Những tuyên bố cứng rắn của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Ukraine đang buộc các quốc gia châu Âu phải đối mặt với viễn cảnh khó tưởng tượng: Mỹ có thể ngừng cung cấp vũ khí cho Kiev.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các chuyên gia quân sự đều cho rằng, dù việc mất đi viện trợ từ Mỹ sẽ là tổn thất nặng nề, gây gián đoạn nguồn cung vũ khí quan trọng, nhưng Ukraine vẫn có thể tiếp tục chiến đấu trong nhiều tháng nhờ sự hỗ trợ từ châu Âu.
Hiện tại, chính phủ các nước châu Âu đang chạy đua để thể hiện cam kết ngoại giao và quân sự với Ukraine. Hơn một chục lãnh đạo đã có mặt tại Kiev trong hôm đầu tuần này, nhiều người khác tham gia trực tuyến, trong khi Liên minh châu Âu (EU) đang lên kế hoạch cho gói viện trợ quân sự trị giá ít nhất 20 tỷ EUR.
"Đòn bẩy mạnh nhất của ông Trump đối với Ukraine là đe dọa không cung cấp vũ khí. Theo quan điểm của tôi, chúng tôi có khoảng 6 tháng trước khi tình trạng thiếu vũ khí trên tiền tuyến thực sự trở nên nghiêm trọng”, cựu Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba chia sẻ với Politico.
Nguy cơ từ sự thay đổi chính sách của Mỹ
Lo ngại về ý định của Mỹ không phải là không có cơ sở. Kể từ khi nhậm chức, ông Trump đã chủ động nhảy vào các cuộc đàm phán hòa bình với Nga mà không tham vấn đồng minh. Mới đây, ông cáo buộc Ukraine là bên khởi xướng chiến tranh, gọi ông Zelensky là một "nhà độc tài" đã lừa Mỹ hàng tỷ USD, đồng thời phá vỡ các chính sách ngoại giao, kinh tế và quân sự của Washington đối với các đồng minh trong hàng thập kỷ.
Châu Âu đã nhận ra điều đó. Ông Friedrich Merz, ứng viên bảo thủ sắp trở thành Thủ tướng Đức, tuyên bố ông muốn châu Âu đạt được "sự độc lập hoàn toàn" khỏi Mỹ trong lĩnh vực quốc phòng.
Thực trạng chiến trường
Ukraine hiện sở hữu lực lượng quân đội lớn nhất châu Âu, chỉ sau Nga, với 980.000 binh sĩ trong biên chế, theo thông tin từ Tổng thống Zelensky vào đầu năm nay. Họ đang bảo vệ hơn 1.500 km tiền tuyến trước quân đội Nga, đồng thời kiểm soát khoảng 400 km2 trong khu vực Kursk của Nga.
Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin có kế hoạch mở rộng lực lượng vũ trang thêm 180.000 quân, đưa tổng số quân chính quy lên 1,5 triệu.
Kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2/2022, Ukraine đã mất 46.000 binh sĩ trong các trận chiến và 390.000 người bị thương, theo số liệu do ông Zelensky công bố tháng này. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng con số thương vong thực tế có thể cao hơn.
Dù chênh lệch về quân số, Ukraine vẫn giữ vững được trận địa và phản công nhờ vào vũ khí trong nước cùng sự viện trợ từ các đồng minh. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), Nga đã chiếm được khoảng 4.168 km2 lãnh thổ từ đầu năm 2024 – gấp đôi diện tích Luxembourg.
Chi tiêu quân sự của Nga trong năm ngoái được dự báo đạt 13,1 nghìn tỷ rúp (145,9 tỷ USD), tương đương 6,7% GDP, theo báo cáo mới nhất của Military Balance do Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) công bố.
Với quy mô khổng lồ, quân đội Nga có khả năng chịu đựng tổn thất trong cuộc chiến. Theo tính toán của IISS, chỉ trong năm ngoái, Nga đã mất 1.400 xe tăng chiến đấu chủ lực. Tuy nhiên, Moscow vẫn có thể bù đắp tổn thất nhờ nguồn dự trữ khí tài từ thời Liên Xô – dù đang dần cạn kiệt – kết hợp với việc đẩy mạnh sản xuất trong nước.
Tài chính, vũ khí và đạn dược
Không có sự trợ giúp từ bên ngoài, Ukraine có lẽ đã thất thủ từ lâu.
Dự kiến năm tới, Ukraine sẽ dành 2,2 nghìn tỷ hryvnia (50 tỷ EUR), tương đương 26% GDP, cho quốc phòng và an ninh. Trong khi đó, theo Viện Kiel, từ tháng 2/2022 đến cuối năm 2024, Mỹ đã chi 64 tỷ EUR cho hỗ trợ quân sự cho Ukraine, trong khi châu Âu (bao gồm Anh và Na Uy) đóng góp gần 62 tỷ EUR.
Phần lớn số tiền này được sử dụng để cung cấp vũ khí và đạn dược từ kho dự trữ phương Tây và các dây chuyền sản xuất mới. Các loại vũ khí chính gồm tên lửa ATACMS và HIMARS của Mỹ, tên lửa hành trình SCALP/Storm Shadow từ Anh, Pháp và Italy.
Từ khi chiến tranh bắt đầu, Ukraine đã nhận được xe tăng, pháo và máy bay chiến đấu từ các nước thuộc Hiệp ước Warsaw trước đây, tiêm kích F-16 do Mỹ sản xuất, xe tăng Abrams, hệ thống phòng không Patriot, pháo tự hành Krab của Ba Lan, tiêm kích Mirage của Pháp, xe tăng Leopard của Đức, hệ thống phòng không SAMP/T của Pháp-Italy và nhiều khí tài khác.
Năm ngoái, châu Âu đã cung cấp 1 triệu viên đạn pháo cho Ukraine và đặt mục tiêu bổ sung thêm 1,5 triệu viên trong năm nay. Trong khi đó, Mỹ đã viện trợ hơn 3 triệu viên đạn pháo 155 mm cho Kyiv.
Ngoài ra, Ukraine đang vươn lên trở thành cường quốc sản xuất máy bay không người lái, từ các UAV FPV giá rẻ dùng để tiêu diệt xe tăng và binh lính Nga trên tiền tuyến, đến các UAV tấn công tầm xa nhắm vào nhà máy lọc dầu, sở chỉ huy và hạ tầng quan trọng sâu trong lãnh thổ Nga.
Một cuộc chiến không có Washington
Việc Mỹ rút lui khỏi cuộc chiến không chỉ khiến Ukraine mất đi gần một nửa nguồn cung vũ khí mà còn làm nước này mất đi nhiều loại khí tài tiên tiến và hiệu quả nhất. Theo Ben Barry, chuyên gia cấp cao về chiến tranh lục quân tại IISS, sự vắng mặt của Washington trên chiến trường Ukraine sẽ để lại khoảng trống rất lớn.
Một số hệ thống vũ khí Mỹ, như xe tăng Abrams, có thể được thay thế bằng Leopard của châu Âu. Trong khi đó, tiêm kích F-16 hoàn toàn do các nước châu Âu cung cấp, còn hệ thống phòng không Patriot có thể có những lựa chọn thay thế như SAMP/T, IRIS-T của Đức hay NASAMS của Na Uy.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Lithuania Kęstutis Budrys cảnh báo rằng không phải loại vũ khí nào cũng có thể thay thế ngay lập tức. "Có những hệ thống phòng không, có những loại vũ khí tầm xa mà châu Âu không thể cung cấp thay Mỹ", ông nói với Politico.
Dù châu Âu đã tăng cường chi tiêu quốc phòng trong những năm gần đây, việc mất đi sự hậu thuẫn từ Mỹ vẫn sẽ tạo ra một khoảng trống lớn.
"Châu Âu có tối đa 6 tháng để tăng tốc", nghị sĩ Ukraine Ivanna Klympush nhận định, đồng thời thừa nhận rằng các nước châu Âu "đơn giản là không có những gì mà Mỹ sở hữu".
Khi được hỏi liệu châu Âu có thể gánh vác phần tài chính nếu Mỹ ngừng viện trợ hay không, chuyên gia Francois Heisbourg của IISS cho rằng: "Xét về ngân sách, điều đó có thể thực hiện được. Nhưng xét về yếu tố chính trị, liệu các nước châu Âu có đủ quyết tâm để làm điều đó hay không thì vẫn còn là câu hỏi lớn".
Ukraine có thể tự đứng vững?
Tổng thống Volodymyr Zelensky gần đây tuyên bố ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine đang phát triển mạnh, hiện có thể đáp ứng khoảng 30% nhu cầu vũ khí – chủ yếu là máy bay không người lái, hệ thống tác chiến điện tử và pháo binh.
Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng con số này vẫn chưa đủ để duy trì sức mạnh chiến đấu. Dù ngày càng có nhiều nước châu Âu hợp tác với Kiev để tăng cường sản xuất vũ khí trong nước, quá trình này có thể mất nhiều năm mới đạt hiệu quả.
Dù vậy, ngay cả khi Mỹ rời khỏi cuộc chiến, Ukraine vẫn sẽ tiếp tục chiến đấu.
"Ukraine vẫn đang trụ vững trên chiến tuyến với lực lượng và khí tài hiện có. Dù vẫn phụ thuộc vào viện trợ phương Tây để duy trì nguồn đạn dược, họ cũng đang tự sản xuất một phần đáng kể", Nick Reynolds, chuyên gia chiến tranh lục quân tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), nhận định.
Ông Zelensky cũng nhiều lần khẳng định quân đội Ukraine sẽ giữ vững phòng tuyến, bất kể chính quyền Mỹ có thay đổi chính sách ra sao.
"Hôm nay, ai cũng hiểu rằng chúng tôi mạnh mẽ và vững vàng hơn rất nhiều so với thời điểm đầu cuộc xâm lược", ông tuyên bố.
Thế nhưng, dù thể hiện sự kiên cường, Ukraine vẫn rất cần Mỹ ở lại.
"Đối với người dân Ukraine, đối với sự sống còn của cả quốc gia, sự hỗ trợ và giúp đỡ của Mỹ là vô cùng quan trọng", ông Zelensky nói.
Ông Trump nói Ukraine hãy quên chuyện gia nhập NATO
Hầu hết người Ukraine ở nước ngoài không muốn về nước
Chính phủ mới của Đức ảnh hưởng như thế nào đến Ukraine?
Theo Politico
