|
|
| Một chiếc xe ben chở quặng sắt từ địa điểm khai thác gần Horishni Plavni, Ukraine vào tháng 7/2019. ảnh: Getty. |
Mặc dù bình luận mới đây nêu bật cách tiếp cận mang tính giao dịch của ông Trump đối với cuộc chiến ở Ukraine, nhưng nó không hoàn toàn gây bất ngờ. Mỹ và các nước phương Tây khác từ lâu đã để mắt tới nguồn tài nguyên khoáng sản dồi dào của Ukraine.
“Chúng tôi đang đầu tư hàng trăm tỷ USD. Họ có lượng đất hiếm lớn. Và tôi muốn đảm bảo an ninh cho đất hiếm và họ sẵn sàng làm điều đó”, ông Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục hôm đầu tuần này mà không nêu rõ Ukraine đã nhất trí về điều gì, nếu có.
Trước đó, ông Trump đã đề xuất rằng bất kỳ sự hỗ trợ nào cho Ukraine trong tương lai sẽ được cung cấp dưới dạng tiền cho vay và sẽ có điều kiện là Ukraine phải đàm phán với Nga.
Dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine khoản viện trợ quân sự trị giá 65,9 tỷ USD kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022.
Ông Biden cho rằng khoản viện trợ này là cần thiết vì chiến thắng của Ukraine là chìa khóa cho an ninh của chính nước Mỹ. Tuy nhiên, ông Trump khẳng định ông không tin rằng Mỹ nên tiếp tục hỗ trợ mà không nhận lại được gì.
Mỹ và EU đều dòm ngó
Mặc dù ông Trump không đưa ra bất kỳ chi tiết nào về những gì ông muốn từ Kiev, một thỏa thuận phác thảo sự hợp tác sâu sắc hơn giữa Mỹ và Ukraine về khoáng sản đã được vạch ra trong nhiều tháng trước khi ông nhậm chức vào tháng 1.
Một biên bản ghi nhớ được chính quyền Biden chuẩn bị vào năm ngoái cho biết Mỹ sẽ thúc đẩy cơ hội đầu tư vào các dự án khai thác mỏ của Ukraine cho các công ty Mỹ, đổi lấy việc Kiev đưa ra những khuyến khích kinh tế, thực hiện các hoạt động kinh doanh và tạo môi trường làm ăn thuận lợi.
Ukraine đã có một thỏa thuận tương tự với Liên minh châu Âu (EU), được ký vào năm 2021.
Adam Mycyk, một đối tác tại văn phòng Kiev của công ty luật toàn cầu Dentons, cho biết thỏa thuận này được ký kết nhằm đảm bảo nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng từ Ukraine, thêm rằng thỏa thuận này vẫn không thay đổi, và cách tiếp cận của ông Trump dường như mang tính giao dịch nhiều hơn.
“Vẫn còn phải xem thỏa thuận như vậy có thể được đưa ra dưới hình thức nào. Tuy nhiên, các thỏa thuận như vậy sẽ mang lại lợi ích tốt nhất cho Ukraine giai đoạn hậu chiến tranh và triển vọng kinh tế lâu dài của nước này, nếu như tối đa hóa được giá trị đối các loại khoáng sản được khai thác ở Ukraine bởi các công ty Ukraine”, ông Mycyk nói.
Kiev vẫn chưa phản hồi bình luận của ông Trump, nhưng chính phủ Ukraine trước đây đã đưa ra lập luận rằng trữ lượng khoáng sản của nước này là một trong những lý do khiến phương Tây nên hỗ trợ Ukraine – để ngăn chặn những nguồn tài nguyên quan trọng chiến lược rơi vào tay Nga.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đề cập cụ thể đến khả năng các đồng minh phương Tây đầu tư vào nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước ông trong tương lai như một phần quan trọng trong “Kế hoạch chiến thắng” của ông.
“Các mỏ tài nguyên quan trọng ở Ukraine, cùng với tiềm năng sản xuất lương thực và năng lượng quan trọng toàn cầu của Ukraine, là một trong những mục tiêu chính của Liên bang Nga trong cuộc chiến này. Và đây là cơ hội để chúng tôi phát triển”, ông Zelensky nói trong một tuyên bố phác thảo kế hoạch vào tháng 10/2024.
Nataliya Katser-Buchkovska, đồng sáng lập Quỹ đầu tư bền vững Ukraine, cho biết một thỏa thuận đưa tiền đầu tư của Mỹ vào lĩnh vực khai thác mỏ của Ukraine sẽ có lợi cho cả hai bên.
Mỹ chủ yếu phụ thuộc vào nhập khẩu các khoáng sản cần thiết, nhiều trong số đó đến từ Trung Quốc. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, trong số 50 khoáng sản được xếp vào loại quan trọng, có 12 loại Mỹ hoàn toàn phải nhập khẩu và 16 loại phải nhập khẩu 50%.
Trong khi đó, Ukraine có trữ lượng 22 trong số 50 vật liệu quan trọng này, theo chính phủ Ukraine.
Katser-Buchkovska, người từng là thành viên Quốc hội Ukraine giai đoạn 2014-2019 và là người đứng đầu ủy ban quốc hội về an ninh năng lượng và chuyển đổi, cho biết: “Đây không chỉ là một bước quan trọng để phục hồi kinh tế sau chiến tranh của Ukraine mà còn là cơ hội để Mỹ giải quyết các vấn đề về chuỗi cung ứng toàn cầu”.
Sự thống trị toàn cầu của Trung Quốc
Mặc dù ông Trump đã sử dụng thuật ngữ “đất hiếm”, nhưng không rõ liệu ông có ý định đề cập cụ thể đến khoáng sản đất hiếm hay không – một nhóm gồm 17 nguyên tố có các đặc tính từ tính và dẫn điện khiến chúng trở nên quan trọng đối với việc sản xuất thiết bị điện tử, công nghệ năng lượng sạch và một số hệ thống vũ khí.
Ukraine không có trữ lượng khoáng sản đất hiếm đáng kể trên toàn cầu, nhưng nước này có trữ lượng than chì, lithium, titan, berili và uranium lớn nhất thế giới, tất cả đều được Mỹ xếp vào loại khoáng sản quan trọng. Một số trữ lượng lớn nằm ở những khu vực hiện đang bị Nga chiếm đóng.
Trung Quốc từ lâu đã thống trị trong lĩnh vực sản xuất khoáng sản đất hiếm và các vật liệu quan trọng chiến lược khác trên toàn cầu. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nước này chiếm tới gần 90% hoạt động xử lý khoáng sản đất hiếm trên toàn cầu. Trên hết, Trung Quốc còn là nước sản xuất than chì và titan lớn nhất thế giới, đồng thời là nhà chế biến lithium chính.
Căng thẳng thương mại mới nhất giữa Washington và Bắc Kinh khiến việc Mỹ tìm kiếm nhà cung cấp thay thế càng trở nên quan trọng hơn.
Các biện pháp kinh tế mà Trung Quốc công bố hôm 4/2 để trả đũa các mức thuế mới của ông Trump bao gồm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với hơn hai chục sản phẩm kim loại và các công nghệ liên quan. Mặc dù chúng không bao gồm những nguyên liệu quan trọng nhất mà Mỹ cần, nhưng động thái này cho thấy Trung Quốc sẵn sàng sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của mình làm đòn bẩy trong các tranh chấp thương mại.
Ông Mycyk cho biết nhu cầu về những vật liệu quan trọng này dự kiến sẽ tăng cao do quá trình chuyển đổi toàn cầu sang xe điện và công nghệ năng lượng tái tạo.