Bức chân dung trong Phòng Bầu dục lý giải chính sách đối ngoại của ông Trump

Tháng trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi cho Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson với một đề xuất: Tôi sẽ tặng ông một trong những bức chân dung của Thomas Jefferson tại Nhà Trắng nếu ông tặng lại tôi bức chân dung của James Polk đang treo tại Điện Capitol.

Ông Johnson đồng ý, và một bức tranh về vị Tổng thống thứ 11 của nước Mỹ, người giám sát quá trình mở rộng lãnh thổ Mỹ lớn nhất trong lịch sử, đã được chuyển đến Washington và hiện đang treo tại Phòng Bầu dục, theo những người hiểu rõ vấn đề này.

Ông Trump nói với những người khác trong Nhà Trắng rằng ông ngưỡng mộ Polk, người được mệnh danh là nhà vô địch của "vận mệnh hiển nhiên" – hay “manifest destiny”, một khái niệm niềm tin rằng Mỹ có vận mệnh mở rộng lãnh thổ từ duyên hải Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương.

Dưới thời của mình, James Polk đã thông qua các đề xuất sáp nhập và chiến tranh để giành được vùng lãnh thổ Oregon, Texas, California và phần lớn khu vực Tây Nam nước Mỹ. "Ông ấy đã giành được rất nhiều đất đai", ông Trump nói với những vị khách đến thăm Nhà Trắng ngay sau khi bức tranh – có hình Tổng thống Polk với mắt lạnh lùng trên nền đỏ sẫm – được treo vào cuối tháng 2.

Một trong những đặc điểm nổi bật nhất trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump là khát vọng mở rộng lãnh thổ Mỹ.

Kể từ khi nhậm chức, ông đã nói rằng Canada đang bóc lột người Mỹ về mặt thương mại và nên trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ. Ông cũng nói rằng Mỹ nên giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama để ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Quốc; và rằng cuộc chiến ở Gaza nên kết thúc bằng việc Mỹ tiếp quản vùng lãnh thổ này và xây dựng lại nó. Ông Trump cũng đã nói về việc mua lại Greenland từ Đan Mạch.

Người dân ở tất cả những nơi này đã lớn tiếng phản đối những tuyên bố của ông Trump, nhưng ông vẫn kiên trì đưa ra những tuyên bố đó, ngay cả khi chúng có nguy cơ làm chệch hướng các ưu tiên khác của Mỹ về thương mại và an ninh.

Mở rộng lãnh thổ Mỹ là một phần trong tầm nhìn về một "Thời đại hoàng kim" mới mà ông Trump đã hứa hẹn cho nhiệm kỳ thứ hai của mình, trong đó ông cho biết sẽ khôi phục sự thống trị của Mỹ trên thế giới và mở ra một giai đoạn thịnh vượng mới trong nước.

Tổng thống Polk, người tiền nhiệm truyền cảm hứng cho ông Trump trong bức tranh sơn dầu chỉ phục vụ được một nhiệm kỳ. Ông qua đời ngay sau khi rời nhiệm sở vào năm 1849. Nhưng chỉ trong 4 năm ngắn ngủi đó, ông Polk đã gần như tăng gấp đôi lãnh thổ của nước Mỹ.

Ở biên giới phía bắc, những người ủng hộ Polk đã tập hợp xung quanh khẩu hiệu bành trướng "54°40' hoặc Chiến đấu", yêu cầu Mỹ tiếp quản toàn bộ Tây Bắc Thái Bình Dương lên đến vĩ độ đó, sau đó là ranh giới phía nam của Alaska thuộc Nga, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc gây chiến với Anh. Thay vào đó, vào năm 1846, ông Polk đã đàm phán một hiệp ước thiết lập biên giới phía bắc của Mỹ tại vĩ tuyến 49.

Ở Tây Nam, Tổng thống Polk đã sáp nhập Texas và khơi dậy Chiến tranh Mexico-Mỹ, kết thúc bằng việc Mexico nhượng lại hơn 500.000 dặm vuông cho Mỹ, bao gồm toàn bộ California, Arizona, New Mexico, Nevada, Utah và một số vùng ở Colorado và Wyoming để đổi lấy 15 triệu USD.

Nhà sử học Hampton Sides, người đã viết về ông Polk trong cuốn sách "Blood and Thunder: An Epic of the American West" (Máu và Sấm sét: Sử thi về miền Tây nước Mỹ) của mình, cho biết đây là "một trong những vụ chiếm đất lớn nhất trong lịch sử thế giới". "Ông ấy muốn tất cả và ông ấy đã có được tất cả chỉ trong một nhiệm kỳ, điều này chỉ nghĩ đến thôi đã thấy thật phi thường", Sides cho hay.

Về mặt tính cách, ông Polk và ông Trump có rất ít điểm chung, theo ông Sides. Mặc dù có chính sách đối ngoại hung hăng, nhưng ông Polk "không phải là người hay nói năng ồn ào, hay bắt nạt. Ông ấy u ám, một kiểu người đen tối". Tổng thống Polk cũng nổi tiếng là người "khá trung thực...Ông ấy không phải là người thất thường, điên rồ, luôn khiến mọi người mất cảnh giác. Người ta gần như có thể đoán trước được hành động của ông".

Ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình bằng lời lẽ tương tự, đổi tên Vịnh Mexico thành “Vịnh Mỹ” và thề sẽ “theo đuổi vận mệnh hiển nhiên của chúng ta đến tận các vì sao”. Trong bài phát biểu trước Quốc hội tuần trước, ông đã nhắc lại những thế hệ người Mỹ trước đây đã “tạo dựng vận mệnh của mình từ đá và đất của một vùng biên giới vô cùng nguy hiểm”.

Và ông Trump đã thu hút được sự ủng hộ trong nhóm "Nước Mỹ trên hết" của mình đối với những ý tưởng mà trước đây nghe có vẻ vô lý.

Trang web gây quỹ của ông Trump hiện đang bán áo phông "Make Greenland Great Again" (Giúp Greenland vĩ đại trở lại) giá 35 USD, trong khi chuỗi cửa hàng Etsy đang quảng bá bức tranh ông Trump đang chiến đấu với một chú gấu Bắc Cực để giành lấy tấm biển báo "For Sale" (Rao bán). Tại sự kiện nhậm chức ở Washington, D.C. vào tháng 1, những người tham dự ủng hộ ông Trump đã mặc đồ có dòng chữ "Maple Syrup MAGA" (ám chỉ Sirô cây phong, món đặc trưng của Canada) và "Make Canada Great Again" (Giúp Canada vĩ đại trở lại).

Một số đồng minh của ông Trump tại Quốc hội cũng đã nhiệt tình ủng hộ những đề xuất này, đưa ra luật với những cái tên cực kêu như "Đạo luật Giúp Greenland vĩ đại trở lại", nhằm mục đích cho phép chính phủ Mỹ mua lại Greenland, và “Đạo luật Đỏ, Trắng và Xanh” (Red, White and Bluland), ám chỉ việc đổi tên Greenland và tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua lại.

Các đảng viên Cộng hòa khác lại chế giễu tham vọng bành trướng của ông Trump. Ví dụ, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham đã nói với ông rằng nếu Canada là một tiểu bang thì có khả năng họ sẽ bầu ra các thượng nghị sĩ theo phe Dân chủ. Nhưng ông Trump vẫn nghiêm túc về điều này. Ông coi đó là một phần di sản của mình, theo một số nguồn tin thân cận với ông được Wall Street Journal dẫn lại.

"Tổng thống Trump không ngại đề xuất những ý tưởng mới, táo bạo trong nỗ lực đặt nước Mỹ lên hàng đầu, và mọi điều ông nói đều đúng - Greenland có vị trí chiến lược tuyệt vời ở Bắc Cực; Kênh đào Panama không nên chịu ảnh hưởng của Trung Quốc nữa; và Canada đã bóc lột nông dân và công nhân Mỹ trong nhiều thập kỷ. Lời nói dối ở đâu?", bà Karoline Leavitt, thư ký báo chí Nhà Trắng, cho biết.

Những phản ứng tiêu cực chỉ giúp ông Trump thêm can đảm. Một người thân cận với ông cho biết ông vẫn để mắt đến Dải Gaza một phần vì rất nhiều người đã chế giễu ý tưởng này. Trong những tuần gần đây, ông còn khoe khoang rằng mình đã buộc thủ tướng Canada Justin Trudeau phải từ chức, và các quan chức Nhà Trắng cho biết ông có kế hoạch tiếp tục nói về nước này như một tiểu bang của Mỹ.

Canada, ban đầu còn coi lời nói của ông Trump về việc sáp nhập như một trò đùa hoặc một chiến thuật đàm phán, giờ xem nó như một mối đe dọa thực sự. Các quan chức Canada đã thảo luận với các cố vấn của ông Trump về những gì họ có thể làm để khiến ông ngừng nói về điều đó.

Các nhà lãnh đạo nước ngoài khác cũng đang vật lộn để tìm ra một phản ứng hiệu quả. Một người quen thuộc với chiến lược của Panama cho biết quốc gia này đang cố gắng xoa dịu ông Trump "bằng mọi giá" trong khi vẫn giữ được chủ quyền của Panama đối với kênh đào.

Để đáp lại những lời phàn nàn của ông Trump về ảnh hưởng của Trung Quốc, Panama tuyên bố sẽ không gia hạn thỏa thuận cơ sở hạ tầng với Trung Quốc và một công ty Mỹ sẽ nắm quyền kiểm soát 2 cảng lớn trên kênh đào sau khi mua lại chúng từ một công ty có trụ sở tại Hong Kong. Các quan chức Nhà Trắng hài lòng với những nhượng bộ này, nhưng ông Trump vẫn muốn kênh đào được trả lại cho Mỹ.

Ông Trump cũng đã đe dọa Đan Mạch bằng đòn thuế nếu họ không đồng ý bán Greenland cho Mỹ, khiến nước này phải tìm một nhà vận động hành lang ở Washington. Đan Mạch đã âm thầm đề xuất cho phép thêm lực lượng Mỹ hiện diện trên đảo và trao các hợp đồng khai thác mỏ có lợi cho các công ty Mỹ.

Các quan chức chính quyền Trump cho biết họ cởi mở với những ý tưởng đó, nhưng lưu ý rằng Tổng thống thực sự muốn sở hữu Greenland và từ chối loại trừ biện pháp quân sự để mua lại nó. Một quan chức cấp cao cho biết các cuộc thảo luận về Greenland đang diễn ra tại Nhà Trắng. "Bằng cách này hay cách khác, chúng ta sẽ có được nó", ông Trump phát biểu tại phiên họp chung của Quốc hội vào tuần trước.

Quyết tâm mở rộng lãnh thổ khiến việc ông Trump ngưỡng mộ ông Polk là điều tự nhiên, nhà sử học John Pinheiro, giám đốc nghiên cứu tại Viện Acton cho biết.

"Polk đã có tầm nhìn về một quốc gia hai bờ biển với thương mại với châu Âu ở một bờ biển và châu Á ở bờ biển bên kia", ông Pinheiro cho biết. "Nếu ông Trump và ông Polk có một điểm chung…thì đó là dòm ngó các nước bên cạnh".