Cuộc đua “tạo thiên tài” ở Thung lũng Silicon: Giới siêu giàu sàng lọc IQ cho con từ trong bụng mẹ

Tsvi Benson-Tilsen, một nhà toán học, đã dành tận 7 năm nghiên cứu cách ngăn chặn trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến hủy diệt nhân loại trước khi đi đến kết luận rằng nỗ lực của ông gần như bất khả thi – ít nhất là trong tương lai gần. Giờ đây, ông chuyển toàn bộ trí tuệ của mình sang thúc đẩy công nghệ sinh học tiên tiến nhằm tạo ra những con người thông minh hơn, đủ khả năng để cứu cả nhân loại.

“Trực giác của tôi mách bảo rằng đây là một trong những hy vọng tốt nhất của chúng ta”, Benson-Tilsen, đồng sáng lập Dự án Genomics Berkeley, một tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ lĩnh vực mới này, cho biết.

Đây không phải là khoa học viễn tưởng mà là thực tế đang diễn ra ở Thung lũng Silicon, nơi niềm đam mê tạo ra những đứa trẻ thông minh hơn bao giờ hết đang lên đến đỉnh điểm.

Nhiều bậc phụ huynh sẵn sàng chi tới 50.000 USD cho dịch vụ xét nghiệm gen phôi thai, bao gồm cả lời hứa sàng lọc IQ. Các nhà tương lai học trong giới công nghệ như Elon Musk kêu gọi người tài trí sinh thật nhiều con, trong khi các dịch vụ mai mối cao cấp đang kết nối những giám đốc công nghệ với đối tác “xuất chúng” nhằm sinh ra thế hệ con cái thiên tài.

“Hiện tại tôi có một, hai, ba CEO công nghệ và tất cả đều ưu tiên bạn đời tốt nghiệp Ivy League (nhóm các trường đại học hàng đầu nước Mỹ)”, Jennifer Donnelly, một chuyên gia mai mối cao cấp tính phí tới 500.000 USD, tiết lộ.

Niềm say mê với cái gọi là “tối ưu hóa di truyền” phản ánh niềm tin cốt lõi của Thung lũng Silicon về tài năng và thành công. “Họ nghĩ rằng mình thông minh, thành đạt và xứng đáng với vị trí hiện tại vì họ có ‘gen tốt’”, Sasha Gusev, chuyên gia di truyền học thống kê tại Trường Y Harvard, nhận xét. “Giờ họ có công cụ để tái tạo điều đó cho con cái”.

Tuy nhiên, sự mê mẩn với IQ đang làm dấy lên nhiều tranh cãi. Các nhà đạo đức sinh học cảnh báo về những hệ lụy của dịch vụ sàng lọc gen mới này.

“Có công bằng không? Đó là điều nhiều người lo lắng”, Hank Greely, Giám đốc Trung tâm Luật và Khoa học Thần kinh của Stanford, nói. “Nó giống hệt một kịch bản khoa học viễn tưởng: giới nhà giàu tạo ra một giai cấp siêu nhân thống trị, còn lại chúng ta chỉ là tầng lớp thấp”.

Nhưng ở Thung lũng Silicon, nơi ngay cả trường mẫu giáo danh tiếng cũng đòi hỏi kiểm tra IQ, cha mẹ không bận tâm nhiều đến câu hỏi đạo đức khi chọn lọc trí tuệ cho con ngay từ trong bụng mẹ.

“Thung lũng Silicon mê IQ”

Stephen Hsu, đồng sáng lập Genomic Prediction – một trong những công ty đầu tiên cung cấp xét nghiệm di truyền cho phôi, cho biết: “Hiện đang có cả một hệ sinh thái của những người siêu giàu hoặc cộng đồng duy lý như ở Berkeley, ám ảnh với trí tuệ, họ muốn biết điểm IQ để dùng nó như tiêu chí chọn phôi”.

Các startup như Nucleus Genomics và Herasight đã công khai cung cấp dịch vụ dự đoán IQ dựa trên xét nghiệm di truyền để giúp phụ huynh chọn phôi cho thụ tinh ống nghiệm (IVF). Tại Bay Area, nhu cầu rất cao: chi phí lên tới khoảng 6.000 USD ở Nucleus và tới 50.000 USD ở Herasight.

“Ở khu vực này họ rất mê IQ”, Kian Sadeghi, sáng lập Nucleus Genomics, nói. Ông lưu ý, điều này không có nghĩa rằng nó cũng được các bậc phụ huynh khác ở Mỹ coi trọng. “Với những cặp cha mẹ bình thường, không phải ai cũng muốn con mình thành học giả Harvard. Nhiều người chỉ muốn con họ bình thường”.

Gen tốt và tham vọng

Simone và Malcolm Collins, lãnh đạo phong trào “khuyến sinh” (pronatalist), vốn làm trong ngành công nghệ và vốn đầu tư mạo hiểm, đã có 4 đứa con nhờ IVF và chọn dịch vụ của công ty Herasight để phân tích phôi. Họ chọn phôi thai mà hiện bà Simone đang mang vì nguy cơ ung thư thấp, nhưng đồng thời vui mừng khi biết em bé này nằm trong “top 1% về khả năng trí tuệ vượt trội”.

“Hai chúng tôi thấy điều đó thật tuyệt”, bà Simone nói, và tiết lộ sẽ đặt tên con là Tex Demeisen, với tên đệm lấy cảm hứng từ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng của Iain M. Banks.

Bà cũng nhấn mạnh trí thông minh cao liên quan tới thu nhập tốt hơn, nhưng điều bà thực sự mong muốn là có xét nghiệm gen để có những người con có tham vọng: “‘Tôi sẽ làm’ quan trọng hơn rất nhiều so với ‘tôi có thể’. Nếu có điểm di truyền cho nghị lực, tham vọng, tò mò, chúng tôi sẽ quan tâm hơn nhiều”.

Tranh cãi và giới hạn khoa học

Một cặp kỹ sư phần mềm ở Bay Area, dù không gặp vấn đề sinh sản, vẫn chọn IVF vì lo ngại di truyền bệnh Alzheimer và ung thư. Họ cũng kỳ vọng IQ cao sẽ giúp con mình có thể giải quyết vấn đề toàn cầu.

Khi nhận kết quả từ công ty Herasight, họ lập bảng tính Google, so sánh từng đặc tính rồi tính toán xem mức tăng nguy cơ Alzheimer bao nhiêu thì “đáng” để đổi lấy 10 điểm IQ. Cuối cùng, họ chọn phôi có tổng điểm cao nhất, cũng là phôi có IQ dự đoán cao thứ ba, và đó trở thành cô con gái hiện tại của họ.

Tuy nhiên, giới khoa học thừa nhận việc dự đoán IQ bằng xét nghiệm gen hiện tại vẫn rất hạn chế. Shai Carmi, giáo sư Đại học Hebrew, cho biết các mô hình chỉ giải thích được khoảng 5–10% sự khác biệt về trí tuệ. Phụ huynh chọn phôi theo IQ dự đoán có thể chỉ được thêm trung bình 3–4 điểm IQ so với chọn ngẫu nhiên. “Không có gì để biến con bạn thành thần đồng”, ông nói.

Ngoài ra, việc chọn lọc phôi vì IQ cao còn có thể vô tình tăng nguy cơ tự kỷ. “Nếu chọn phôi có IQ cao nhất, bạn có thể đồng thời chọn phôi có nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ cao nhất”, bà Gusev cảnh báo.

“Thêm nhiều thiên tài để cứu nhân loại”

Điều thú vị là một nhóm các nhà khoa học máy tính duy lý ở Berkeley lại nhìn câu chuyện theo hướng “cứu thế giới”. Họ tin rằng cách để AI trở nên an toàn hơn chính là có nhiều con người thông minh hơn để xây dựng nó.

“Họ cam kết với một chương trình di truyền dài hạn nhằm tạo ra những con người thông minh hơn, và chính những con người này sẽ giúp AI an toàn”, Hsu nói.

Benson-Tilsen, con trai một giáo sĩ Do Thái, nhấn mạnh điểm khác biệt giữa nỗ lực “tạo ra thiên tài” của họ với lịch sử đen tối của các chương trình ưu sinh như Đức Quốc xã trước kia: ở đây, tất cả phụ thuộc vào lựa chọn của phụ huynh.

Ông tin rằng những bộ óc vượt trội có thể tìm ra cách khiến AI phù hợp với giá trị con người, hoặc thậm chí ngăn nhân loại không xây dựng nó. “Tôi quan tâm tới những điều có tác động lớn”, ông nói, “và đặc biệt là những thứ có thể tạo ra thêm nhiều thiên tài”.

Theo Wall Street Journal