Những quyết sách liên quan đến thuế quan, cắt giảm ngân sách và siết chặt nhập cư của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tạo ra những đợt sóng gió, khiến thị trường tài chính và doanh nghiệp Mỹ gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, người dân Mỹ cũng phải đối mặt với sự thay đổi nhanh chóng trong các lĩnh vực phúc lợi và chính sách xã hội.
Những chính sách quyết liệt và gây tranh cãi
Trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đã ban hành một loạt sắc lệnh hành pháp và chính sách gây tranh cãi, ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực của nước Mỹ.
Ngày 2/4, ông Trump công bố gói thuế quan toàn diện, áp dụng mức thuế 10% lên hầu hết hàng nhập khẩu và mức thuế cao hơn đối với hàng hóa từ Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU). Đặc biệt, mức thuế lên tới 245% được áp dụng cho một số mặt hàng Trung Quốc, và thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu. Chính sách này đã khiến nhiều công ty lớn như Shein, Target, Ford và Walmart phải tăng giá sản phẩm để bù đắp chi phí tăng cao.
Liên quan đến vấn đề nhập cư, ngay trong ngày nhậm chức 20/1, ông Trump ký sắc lệnh hành pháp 14159, mở rộng việc trục xuất nhanh chóng và cắt giảm tài trợ liên bang cho các "thành phố trú ẩn".
Chính sách này dẫn đến việc trục xuất hàng loạt người nhập cư, bao gồm cả trẻ em sinh ra tại Mỹ từ cha mẹ không có giấy tờ hợp pháp. Đến tháng 3, số lượng người vượt biên trái phép giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2000.
Cũng trong ngày nhậm chức, ông Trump ký sắc lệnh hành pháp 14162, rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và các cam kết quốc tế liên quan. Quyết định này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức môi trường và cộng đồng khoa học.
Ngày 29/1, ông Trump ký sắc lệnh hành pháp 14190, cấm giảng dạy các nội dung bị coi là "chống Mỹ" hoặc "tuyên truyền giới tính" trong các trường học từ mẫu giáo đến lớp 12. Sắc lệnh này yêu cầu truy tố hình sự giáo viên vi phạm và cắt giảm tài trợ liên bang cho các trường không tuân thủ.
Ông Trump cũng ký sắc lệnh hành pháp 14169, tạm dừng tất cả các chương trình viện trợ phát triển nước ngoài của Mỹ trong 90 ngày để xem xét lại. Các chương trình viện trợ nhân đạo khẩn cấp và viện trợ quân sự cho Ai Cập và Israel được miễn trừ.
Những chính sách này phản ánh cam kết của ông Trump trong việc thực hiện khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" (America First), nhưng cũng gây ra nhiều tranh cãi và lo ngại về tác động lâu dài đối với nền kinh tế, xã hội và vị thế quốc tế của Mỹ.
Thị trường tài chính biến động cùng nỗi lo suy thoái
Trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, thị trường tài chính Mỹ đã trải qua một cú sốc lớn, bắt đầu từ ngày 2/4, khi ông công bố chính sách thuế quan toàn diện, áp dụng mức thuế 10% lên hầu hết hàng nhập khẩu và mức thuế cao hơn đối với hàng hóa từ Trung Quốc và EU. Chính sách này đã gây ra sự hoảng loạn trên thị trường, dẫn đến một đợt bán tháo lớn.
Ngày 3/4, chỉ số Dow Jones giảm 1.679 điểm (3,98%), S&P 500 giảm 4,88%, và Nasdaq Composite giảm 5,97%, đánh dấu ngày tồi tệ nhất kể từ đại dịch COVID-19. Ngày hôm sau, Trung Quốc đáp trả bằng việc áp dụng mức thuế 34% lên hàng hóa Mỹ, khiến Dow Jones giảm thêm 2.231 điểm (5,5%), S&P 500 giảm 5,97%, và Nasdaq giảm 5,8%, chính thức đưa các chỉ số này vào thị trường gấu – một giai đoạn giảm giá sâu trong thị trường tài chính, ảnh hưởng đến tâm lý và lợi nhuận của các nhà đầu tư.
Trong hai ngày 3 và 4/4, thị trường chứng khoán Mỹ mất hơn 6,6 nghìn tỷ USD giá trị vốn hóa, đánh dấu mức giảm lớn nhất trong lịch sử trong khoảng thời gian hai ngày.
Các công ty phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng nặng nề. Cổ phiếu của Apple giảm tới 9,5%, Nike và Lululemon giảm hơn 12%, Target và Dollar Tree giảm hơn 10%, theo Bloomberg.
Chỉ số biến động VIX, thước đo mức độ lo lắng của nhà đầu tư, tăng lên 45,31 điểm vào ngày 4/4, mức cao nhất kể từ năm 2020.
Tình trạng này đã khiến nhiều nhà đầu tư chuyển hướng sang các thị trường mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil, nơi các chỉ số chứng khoán giữ vững hoặc tăng nhẹ, trong khi chỉ số MSCI USA giảm hơn 10%.
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng chính sách thuế quan của ông Trump có thể đẩy nền kinh tế Mỹ vào suy thoái, với tăng trưởng GDP dự báo giảm xuống còn 1,8% trong năm 2025.
Sau đợt biến động, ông Trump đã đề xuất tạm dừng áp dụng thuế quan trong 90 ngày đối với các quốc gia, ngoại trừ Trung Quốc, nhằm xoa dịu thị trường. Tuy nhiên, sự không chắc chắn về chính sách thương mại tiếp tục gây áp lực lên thị trường tài chính.
Các nhà phân tích từ Goldman Sachs nhận định rằng quyết định tăng thuế nhập khẩu và đe dọa áp đặt thêm thuế lên các ngành công nghiệp quan trọng có thể dẫn đến sự suy giảm trong tăng trưởng kinh tế. Cùng với đó, đồng USD mất giá 7% so với EUR trong tháng 4, phản ánh sự bất ổn trong chính sách đối ngoại và nội bộ của Mỹ.
Những quyết định này đã làm tăng sự bất ổn trên Phố Wall. Các nhà đầu tư bắt đầu lo ngại rằng các chính sách bảo hộ sẽ không chỉ đẩy Mỹ vào một cuộc chiến thương mại, mà còn gây tổn hại đến chuỗi cung ứng toàn cầu và tăng chi phí sản xuất trong nước. Sự thất vọng của các nhà đầu tư cũng thấy rõ qua việc giảm sút đáng kể khối lượng giao dịch và sự dè dặt trong các quyết định đầu tư lớn.
Doanh nghiệp Mỹ đối diện thách thức
Các doanh nghiệp Mỹ, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đã phải đối mặt với nhiều khó khăn do chính sách thuế quan mới.
Nhiều doanh nghiệp nhỏ phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đã bị ảnh hưởng nặng nề. Chẳng hạn, công ty WS Game Co. ở Massachusetts đã mất 16 triệu USD đơn hàng từ các nhà bán lẻ và có 500.000 USD hàng hóa bị mắc kẹt tại Trung Quốc.
Tương tự, cửa hàng trang trí nội thất ở Kentucky do Jeremy Rice điều hành đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng và giá cả tăng cao do phụ thuộc vào hoa giả nhập khẩu từ Trung Quốc.
Các doanh nghiệp sản xuất cũng không nằm ngoài vòng ảnh hưởng. Nhà sản xuất ô tô Stellantis đã thông báo tạm thời sa thải 900 công nhân tại các nhà máy ở Michigan và Indiana do chi phí sản xuất tăng cao và nhu cầu giảm sút.
Ngoài ra, việc cắt giảm nhân sự tại các cơ quan liên bang và nhà thầu đã làm giảm chất lượng dịch vụ mà các doanh nghiệp nhỏ nhận được, khiến họ gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận các chương trình hỗ trợ và thông tin cần thiết.
Tình hình này đã dẫn đến sự suy giảm niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp. Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng và chỉ số lạc quan của doanh nghiệp nhỏ đều giảm, với một số người Mỹ mua hàng tích trữ do lo ngại về việc tăng giá từ các mức thuế quan.
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng chính sách thuế quan của ông Trump có thể đẩy nền kinh tế Mỹ vào suy thoái, với tăng trưởng GDP dự báo giảm xuống còn 1,8% trong năm 2025.
Người dân Mỹ chịu gánh nặng chi phí
Không chỉ giới doanh nghiệp, người dân Mỹ dự kiến sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các chính sách thuế quan mới, ảnh hưởng đến chi tiêu hàng ngày, niềm tin tiêu dùng và chất lượng cuộc sống.
Chính sách thuế quan toàn diện, áp dụng mức thuế 10% lên hầu hết hàng nhập khẩu và mức thuế cao hơn đối với hàng hóa từ Trung Quốc và EU, đã dẫn đến việc tăng giá hàng hóa tiêu dùng. Các mặt hàng như quần áo, thực phẩm, ô tô và đồ điện tử đều ghi nhận mức tăng giá đáng kể. Theo ước tính, các hộ gia đình Mỹ phải chịu thêm chi phí trung bình khoảng 1.243 USD mỗi năm do ảnh hưởng của thuế quan, theo ước Tổ chức Thuế (Tax Foundation).
Chỉ số niềm tin tiêu dùng của Mỹ cũng đã xuống mức thấp nhất kể từ đầu đại dịch COVID-19, đạt 52,2 điểm trong tháng 4, so với 57 điểm vào tháng 3 . Sự sụt giảm này phản ánh lo ngại của người dân về tình hình kinh tế và tác động của chính sách thuế quan đến cuộc sống hàng ngày.
Tại Texas, mức thuế cao đối với các mặt hàng nhập khẩu như gỗ xây dựng từ Canada đã khiến chi phí xây dựng và sửa chữa nhà cửa tăng lên, dẫn đến việc tăng phí bảo hiểm nhà ở.
Theo một nghiên cứu, phí bảo hiểm nhà ở trung bình tại Texas dự kiến tăng thêm 500 USD trong năm 2025, và có thể tăng thêm 213 USD nữa do tác động của thuế quan, nâng tổng mức phí trung bình lên 6.718 USD mỗi năm.
Các chính sách mới của ông Trump còn gây ảnh hưởng tới hành vi tiêu dùng của người dân Mỹ. Trước lo ngại về việc giá cả tiếp tục tăng, nhiều người dân Mỹ đã thay đổi hành vi tiêu dùng, tích trữ hàng hóa và cắt giảm chi tiêu không thiết yếu. Các nền tảng mạng xã hội tràn ngập các bài đăng về việc mua sắm tích trữ, phản ánh tâm lý bất an và lo lắng về tương lai kinh tế.
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng, nếu chính sách thuế quan hiện tại tiếp tục được duy trì, người dân Mỹ sẽ phải đối mặt với chi phí sinh hoạt cao hơn trong thời gian dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng tiết kiệm. Ngoài ra, sự bất ổn kinh tế có thể dẫn đến việc giảm đầu tư và tăng tỷ lệ thất nghiệp, tạo ra một vòng xoáy tiêu cực cho nền kinh tế.
Kết quả các cuộc khảo sát cho thấy, niềm tin của công chúng vào Tổng thống Trump đang ngày càng giảm sút. Một khảo sát của Pew Research Center vào tháng 4 cho thấy 60% người dân Mỹ không còn lạc quan về tương lai đất nước dưới sự lãnh đạo của ông Trump. Phần lớn sự phản đối này đến từ các nhóm có thu nhập thấp, cộng đồng nhập cư và những người lao động bị ảnh hưởng bởi các chính sách của chính quyền.
Hệ lụy lâu dài
Tầm ảnh hưởng của những chính sách mới của chính quyền Trump có thể kéo tụt đà tăng trưởng, gây ra lạm phát kéo dài và vị thế toàn cầu suy yếu. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến triển vọng lâu dài của nền kinh tế Mỹ chứ không chỉ dừng lại ở những tác động ngắn hạn.
Theo Dự báo Kinh tế Thế giới của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) công bố ngày 22/4, tăng trưởng GDP thực tế của Mỹ được dự báo giảm xuống còn 1,8% trong năm 2025, giảm mạnh so với mức 2,8% của năm 2024. IMF cảnh báo rằng các chính sách thuế quan mới đã làm tăng chi phí sản xuất và tiêu dùng, đồng thời gây ra sự bất ổn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến sự suy giảm trong hoạt động kinh tế.
David C. Datelle, cựu chuyên gia kinh tế của Thượng viện Mỹ, cho biết các mức thuế quan mới có thể khiến 5,5 triệu người Mỹ mất việc làm, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 7,7%, và chi phí sinh hoạt hàng năm của mỗi hộ gia đình tăng thêm từ 3.800 đến 5.500 USD do giá tiêu dùng tăng cao.
Các chính sách thuế quan của Tổng thống Trump cũng khiến các đối tác thương mại quan trọng như Canada, Mexico và Trung Quốc áp dụng các biện pháp trả đũa, làm suy yếu vị thế thương mại toàn cầu của Mỹ. Các chuyên gia cảnh báo rằng việc Mỹ rút khỏi các thỏa thuận thương mại quốc tế và áp dụng các biện pháp bảo hộ có thể dẫn đến sự cô lập kinh tế và mất đi ảnh hưởng trong các tổ chức kinh tế toàn cầu.
Các chuyên gia kinh tế khuyến nghị rằng để giảm thiểu các tác động tiêu cực, Mỹ cần xem xét lại các chính sách thuế quan, thúc đẩy hợp tác thương mại quốc tế và đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ người lao động bị ảnh hưởng và các doanh nghiệp nhỏ để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế.