Vào ngày đầu tiên của nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai của ông Trump, Elon Musk đang ở trong khu phức hợp Nhà Trắng thì nhận được tin kẻ thù của ông sắp tổ chức một cuộc họp báo với Tổng thống. Ông bật tivi và xem giám đốc điều hành của OpenAI, Sam Altman, và ông Trump rạng rỡ giới thiệu khoản đầu tư 500 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng trí tuệ nhân tạo (AI) có tên Stargate.
Theo những người quen thuộc với vấn đề này, Musk bị choáng váng trước thông báo này.
Musk tức giận với các trợ lý và đồng minh, cho rằng những người ủng hộ Stargate không có số tiền họ cần. Nhưng điều khiến Musk khó chịu nhất là thành công của Altman trong việc điều hướng ông Trump, thông qua một loạt các cuộc họp gần đây được tổ chức ở Palm Beach và các cuộc điện thoại với Nhà Trắng, trong khi “người bạn thân” của Tổng thống lại không hề hay biết gì.
Altman và Musk đồng sáng lập OpenAI vào năm 2015, nhưng mối quan hệ của họ trở nên rạn nứt khi Musk rời đi vào năm 2018 sau một cuộc tranh giành quyền lực. Mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn khi Musk đáp trả việc ra mắt ChatGPT bằng cách thành lập công ty khởi nghiệp có tên xAI.
Tuần trước, mối thù đã trở nên gay gắt hơn khi Musk quăng ra “trái bom” của mình: tuyên bố chi 97,4 tỷ USD để mua lại OpenAI. Một thập kỷ sau khi hợp lực, giờ đây Musk và Altman đang đấu tranh để giành quyền kiểm soát chính thứ đã từng gắn kết họ lại với nhau.
Có thể nói đây là một trong những cuộc chiến căng thẳng và mang tính cá nhân cao nhất trong lịch sử kinh doanh gần đây. Kết quả có thể quyết định mọi thứ, từ tương lai của một công nghệ đang thay đổi thế giới cho đến việc ai sẽ giúp thiết lập chương trình nghị sự về công nghệ của nước Mỹ.
Hai cá tính trái ngược
Sam Altman, 39 tuổi và Elon Musk, 53 tuổi, là hai người cực kỳ khác nhau xét về nhiều mặt.
Trong khi Musk từng bị đánh đập và chửi bới khi còn ở trường học, Altman lại là học trò cưng của một giáo viên và cha mẹ ông thường nói ông có thể trở thành bất cứ ai mà ông muốn. Trong khi Musk thường tỏ ra thô lỗ thì Altman lại có xu hướng nói với mọi người những câu họ muốn nghe. Và trong khi Musk là một kỹ sư, miệt mài nghiên cứu các chi tiết về thiết kế tên lửa và pin thì Altman lại là một trí thức bị ám ảnh bởi công nghệ, đọc rất nhiều về triết học, khoa học và văn học cũng như viết các bài tiểu luận về cách xã hội nên tự tổ chức.
Nhưng cả hai đều có sở thích quyền lực rất giống nhau.
Trong nhiều năm, Altman (thuộc thế hệ Millennial) đã coi Musk (thế hệ X) như một anh hùng ngoài đời thực, người đã đưa ra một ví dụ điển hình cho sự trì trệ về công nghệ của đất nước mà Altman từng phải đối mặt khi ông còn là chủ tịch của công ty tăng tốc khởi nghiệp Y Combinator. Altman đã gặp Musk nhiều năm trước khi đối tác của Y Combinator, Geoff Ralson, giới thiệu họ và giúp sắp xếp cho Altman đi tham quan nhà máy tên lửa SpaceX của Musk.
Thời gian Altman lãnh đạo Y Combinator – từ 2014 đến 2019 – đã giúp ông trở thành trung tâm quyền lực ở Thung lũng Silicon. Tài năng đặc biệt của ông là kêu gọi vốn, với hình ảnh thường thấy là một người đàn ông ăn mặc giản dị với quần jean và giày thể thao, thu mình nhỏ gọn trên ghế và bắt chéo chân trong phòng họp…trái ngược với tầm nhìn rộng lớn mà ông đưa ra. Phần lớn các nhà đầu tư thường bị khuất phục trước sự quyến rũ của Altman.
Từ đầu năm 2015, Musk và Altman bắt đầu ăn tối cùng nhau vào mỗi ngày thứ Tư ở khu vực Vịnh San Francisco. Chủ đề thảo luận giữa họ thường là về tận thế: cách mà thế giới đi đến hồi kết, chuẩn bị như thế nào cho ngày tận thế, và họ có thể trốn đi đâu…Và có một viễn cảnh tận thế mà cả hai cùng nhất trí là AI trở nên thông minh hơn con người, không thể bị kiểm soát.
Vào tháng 5 năm đó, Altman đề xuất với Musk chung tay tạo nên “Dự án Manhattan” để phát triển trí tuệ nhân tạo tổng hợp, hay AGI, thông minh như con người trong hầu hết các nhiệm vụ. Họ muốn đảm bảo rằng Google – hiện dẫn đầu trong phát triển công nghệ này – không ở vị trí quyết định về AGI cho toàn nhân loại.
Đến cuối năm đó, Musk và Altman hợp lực tạo nên một phòng thí nghiệm mới, phi lợi nhuận có tên OpenAI với số vốn 1 tỷ USD, trong đó Musk cam kết cung cấp phần lớn. Musk và Altman sẽ cùng điều hành phòng thí nghiệm này với tư cách đồng chủ tịch.
Một vài tháng trước khi OpenAI được công bố, Altman và Musk đã xuất hiện cùng nhau trên sân khấu một hội nghị, cả hai đều mặc áo blazer, giày thể thao và thể hiện rõ tình bạn thân thiết khi đồng ý với nhau về gần như mọi thứ, bao gồm cả vấn đề tạo ra khí quyển trên Sao Hỏa.
Tình bạn rạn nứt
Mối quan hệ của họ bắt đầu có dấu hiệu rạn nứt vào năm 2017, sau khi các nhà nghiên cứu OpenAI nhận thấy rằng họ sẽ cần nhiều tiền hơn mức mà một tổ chức phi lợi nhuận có thể huy động được để phát triển AI tiên tiến.
Đội ngũ quản lý đã nhất trí khám phá một số hình thức chuyển đổi sang một công ty vì lợi nhuận, theo các email nội bộ được gửi trong tài liệu tòa án. Nhưng họ không thể thống nhất về cách cấu trúc nó. Theo một trong những email, Musk yêu cầu quyền kiểm soát đa số và trở thành Giám đốc điều hành.
Altman đã thuyết phục một người đồng sáng lập khác, Greg Brockman, ủng hộ ông thay vì Musk. Brockman sau đó kêu gọi nhà khoa học trưởng của OpenAI, Ilya Sutskever, cũng ủng hộ Altman.
Brockman và Sutskever đã viết trong một email gửi cho Musk rằng kể từ khi OpenAI được thành lập “để tránh chế độ độc tài AGI”, có vẻ như “việc tạo ra một cơ cấu giúp ông trở thành một nhà độc tài là một ý tưởng tồi”. Vài giờ sau, Musk đã viết lại rằng “đây là giọt nước tràn ly”. Đến đầu năm 2018, ông rời công ty và Altman lên nắm quyền lãnh đạo.
Trong vài năm tiếp theo, OpenAI tiếp tục âm thầm tập trung vào nghiên cứu. Sau đó vào ngày 30/11/2022, nó phát hành một sản phẩm mới có tên ChatGPT. “Đây là bản demo ban đầu về những gì có thể làm được (vẫn còn nhiều hạn chế - nó giống như một bản phát hành nghiên cứu)”, Altman viết trên X.
ChatGPT nhanh chóng trở thành một trong những sản phẩm công nghệ thành công và có tầm ảnh hưởng nhất trong thế kỷ. Trong khi cả thế giới bị sốc khi AI trở thành xu hướng chủ đạo, Musk bắt đầu công khai chỉ trích OpenAI quá nhanh mà không coi trọng vấn đề an toàn. Ông ký một bức thư ngỏ kêu gọi tạm dừng phát triển AI trong 6 tháng.
Trong vòng vài tháng, Musk đã thành lập công ty AI nguồn mở có tên xAI, nhưng công nghệ và tác động thị trường của nó đã tụt hậu rất xa so với OpenAI. Musk hy vọng mình sẽ trở thành đối thủ nặng ký của Altman, nhưng hóa ra còn không khiến Altman phải bận tâm.
Năm 2024, Musk nâng tầm cuộc chiến với Altman ở một địa điểm mới: tòa án. Sau khi kiện OpenAI và Giám đốc điều hành của nó vào tháng 2 năm đó, ông đã rút đơn kiện vào tháng 6, nộp đơn lại vào tháng 8 và sửa đổi vào tháng 11. Trong đơn, ông cáo buộc Altman vi phạm thỏa thuận ban đầu của họ rằng OpenAI sẽ ưu tiên lợi ích với công hơn lợi nhuận.
Các luật sư của Musk tuyên bố đây là “sự phản bội và lừa dối có quy mô”. Trong khi Altman cho biết Musk rất cay đắng khi rời đi trước khi OpenAI thành công.
Khi đòn tấn công pháp lý của Musk ngày càng leo thang, Altman cảnh giác hơn bao giờ hết khi Musk ngày càng thân thiết hơn với ông Donald Trump, sát cánh vận động tranh cử và chi hàng trăm triệu USD để hỗ trợ ông.
Giám đốc điều hành OpenAI là một đảng viên Dân chủ lâu năm, từng nói rằng các nguyên tắc của ông Trump đại diện cho một “mối đe dọa không thể chấp nhận được đối với nước Mỹ”. Công ty của Altman có ít mối quan hệ với ông Trump và nhóm cố vấn của ông, và giờ mới bắt đầu cố gắng thâm nhập.
Cuộc chiến bên trong Nhà Trắng
Musk đã trở thành một trở ngại ghê gớm với quá trình đó. Mối thù hận giữa Musk và Altman nổi tiếng đến nỗi những người thân cận với ông Trump luôn dè dặt khi truyền đạt những lời khẩn cầu của Altman tới ông Trump.
Vì vậy Altman đã phải đi đường vòng. Vào tháng 12/2024, ông đã “bật đèn xanh” cho mối quan hệ hợp tác công nghệ giữa OpenAI và công ty khởi nghiệp quốc phòng Anduril. Được biết, người đồng sáng lập Palmer Luckey là một trong những người ủng hộ ông Trump đáng chú ý nhất trong giới công nghệ.
Gần đây hơn, Altman đã cố gắng kết nối OpenAI với một thành viên trong gia đình ông Trump nhưng bất thành. Các cố vấn của Altman nói với ông rằng để tránh những cuộc đụng độ khó chịu với Musk tại Mar-a-Lago, ông nên lên lịch gặp các đồng minh của ông Trump ở những nơi khác.
Một trong những cuộc gặp đó là với Howard Lutnick, cố vấn đứng đầu quá trình chuyển giao quyền lực của Tổng thống Trump. Altman nói với ông rằng OpenAI đã cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào các trung tâm dữ liệu của Mỹ.
Altman trình bày nó như một dạng sáng kiến tiềm năng của ông Trump. Dự án, được biết đến trong OpenAI với tên Stargate, đã được thực hiện trong nhiều năm.
Altman lần đầu tiên đề cập đến Stargate với hội đồng quản trị của OpenAI vào năm 2023 như một cách để tăng đáng kể sức mạnh tính toán mà công ty của ông có thể khai thác để phát triển và vận hành AI.
Ban đầu, ông đưa ý tưởng này đến Microsoft và yêu cầu khoản đầu tư lên tới 100 tỷ USD. Tuy nhiên, sau sự kiện Altman bị cách chức khỏi vị trí Giám đốc điều hành trong 5 ngày vào năm 2023, Microsoft đã chùn bước.
Altman đã sớm tìm kiếm đối tác khác. Một là SoftBank, tập đoàn Nhật Bản có người đứng đầu là Masayoshi Son, vốn nổi tiếng với việc đặt cược lớn vào các doanh nhân có sức lôi cuốn. Altman đã biết ông từ những ngày còn ở Y Combinator. Người thứ hai là Larry Ellison, một người bạn lâu năm của Musk.
Ngoài túi tiền dồi dào và khả năng công nghệ, Son và Ellison còn mang đến cho Altman một lợi thế khác: Cả hai đều có mối quan hệ với ông Trump từ nhiều năm trước.
Vào tháng 12, Son chơi gôn với Tổng thống đắc cử tại Mar-a-Lago và tuyên bố ý định đầu tư 100 tỷ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng của Mỹ cùng với ông Trump và Lutnick. Cuộc họp báo của họ đã xem trước Stargate mà không công khai bất kỳ chi tiết nào – điều này đảm bảo rằng Musk vẫn không biết về sự tham gia của OpenAI.
Bốn ngày trước lễ nhậm chức của ông Trump, Ellison đã giúp môi giới một cuộc gọi giữa Altman và ông Trump để thảo luận về sáng kiến này. Khi Altman phác thảo kế hoạch đầy tham vọng của mình là đầu tư vào cơ sở hạ tầng AI ở Mỹ, ông Trump đã đặt ra cho ông nhiều câu hỏi về quá trình xây dựng, dựa trên kinh nghiệm nhiều năm xây dựng khách sạn, sòng bạc và sân golf của ông.
Altman đã đến dự lễ nhậm chức nhưng không ngồi cùng các CEO công nghệ khác, trong đó có Musk. Ông nói với những người khác rằng ông muốn tránh mọi cuộc chạm trán công khai với Musk.
Ngày hôm sau, Altman và các đối tác của ông đến Nhà Trắng, nơi họ giải thích đầy đủ hơn về kế hoạch Stargate của mình cho ông Trump. Tổng thống nói với nhóm này rằng ông muốn tiếp tục thông báo. Ông rất hứng thú với khoản đầu tư 500 tỷ USD trong nhiệm kỳ của ông - một con số chắc chắn sẽ gây chú ý.
Công bố con số đó là một rủi ro. Stargate cần tiền bên ngoài và các nhà đầu tư chủ chốt vẫn chưa hoàn tất các cam kết cụ thể của mình. Nhưng Altman đã đạt được mục tiêu che mắt Musk.
Người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã nổi giận với các trợ lý, nói rằng nhóm của Altman không thực sự có đủ nguồn vốn cho dự án. Ông gọi dự án này là “giả mạo” trên X – gây sốc cho một số đồng minh của ông Trump khi tỷ phú công nghệ công khai đối đầu với Tổng thống.
Musk đã lên kế hoạch cho một động thái phản công và đang cân nhắc việc đấu thầu tổ chức phi lợi nhuận kiểm soát OpenAI kể từ đầu tháng 1. Đến giữa tháng, nhóm của ông đã bắt đầu liên hệ với các nhà đồng đầu tư tiềm năng để đấu thầu.
Altman đang có mặt tại Hội nghị thượng đỉnh AI ở Paris thì tin tức về giá thầu 97 tỷ USD của Musk ập tới. Ông cố gắng đưa ra câu trả lời, nói với nhân viên trong một tin nhắn rằng đây lại là một trong những chiến thuật khác của Musk nhằm làm hỏng OpenAI.
Trên X, ông đáp trả Musk: “Không, cảm ơn nhưng chúng tôi sẽ mua Twitter với giá 9,74 tỷ USD nếu bạn muốn”. Đó là một phần rất nhỏ trong số 44 tỷ USD mà Musk đã chi để mua Twitter vào năm 2022.
Cuối tuần, Musk cho biết ông sẽ từ bỏ đấu thầu nếu Altman giữ Open AI là tổ chức phi lợi nhuận. Hôm 14/2, OpenAI đã gửi thư cho luật sư của Musk bác bỏ đề xuất này.
Musk từng nói rằng ông muốn cứu công ty khỏi hướng đi nguy hiểm mà người đồng sáng lập của ông đã đi theo. Ông tuyên bố: “Đã đến lúc OpenAI quay trở lại lực lượng nguồn mở, tập trung vào an toàn như trước đây. Chúng tôi sẽ đảm bảo điều đó xảy ra”.
Altman đáp lại bằng kiểu nói nhỏ nhẹ nhưng đầy sức sát thương thường thấy: “Có lẽ cả cuộc đời ông ta bắt nguồn từ một vị trí bất an” , ông nói trên Bloomberg TV. “Tôi cảm thấy thương cảm với ông ta. Tôi không nghĩ ông ấy là một người hạnh phúc. Tôi đồng cảm với ông ấy”.
Elon Musk cảnh báo nước Mỹ sẽ “phá sản” nếu không chịu cải tổ chính phủ
Ông Trump chế giễu tạp chí Time vì mô tả Elon Musk là Tổng thống
