"Cuộc chiến Nga - Ukraine cần phải được chấm dứt càng sớm càng tốt"

Tranh cãi giữa 2 cá tính đối nghịch

- Theo GS thì nguyên nhân chính dẫn đến cuộc tranh cãi giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky trong cuộc gặp tại Nhà Trắng là gì?

- Cuộc gặp ngày 28/2/2025 tại Nhà Trắng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã kết thúc trong căng thẳng. Nguyên nhân chính xuất phát từ va chạm khó tránh khỏi giữa 2 con người có 2 khuynh hướng nhìn vấn đề khác nhau: Trump thì thuần thực dụng; Zelensky thì thuần lý tưởng. Về tiểu tiết thì Trump không chịu bảo đảm an ninh cho Ukraine vì sợ mất lòng Nga, điều mà Zelensky cương quyết đòi hỏi.

Trong cuộc gặp, Phó tổng thống Mỹ JD Vance nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo đuổi con đường ngoại giao để đạt được hòa bình. Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky bày tỏ sự thiếu tin tưởng vào Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhấn mạnh rằng Ukraine cần có các đảm bảo an ninh rõ ràng trước khi tiến hành bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào.

Ông cũng nhấn mạnh rằng Ukraine sẽ không tham gia các cuộc đàm phán hòa bình nếu không có các đảm bảo an ninh để ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai. Tổng thống Trump đã chỉ trích ông Zelensky vì thiếu sự tôn trọng đối với Hoa Kỳ và cáo buộc ông không sẵn lòng theo đuổi hòa bình. Ông Trump cũng cảnh báo rằng tình hình có thể leo thang thành Thế chiến thứ 3 nếu không được kiểm soát.

Sự bất đồng này đã dẫn đến việc hủy bỏ kế hoạch ký kết thỏa thuận khai thác khoáng sản giữa Mỹ và Ukraine, một thỏa thuận mà Kiev hy vọng sẽ củng cố quan hệ và thu hút sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa đối với việc viện trợ quân sự thêm.

Hậu quả của cuộc tranh cãi này đã làm căng thẳng thêm quan hệ Mỹ-Ukraine và gây lo ngại về việc tiếp tục hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine trong cuộc xung đột với Nga. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã lên tiếng ủng hộ ông Zelensky và kêu gọi cung cấp các đảm bảo an ninh cho Ukraine.

- Phản ứng của Phó tổng thống J.D. Vance trong cuộc gặp đã ảnh hưởng như thế nào đến diễn biến của sự việc?

- Phản ứng quyết liệt của Phó tổng thống J.D. Vance trong cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã làm leo thang căng thẳng, khiến cuộc thảo luận trở nên căng thẳng hơn. Thay vì tìm cách giảm nhiệt, ông Vance đã chỉ trích ông Zelensky thiếu tôn trọng và không đánh giá cao sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, dẫn đến việc cuộc họp kết thúc đột ngột khi Tổng thống Trump yêu cầu phái đoàn Ukraine rời khỏi Nhà Trắng.

Hành động này của ông Vance đã nhận được sự khen ngợi từ các đồng minh bảo thủ của Tổng thống Trump, nhưng cũng bị chỉ trích bởi các thành viên Đảng Dân chủ và một số thành viên Đảng Cộng hòa, cho rằng ông đã làm trật hướng các nỗ lực hòa bình với Ukraine.

Quan hệ Mỹ- Ukraine đối mặt với thách thức lớn

- Thưa GS, cuộc tranh cãi này có thể ảnh hưởng ra sao đến quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Ukraine trong tương lai?

- Trong cuộc gặp, Tổng thống Trump cáo buộc ông Zelensky “đang đánh cược với Thế chiến III” và chỉ trích Ukraine không sẵn lòng theo đuổi hòa bình. Phản ứng trước sự việc, các nhà lãnh đạo châu Âu, bao gồm Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz, đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Ukraine và lên án cách đối xử của ông Trump với ông Zelensky. Họ nhấn mạnh sự cần thiết phải duy trì hỗ trợ cho Ukraine trong cuộc đối đầu với Nga.

Sau cuộc gặp, Tổng thống Zelensky bày tỏ hy vọng có thể hàn gắn quan hệ với Mỹ nhưng khẳng định sẽ không xin lỗi Tổng thống Trump. Ông cũng nhấn mạnh rằng Ukraine không thể dễ dàng thỏa hiệp với Nga do lịch sử vi phạm các lệnh ngừng bắn của Moscow.

Hiện tại, quan hệ Mỹ - Ukraine đang đối mặt với thách thức lớn, với khả năng Mỹ xem xét chấm dứt hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Tình hình này có thể làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine trước Nga và tạo ra những bất ổn trong khu vực. Tuy nhiên, sự ủng hộ từ các đồng minh châu Âu có thể giúp Ukraine duy trì một số hỗ trợ quốc tế trong thời gian tới.

Tuy nhiên, có một thực tế là Mỹ dù muốn hay không vẫn cần phải có Zelensky tham dự vào bất cứ giải pháp nào cho cuộc chiến. Trong ngắn hạn, Trump sẽ càng gia tăng áp lực với Zelensky bằng cách cắt viện trợ cho Ukraine và đi gần với Nga đơn phương. Trong vòng 6 tháng, Trump sẽ hòa hoãn hơn với Zelensky dưới áp lực của dư luận, nhất là từ phía đảng Cộng Hòa vốn là trụ cột quyền lực cho Trump.

- Phản ứng của các nhà lãnh đạo châu Âu đối với sự kiện này cho thấy điều gì về quan hệ quốc tế hiện tại, thưa GS?

- Phía EU của Âu châu cũng đã biết tính khí của Trump nên họ đang chuẩn bị con bài quyết liệt tương ứng bằng cách bỏ Trump ra ngoài kế hoạch chiến lược an ninh khu vực để thành lập một khối phòng vệ Âu châu riêng nhằm tiếp tục ủng hộ Ukraine.

Nếu các nước châu Âu có phản ứng nhất quán, điều đó cho thấy sự thống nhất trong chính sách đối ngoại. Ngược lại, nếu có sự khác biệt lớn giữa các nước, điều này có thể phản ánh những mâu thuẫn nội bộ hoặc lợi ích quốc gia khác nhau.

Trong quan hệ với các cường quốc khác, cách châu Âu phản ứng thể hiện mức độ ảnh hưởng của các nước lớn như Mỹ, Nga, hoặc Trung Quốc đối với chính sách đối ngoại của họ. Ví dụ, nếu châu Âu phản ứng đồng bộ với Mỹ, điều đó có thể cho thấy mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương vẫn bền chặt.

Với vai trò của châu Âu trên trường quốc tế, nếu các nước châu Âu có phản ứng mạnh mẽ, chủ động đưa ra các biện pháp ngoại giao, trừng phạt hoặc hỗ trợ, điều đó thể hiện vai trò của châu Âu như một nhân tố quan trọng trong trật tự quốc tế. Ngược lại, sự thụ động có thể làm suy yếu ảnh hưởng của châu Âu trong các vấn đề toàn cầu.

- Cách truyền thông Mỹ đưa tin về sự kiện này có ảnh hưởng như thế nào đến quan điểm của công chúng Mỹ, nhất là người Mỹ gốc Việt, thưa GS?

- Truyền thông của Mỹ vẫn chia thành 2 thế đối nghịch. Phía ủng hộ Trump đang tìm cách biện minh và ủng hộ cách tiếp cận cứng rắn của Tổng thống Trump. Phía chống Trump thì la lối kiểu “Tôi đã bảo rồi, Trump là vậy đó!” và bày tỏ lo ngại về việc hỗ trợ của Mỹ đối với Ukraine.

Cộng đồng người Mỹ gốc Việt, phản ứng cũng đa dạng, không đồng nhất và có thể thay đổi dựa trên nhiều yếu tố khác nhau.

Mặc dù truyền thống ủng hộ Đảng Cộng hòa, gần đây, một số cử tri gốc Việt đã chuyển hướng ủng hộ Đảng Dân chủ. Sự kiện này có thể củng cố xu hướng đó, đặc biệt nếu họ không đồng tình với cách tiếp cận của Tổng thống Trump trong vấn đề Ukraine.

Ngoài ra cũng có những lo ngại về chính sách đối ngoại. Những người Mỹ gốc Việt từng trải qua chiến tranh có thể lo ngại rằng việc Mỹ giảm hỗ trợ Ukraine có thể dẫn đến hậu quả tiêu cực cho quốc gia này.

Trump: con người khó đoán, đầy ngã mạn

- Là người quan sát Trump nhiều năm, theo ông, sự kiện này phản ánh điều gì về phong cách ngoại giao của Tổng thống Trump?

- Trump là con người nóng nảy, không quan tâm đến cung cách và ngôn ngữ ngoại giao, suy nghĩ như một hoàng đế, muốn là được, nghĩ sao nói vậy, làm vậy. Đối với một số vấn đề nhỏ như trục xuất di dân "lậu" thì điều đó có thể thành công, nhưng với những vấn đề quốc tế lớn và phức tạp thì Trump sẽ từ từ học bài học ngoại giao thế giới.

- Việc công khai chỉ trích một đồng minh như Ukraine có thể tác động như thế nào đến uy tín của Hoa Kỳ trên trường quốc tế?

- Sau vụ "cãi vã" này, thế giới càng củng cố cái nhìn tiêu cực về Trump rằng ông là con người khó tiên đoán, đầy ngã mạn, suy nghĩ đơn giản và tùy hứng. Đồng minh thì e dè. Ông Putin thì hưởng lợi từ “tọa sơn quan hổ đấu”; ông Tập Cận Bình và Kim Jong-un thì thăm dò từng bước kế tiếp để thử Trump. Họ đều biết cái “mồi lớn” để Trump “cắn câu” là quyền lợi duy kinh tế, vốn không mang tính nguyên lý hay đạo đức.

- Sự kiện này có thể ảnh hưởng như thế nào đến chính sách viện trợ của Hoa Kỳ đối với Ukraine, theo GS?

- Trong tầm ngắn hạn, Mỹ sẽ cắt hay giới hạn viện trợ quân sự cho Ukraine nhằm tạo áp lực lên Zelensky. Về lâu dài thì khó đoán, vì tất cả còn tùy thuộc vào thái độ của Nga và thực tế chiến trường ở Ukraine.

Trump dù thế nào cũng khó mà bỏ rơi Ukraine dứt khoát được vì ông ấy dù sao vẫn là con người nhạy cảm với dư luận, muốn được khen ngợi là người thành công, chiến thắng, thay vì là một kẻ "loser" (thua cuộc).

- Xin hỏi GS câu cuối cùng: Cuộc tranh cãi này đặt ra những thách thức gì cho các nỗ lực hòa bình trong khu vực?

- Thách thức lớn hiện nay là Trump nên điều chỉnh thái độ duy thực dụng và thuần kinh tế; Zelensky thì nên giảm thái độ thuần lý tưởng của mình để chấp nhận một thực tế chiến lược khắc nghiệt trong hoàn cảnh khó khăn.

Tôi đồng ý với Trump là cuộc chiến này cần phải được chấm dứt càng sớm càng tốt. Mong rằng cả Putin, Trump và Zelensky sẽ tìm ra một không gian đồng thuận vừa phải, dù bất toàn, để đau thương, máu lửa không còn tiếp diễn trên mảnh đất Ukraine nữa.

- Xin cám ơn Giáo sư!