|
|
Trong bối cảnh căng thẳng leo thang với tỷ phú Elon Musk, Tổng thống Donald Trump đã đe dọa sẽ hủy bỏ các hợp đồng chính phủ dành cho SpaceX. Các chuyên gia nhận định rằng nếu điều này trở thành hiện thực, Mỹ có thể sẽ buộc phải quay lại phụ thuộc vào Nga để thực hiện các sứ mệnh phóng tàu vũ trụ và tiếp cận không gian.
Ông Clayton Swope, Phó Giám đốc Dự án An ninh Hàng không Vũ trụ thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định: “SpaceX có vai trò cực kỳ quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ cũng như các sứ mệnh của NASA. Nếu các hợp đồng này bị hủy, NASA sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục dựa vào Nga để đưa các phi hành gia đến và trở về từ Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS)”.
Quan hệ đối tác giữa NASA và SpaceX được đánh giá là một trong những mô hình hợp tác công – tư quan trọng bậc nhất trong lịch sử ngành hàng không vũ trụ hiện đại. Kể từ năm 2015, SpaceX đã nhận được hơn 13 tỷ USD từ các hợp đồng của NASA, trở thành một trong những đối tác tư nhân lớn nhất và có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong các chương trình không gian của Mỹ.
Tầm ảnh hưởng của SpaceX đối với an ninh quốc gia Mỹ là không thể thay thế. Ông Swope nhấn mạnh: “SpaceX không giống như một bộ phận có thể cắt bỏ, mà giống như một cơ quan sống trong toàn bộ cấu trúc hoạt động không gian của Mỹ”.
Căng thẳng giữa Elon Musk và ông Trump lên đến đỉnh điểm vào tuần trước khi cả hai công khai đối đầu trên mạng xã hội. Musk, Giám đốc điều hành SpaceX và hiện đứng đầu một cơ quan có tên là Cục Hiệu quả Chính phủ (DOGE), từng là đồng minh thân cận của ông Trump. Tuy nhiên, ông đã chỉ trích một dự luật chi tiêu do ông Trump hậu thuẫn, dẫn đến một cuộc khẩu chiến gay gắt. Cuộc đối đầu nhanh chóng leo thang thành những lời đe dọa liên quan đến việc cắt hợp đồng liên bang, thậm chí kéo theo các cáo buộc về mối quan hệ giữa ông Trump và tội phạm tình dục Jeffrey Epstein.
Trong một bài đăng trên nền tảng mạng xã hội Truth Social vào tuần trước, ông Trump viết: “Cách dễ dàng nhất để tiết kiệm hàng tỷ, hàng tỷ USD trong ngân sách chính phủ là chấm dứt các khoản trợ cấp và hợp đồng chính phủ dành cho Elon Musk”.
SpaceX hiện đang nắm giữ nhiều hợp đồng trị giá hàng tỷ USD với NASA và đóng vai trò then chốt trong toàn bộ chương trình không gian của Mỹ. Mặc dù một số chuyên gia cho rằng khả năng các hợp đồng bị hủy bỏ là không cao, họ vẫn bày tỏ lo ngại về tầm ảnh hưởng quá lớn của SpaceX đối với ngành công nghiệp vũ trụ cũng như những lỗ hổng nghiêm trọng có thể xuất hiện nếu công ty này bị loại khỏi cuộc chơi.
Một trong những mối lo lớn nhất hiện nay là nguy cơ mất quyền tiếp cận ISS. Ông Clayton Swope nhấn mạnh thêm trong một tuyên bố rằng việc chấm dứt hợp tác với SpaceX sẽ để lại một khoảng trống lớn mà các lựa chọn hiện nay không thể bù đắp. Ông cho rằng hậu quả trực tiếp và rõ ràng nhất sẽ nằm ở lĩnh vực phóng tàu và việc duy trì Trạm Vũ trụ Quốc tế. Nếu không còn SpaceX, NASA sẽ buộc phải quay lại nhờ cậy Nga – điều từng diễn ra trước đây.
Năm 2014, SpaceX được chọn để phát triển và vận hành tàu vũ trụ Crew Dragon – phương tiện chuyên chở các phi hành gia lên và xuống từ ISS. Từ đó đến nay, NASA hoàn toàn phụ thuộc vào Crew Dragon trong việc đưa người lên không gian, bởi không có phương án nào thay thế đủ khả năng vận hành độc lập.
Ông Scott Hubbard, cựu Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ames của NASA, đồng thời là Giám đốc chương trình sao Hỏa đầu tiên và người sáng lập Viện Sinh học Vũ trụ học thuộc NASA, cho biết ông không tin những lời đe dọa của ông Trump sẽ trở thành hiện thực. “Hiện tại không có giải pháp thay thế nào cho tổ hợp F9–Dragon. Nếu làm thật, ông Trump sẽ bỏ mặc các phi hành gia đang ở trên ISS – trừ khi ông sẵn sàng cầm mũ sang cầu xin Nga cấp thêm chuyến bay Soyuz”, ông nói.
Chia sẻ thêm với tạp chí Newsweek, ông Benjamin L. Schmitt, Nghiên cứu viên cao cấp tại Khoa Vật lý và Thiên văn học thuộc Đại học Pennsylvania, cho rằng các sứ mệnh có người lái của SpaceX kể từ năm 2020 đã đánh dấu bước ngoặt lớn, giúp Mỹ thoát khỏi sự phụ thuộc vào tàu Soyuz của Nga. Ông nhắc lại rằng kể từ khi chương trình Tàu con thoi của Mỹ kết thúc hơn một thập kỷ trước, NASA đã phải chi tiền cho Điện Kremlin để đưa phi hành gia lên quỹ đạo.
Theo ông Schmitt, nếu các hợp đồng với SpaceX bị hủy bỏ, đó sẽ là “một đòn giáng nghiêm trọng vào lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ”.
Nga và Mỹ từ lâu đã là hai đối thủ hàng đầu trong cuộc đua chinh phục không gian. Hiện tại, Moscow đang tích cực phát triển một trạm không gian riêng mang tên Trạm Dịch vụ Quỹ đạo Nga (Russian Orbital Service Station – ROSS), nhằm thay thế cho ISS, dự kiến sẽ ngừng hoạt động vào năm 2030. Theo kế hoạch, việc xây dựng ROSS sẽ bắt đầu từ năm 2027.
Trao đổi với truyền thông, bà Laura Forczyk – nhà sáng lập công ty tư vấn vũ trụ Astralytical – cho rằng, mặc dù về lý thuyết vẫn có khả năng Mỹ sẽ đàm phán để ký hợp đồng với Nga nhằm đưa phi hành gia lên ISS, nhưng thực tế cho thấy “bối cảnh địa chính trị hiện tại khiến điều đó gần như bất khả thi”.
Căng thẳng giữa Washington và Moskva vẫn ở mức cao trong bối cảnh các cuộc đàm phán ngừng bắn liên quan đến chiến sự tại Ukraine rơi vào bế tắc. Vòng thương lượng gần nhất chỉ kéo dài 90 phút và không đạt được bất kỳ kết quả cụ thể nào. Tình hình thêm phần căng thẳng khi ông Dmitry Novikov, Phó Chủ tịch thứ nhất Ủy ban Đối ngoại của Duma Quốc gia Nga, phát biểu trên hãng thông tấn nhà nước TASS hôm thứ Sáu tuần trước rằng, dù ông không tin Elon Musk sẽ cần xin tị nạn chính trị, nhưng nếu điều đó xảy ra, Nga “hoàn toàn có thể cung cấp”.
Tại Mỹ, giới chuyên gia hàng không vũ trụ phần lớn đều thừa nhận rằng Elon Musk hiện đang nắm giữ gần như thế độc quyền trong lĩnh vực này. Ông Darrell West – chuyên gia cao cấp thuộc Trung tâm Đổi mới Công nghệ tại Chương trình Nghiên cứu Chính sách Quản trị của Viện Brookings ở Washington – nhận định với các phóng viên rằng Musk đang giữ vai trò then chốt trong việc vận chuyển con người và hiện là đơn vị phóng hơn 90% số vệ tinh của Mỹ vào không gian.
Mặc dù những công ty như Blue Origin của Jeff Bezos hay Boeing cũng tham gia vào ngành công nghiệp không gian, nhưng năng lực vận hành của họ không thể so sánh với SpaceX, cả về quy mô lẫn số lượng và loại hình hợp đồng với chính phủ liên bang.
Lĩnh vực chiến lược của an ninh quốc gia Mỹ
Khám phá không gian từ lâu không chỉ dừng lại ở lĩnh vực khoa học thuần túy mà còn là yếu tố cốt lõi trong chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ. Bộ Quốc phòng Mỹ hiện sở hữu nhiều hợp đồng phóng vệ tinh phục vụ cho các mục đích định vị GPS, thu thập tình báo và điều phối quân sự.
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Liên Xô từng cạnh tranh quyết liệt để giành thế thượng phong trong không gian, coi đây là lĩnh vực sống còn trong bảo vệ chủ quyền và mở rộng ảnh hưởng quốc tế.
Ông Darrell West nhấn mạnh rằng: “Không gian vũ trụ quan trọng không chỉ vì đó là nơi con người khám phá và tiếp cận tri thức mới, mà còn bởi vì nó ngày càng mang ý nghĩa quân sự. Cả vũ khí tấn công lẫn phòng thủ đều có khả năng được triển khai ngoài không gian”.
Ông cảnh báo thêm: “Mối quan hệ giữa chính phủ Mỹ và các tập đoàn như SpaceX hiện đang chịu sức ép lớn. Nhiều người lo ngại rằng, trong kịch bản xảy ra một cuộc chiến tranh quy mô lớn, đối phương hoàn toàn có thể bắn hạ vệ tinh của chúng ta, từ đó phá hủy toàn bộ hệ thống GPS và mạng lưới liên lạc di động”.
Bên cạnh những sứ mệnh tên lửa hay các chuyến bay chở người lên ISS, chương trình không gian của Mỹ còn bao gồm hàng loạt hoạt động quan trọng khác như triển khai các đài thiên văn khoa học trên quỹ đạo, phóng tàu đổ bộ lên Mặt Trăng, cũng như chuẩn bị cho những sứ mệnh có người và không người lái đến Mặt Trăng và các hành tinh khác trong hệ Mặt Trời.
Khi được các phóng viên liên hệ để yêu cầu bình luận vào ngày thứ Sáu, Nhà Trắng đã chuyển câu hỏi cho bà Bethany Stevens – Thư ký báo chí của NASA. Trong tuyên bố được gửi qua email, bà Stevens khẳng định: “NASA sẽ tiếp tục thực hiện tầm nhìn của Tổng thống về tương lai ngành không gian. Chúng tôi sẽ duy trì hợp tác với các đối tác trong ngành để bảo đảm các mục tiêu của Tổng thống trong lĩnh vực này được triển khai đúng tiến độ.”
Hiện vẫn chưa rõ liệu cựu Tổng thống Donald Trump có thực sự tìm cách hủy bỏ các hợp đồng hiện tại hoặc giới hạn những thỏa thuận trong tương lai hay không. Đồng thời, cũng chưa có gì đảm bảo rằng Elon Musk sẽ không quyết định rút SpaceX khỏi các cam kết với chính phủ Mỹ.