|
|
| Hội nghị với chủ đề nổi bật "Đoàn kết toàn cầu trong thời đại AI". Ảnh: Xinhua. |
Không chỉ là sự kiện công nghệ lớn nhất trong năm, WAIC còn phản ánh rõ nét sự phân hóa quan điểm, chiến lược và cách tiếp cận của các cường quốc đối với một trong những công nghệ định hình tương lai nhân loại.
Hội nghị năm nay quy tụ hàng trăm tập đoàn công nghệ, viện nghiên cứu và đại diện chính phủ từ hơn 40 quốc gia. Những mô hình AI mới nhất, các sáng kiến kiểm soát AI có trách nhiệm, và các tuyên bố mang tính định hướng đã vẽ nên một bức tranh tương lai đa chiều: vừa hứa hẹn, vừa đầy tranh cãi.
Thông điệp chính từ hội nghị và những lo ngại về AI
Chủ đề năm nay là “Global Solidarity in the AI Era” (Đoàn kết toàn cầu trong thời đại AI) – kêu gọi đoàn kết và hợp tác toàn cầu để điều phối phát triển trí tuệ nhân tạo
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường (Li Qiang) đã đề xuất thành lập một Tổ chức hợp tác AI toàn cầu nhằm xây dựng một khuôn khổ điều tiết AI trên toàn thế giới, vượt qua các hệ thống quản trị rời rạc hiện tại.
Trung Quốc nhấn mạnh AI không nên trở thành “trò chơi độc quyền” của một số quốc gia và doanh nghiệp lớn, và đề xuất mở rộng chia sẻ công nghệ, đặc biệt với các nước đang phát triển. Đồng thời, Trung Quốc thúc đẩy sự tự chủ trong hệ sinh thái AI nội địa thông qua việc hình thành các “Liên minh Model–Chip” (Model–Chip Alliance) kết hợp chiến lược giữa các công ty phát triển mô hình trí tuệ nhân tạo (AI models) và các nhà sản xuất chip (bộ xử lý chuyên dụng cho AI), nhằm tối ưu hiệu suất, chi phí và khả năng triển khai thực tế của các mô hình AI, kết nối ngành công nghiệp với các nhà phát triển AI nhằm chuẩn hóa API, định dạng mô hình và cơ sở hạ tầng giữa phần cứng và phần mềm
Tại hội nghị, các ý kiến phát biểu đã đề cập đến những mối lo ngại về sự phát triển nhanh chóng của AI: Thứ nhất, phân biệt thông tin giả mạo và mất kiểm soát: AI có thể lan truyền thông tin sai lệch, gây bất bình đẳng xã hội và vượt khỏi tầm kiểm soát nếu không được giám sát chặt chẽ
Thứ hai, AI trở thành “cuộc chơi độc quyền”: Một số ít quốc gia hay tập đoàn có thể kiểm soát AI toàn cầu, áp đặt quyền lực công nghệ lên người khác.
Thứ ba, thiếu khung quản trị toàn cầu chung: Hiện tồn tại nhiều hệ thống pháp lý khác nhau; sự rời rạc gây khó khăn trong phối hợp, xử lý khủng hoảng, và đảm bảo công bằng công nghệ
Thứ tư, nguy cơ AI gây tổn thất nhân lực: Tác động đến lĩnh vực việc làm truyền thống, đặc biệt khi AI agent trở nên tự chủ hơn và có thể thay thế con người trong nhiều lĩnh vực công việc
Tại hội nghị, có nhiều giải pháp được đề xuất để kiểm soát và định hướng AI. Tiêu biểu là:
- Thiết lập Tổ chức Hợp tác AI toàn cầu do Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đề xuất, đây sẽ là tổ chức điều phối chính sách, tiêu chuẩn và chia sẻ nguồn lực công nghệ giữa các quốc gia. Mục tiêu là xây dựng một khuôn khổ điều phối chung, có sự tham gia của Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế.
- Khuyến khích “AI open‑source” và chia sẻ công nghệ. AI mã nguồn mở sẽ cho phép bất kỳ ai cũng có thể tải về, sử dụng, chỉnh sửa, và phân phối lại (theo giấy phép nhất định).
Trung Quốc đã công bố các mô hình như DeepSeek (mở mã nguồn) và khuyến khích công ty như Alibaba, DeepSeek chia sẻ mô hình cho cộng đồng quốc tế. Việc này đặc biệt nhắm đến hỗ trợ các nước phát triển chậm và giảm nguy cơ độc quyền công nghệ.
- Hợp tác tiêu chuẩn hóa kỹ thuật nội địa (Model‑Chip alliances). Các liên minh giữa doanh nghiệp như Huawei, Biren Tech, SenseTime hướng đến đồng bộ hóa hệ sinh thái AI Trung Quốc, giảm lệ thuộc vào GPU và công nghệ ngoại quốc .
- Xây dựng các quy định quốc tế về an toàn và đạo đức AI. Các chuyên gia và lãnh đạo toàn cầu tham luận tại WAIC, nhấn mạnh cần quy định AI để tránh nguy cơ vượt kiểm soát (superintelligent agents), thiên vị dữ liệu, tác động đến người lao động, nội dung độc hại.
- Đảm bảo tính đại diện của các bên liên quan. Bao gồm cả các quốc gia đang phát triển (Global South) trong thiết lập tiêu chuẩn và chính sách AI để tránh bất công công nghệ và mở rộng lợi ích chung .
Dàn diễn giả đẳng cấp toàn cầu tại Hội nghị
Tại WAIC 2025 nhiều tên tuổi lớn trong ngành công nghệ và AI đã đăng đàn với những kiến giải độc đáo.
Elon Musk, CEO Tesla và xAI, xuất hiện qua video với thông điệp mạnh mẽ: “Siêu AI có thể là nguy cơ hiện hữu lớn nhất của nhân loại nếu không được kiểm soát kịp thời”. Ông kêu gọi thiết lập một hội đồng giám sát AI toàn cầu – tương tự IAEA với năng lượng hạt nhân – để đảm bảo AI phát triển đúng hướng.
Robin Li (Lý Ngạn Hồng) – CEO Baidu – công bố mô hình ERNIE 5.0, tự tin khẳng định đây là mô hình LLM đa ngôn ngữ mạnh nhất châu Á. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “giành chủ quyền thuật toán” trong kỷ nguyên hậu ChatGPT.
Tiến sĩ Yann LeCun, nhà khoa học trưởng về AI của Meta và là một trong những “cha đẻ học sâu”, mang đến góc nhìn phản biện. Ông tuyên bố: “AI hiện nay còn quá non trẻ để đe dọa con người. Vấn đề thực sự không phải là kiểm soát AI, mà là kiểm soát cách con người sử dụng nó.”
Kai-Fu Lee (Lý Khai Phục) người kết nối giữa Silicon Valley (Mỹ) và hệ sinh thái AI Trung Quốc, đồng thời là một trong những người tiên phong thúc đẩy AI tại châu Á, cũng là nhà đầu tư AI nổi tiếng, giới thiệu mô hình 01.AI Yi – một Large Language Model mã nguồn mở nhẹ, được đào tạo bằng tiếng Trung, Anh và hỗ trợ các ứng dụng đa ngành. Mục tiêu: đem AI đến tay các startup và tổ chức nhỏ, giảm lệ thuộc vào hạ tầng đắt đỏ của Mỹ.
Zhou Bowen (Chu Bá Văn), cựu giám đốc AI của JD.com và nhà sáng lập Pangu AI, đặt vấn đề về AI bản địa hóa: “Không có một mô hình nào phù hợp với mọi quốc gia. Chúng ta cần AI phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ và pháp luật bản địa”.
Cách nhìn AI khác nhau của các nước
WAIC 2025 là minh chứng rõ nét cho sự phân hóa chiến lược AI toàn cầu, không chỉ về công nghệ, mà cả về triết lý phát triển và kiểm soát.
Trung Quốc: Về chiến lược, coi AI là tài sản chiến lược quốc gia; tập trung phát triển nội địa, kiểm soát nội dung chặt, thúc đẩy AI trong y tế, giao thông và quốc phòng.
Mỹ: Về chiến lược, coi AI là sản phẩm của thị trường tự do; đa dạng hóa nguồn lực, khuyến khích mã nguồn mở (OpenAI, Meta), song bắt đầu siết đạo luật kiểm soát.
EU: AI phải phục vụ con người một cách có đạo đức; đã thông qua “AI Act”, luật kiểm soát AI đầu tiên thế giới, nghiêm ngặt về quyền riêng tư và trách nhiệm nhà phát triển.
Singapore – ASEAN: Thực dụng, hướng đến hiệu quả xã hội. Phát triển AI chính phủ điện tử, chăm sóc sức khỏe, giáo dục; có bộ quy tắc đạo đức AI riêng.
Hàn Quốc – Nhật Bản: Gắn AI với xã hội già hóa; tập trung robot hỗ trợ người cao tuổi, AI giáo dục và công nghiệp; kiểm soát văn hóa chặt chẽ, song cởi mở về hợp tác.
Lo ngại về siêu AI và lời kêu gọi kiểm soát
Bên lề WAIC, câu chuyện về siêu trí tuệ nhân tạo (AGI) tiếp tục gây tranh cãi. Elon Musk cảnh báo: “Nếu AI có thể tự học, tự lập mục tiêu, thì chỉ cần một mô hình đi lệch hướng, hậu quả sẽ là thảm họa”. Ông khuyến nghị thành lập IAIC (International AI Council) với đại diện từ các cường quốc và doanh nghiệp AI lớn.
Ngược lại, Yann LeCun cho rằng mối nguy bị thổi phồng: “Chúng ta đang lo xa. AI chưa hiểu nổi thế giới như trẻ 3 tuổi, làm sao nó thống trị được nhân loại?”
WAIC 2025 khép lại với một thông điệp rõ ràng: cuộc cạnh tranh AI đã vượt khỏi phạm vi công nghệ, và đang trở thành một “trò chơi địa chính trị”. Trung Quốc không còn “đuổi theo” mà đang xây dựng “hệ sinh thái AI độc lập”, từ phần cứng, dữ liệu đến thuật toán. Mỹ vẫn là nơi sáng tạo năng động nhất, nhưng nguy cơ bị chính trị hóa (như vụ cấm chip H20 của Huawei) đang làm nhiễu quá trình hợp tác. Châu Âu khẳng định vai trò “người gác cổng đạo đức”, nhưng có thể tụt hậu nếu luật quá gắt. Các nước ASEAN và Ấn Độ chọn chiến lược thực dụng, lấy AI phục vụ dịch vụ công và nâng cao năng suất kinh tế.
Từ mô hình AI nhẹ cho startup đến viễn cảnh siêu trí tuệ, từ quyền lực thuật toán đến quy tắc đạo đức, WAIC 2025 là minh chứng rõ ràng cho một sự thật: AI không còn là câu chuyện công nghệ thuần túy, mà là lựa chọn định đoạt tương lai của từng quốc gia.
Vấn đề không chỉ là “ai có AI tốt nhất”, mà là: ai kiểm soát được AI, và ai định hình luật chơi toàn cầu cho AI? Câu trả lời đang dần hé lộ – từ chính những hội nghị như WAIC.