Thủ đô Tehran của Iran có thể chỉ còn vài tuần nữa là chạm đến “Ngày không nước” (day zero) – thời điểm các vòi nước ngừng chảy tại nhiều khu vực – khi quốc gia này đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nước nghiêm trọng, theo cảnh báo của các chuyên gia. Các hồ chứa chính đang cạn dần, chính quyền đang loay hoay tìm cách giảm tiêu thụ nước, còn người dân cố gắng tiết kiệm từng giọt để ngăn chặn thảm họa.
“Nếu hôm nay chúng ta không có những quyết định cấp thiết, thì ngày mai sẽ là một tình huống không thể giải quyết”, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian phát biểu tại cuộc họp nội các hôm đầu tuần này.
Iran vốn là quốc gia khan hiếm nước do điều kiện khí hậu khô hạn. Tuy nhiên, lần này cuộc khủng hoảng đánh thẳng vào thủ đô, theo ông Kaveh Madani, Giám đốc Viện Nước, Môi trường và Sức khỏe của Đại học Liên Hợp Quốc.
Tehran, nơi sinh sống của khoảng 10 triệu người, có thể cạn nước hoàn toàn nếu không nhanh chóng giảm mức tiêu thụ, các chuyên gia cảnh báo.
“Chúng ta đang nói đến một ngày không nước có thể xảy ra trong vài tuần tới”, ông Madani, người từng là Phó chủ tịch Cơ quan Môi trường Iran, nhận định.
Nguyên nhân gốc rễ của khủng hoảng là sự kết hợp giữa hàng thập kỷ quản lý nước yếu kém và sự mất cân đối ngày càng lớn giữa cung và cầu, tất cả lại bị trầm trọng hóa bởi biến đổi khí hậu.
Iran đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong lịch sử, và đây đã là năm hạn thứ 5 liên tiếp. Nhiệt độ trong tháng này vượt ngưỡng 50°C (122°F) ở nhiều nơi, theo nhà khí hậu học Maximiliano Herrera.
“Iran gần như luôn nằm trong tình trạng nhiệt độ kỷ lục”, ông nói với kênh CNN.
Để đối phó, chính quyền đã cắt giảm áp lực nước gần một nửa tại Tehran, ảnh hưởng tới khoảng 80% hộ gia đình, theo Thống đốc tỉnh Tehran Mohammad Sadegh Motamedian.
Với người dân sống tại các chung cư cao tầng, việc mất nước là điều thường xuyên diễn ra. Một cư dân tầng 14 tại Tehran cho biết vòi nước nhà anh thường xuyên cạn khô.
Chính quyền đang sử dụng xe bồn chở nước tới thủ đô, và những người có điều kiện đổ xô mua bồn chứa nước, ông Madani cho biết.
“Chúng tôi chưa từng đối mặt với tình huống như vậy…Điều này là mới đối với Tehran”, ông nói.
Tuần trước, chính phủ Iran tuyên bố một ngày nghỉ lễ khẩn cấp tại tỉnh Tehran và một số khu vực khác nhằm tiết kiệm điện và nước. Nay, chính phủ đang cân nhắc cho người dân Tehran nghỉ một tuần, với hy vọng họ tạm rời thành phố để giảm nhu cầu sử dụng nước.
Các chuyên gia cho rằng quản lý yếu kém là nguyên nhân lớn dẫn đến khủng hoảng. Việc khai thác nước ngầm quá mức, canh tác lãng phí và đô thị hóa không kiểm soát đã đẩy khu vực đến trạng thái mà họ gọi là “phá sản nguồn nước” (water bankruptcy), theo GS Amir AghaKouchak từ Đại học California, Irvine.
Ông Madani cũng đồng tình: “Đây là phá sản nước, không còn là một cuộc khủng hoảng nữa…Một số hậu quả là không thể đảo ngược”.
Tehran đã bơm quá nhiều nước ngầm để phục vụ dân số đang tăng, khiến một số khu vực của thành phố bị sụt lún hơn 25 cm mỗi năm.
Theo hãng Mehr News của Iran, lượng mưa giảm hơn 40% so với trung bình nhiều năm, và các đập cung cấp nước cho Tehran chỉ còn khoảng 21% công suất.
Hiện có tới 30 trong số 31 tỉnh của Iran đang chịu áp lực về nước, theo Bộ trưởng Năng lượng Iran Abbas Aliabadi. Khi được hỏi về khả năng phân phối nước theo định mức, ông nói: “Tôi hy vọng điều đó không xảy ra”.
Tuy nhiên, không có giải pháp dễ dàng cho cuộc khủng hoảng này. Theo ông Madani, chính phủ đang đưa ra những giải pháp mang tính tình thế như các dự án dẫn nước mới, nhưng cũng chỉ tạm thời.
“Giải pháp kỹ thuật như khử mặn hay tái sử dụng nước thải cũng cần thiết, nhưng chỉ là chữa triệu chứng, không giải quyết căn nguyên”, ông nói.
Ông cho rằng Iran cần cải tổ toàn diện nền kinh tế, chuyển từ nông nghiệp tiêu tốn 90% lượng nước quốc gia sang dịch vụ và công nghiệp có dấu chân nước thấp hơn. Nhưng điều này sẽ rất tốn kém và đau đớn, và khó thực hiện dưới bộ máy chính quyền hiện tại – nhất là trong bối cảnh Iran vẫn bị Mỹ và phương Tây trừng phạt.
“Khủng hoảng nước của Iran không chỉ là vấn đề môi trường hay kỹ thuật, mà sâu sắc về chính trị và hệ thống“, ông AghaKouchak nhấn mạnh. “Nó gắn chặt với cuộc khủng hoảng quản trị của đất nước này”.
Hiện tại, cả đất nước đang chờ mùa thu tới và hy vọng có mưa.
“Nếu Tehran trụ được đến cuối tháng 9, thì vẫn còn hy vọng tránh được ngày không nước”, ông Madani nói.
Rộ tin S-400 của Nga được thử nghiệm gần Isfahan: Liệu Iran có "chốt đơn"?
Israel "đốt" hơn 2 tỷ USD tiền tên lửa phòng không Mỹ để sống sót trước "bão đạn" Iran
