Nhà Trắng mô tả cuộc gặp hôm 15/8 giữa Tổng thống Vladimir Putin và Tổng thống Donald Trump là một “buổi lắng nghe”, nhằm hạ nhiệt kỳ vọng về khả năng đạt đột phá trong chiến tranh Ukraine. Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo những kết quả ngoại giao khác vẫn có thể xảy ra.
Ông Trump và các quan chức Mỹ khẳng định thượng đỉnh tại Alaska sẽ không chấm dứt giao tranh, và nhiều khả năng sẽ cần thêm một hội nghị tiếp theo có sự tham dự của cả ông Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky – người sẽ vắng mặt tại Anchorage.
Ngay cả khi không có thỏa thuận ngừng bắn, các chuyên gia nhận định rằng cuộc gặp vẫn tạo ra tác động lớn, như việc ông Putin quay trở lại bàn cờ ngoại giao và châu Âu bị gạt ra bên lề trong cuộc xung đột ở Ukraine.
Ông Trump hạ thấp kỳ vọng, nói rằng cuộc trò chuyện với ông Putin “sẽ tốt, nhưng cũng có thể tệ”. Tuy nhiên, việc ông Putin gặp Tổng thống Mỹ ngay trên đất Mỹ mà không có lãnh đạo Ukraine hiện diện đã được coi là một lợi thế chiến lược cho Điện Kremlin, kéo theo những hệ quả khó lường.
Phái đoàn Nga dự cuộc họp tại căn cứ quân sự Elmendorf-Richardson ở Anchorage gồm Ngoại trưởng Sergey Lavrov, Bộ trưởng Quốc phòng Andrey Belousov, Bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov và Giám đốc Quỹ đầu tư quốc gia Kirill Dmitriev. Cố vấn của ông Putin, Yury Ushakov, cho biết chiến tranh Ukraine sẽ là trọng tâm, song thảo luận cũng dựa trên các cuộc tiếp xúc trước đó với đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, và sẽ bao gồm thương mại, hợp tác kinh tế và an ninh toàn cầu.
Dưới đây là bốn kịch bản có thể xảy ra sau thượng đỉnh Trump-Putin, theo giới phân tích.
Vai trò của châu Âu suy giảm
Trong cuộc điện đàm hôm thứ Tư giữa ông Trump và ông Zelensky, các đồng minh châu Âu của Ukraine nhắc lại lập trường rằng biên giới không thể bị thay đổi bằng vũ lực. Nhưng theo Rafael Loss, chuyên gia của Hội đồng Đối ngoại châu Âu (ECFR), các nước châu Âu đang rơi vào thế bị động, phản ứng theo bước đi của ông Trump thay vì chủ động dẫn dắt nỗ lực ngoại giao.
Điều này cho thấy sự phụ thuộc của châu Âu vào bảo đảm an ninh và quan hệ thương mại có lợi với Mỹ. EU khó lòng chống lại một thỏa thuận Mỹ - Nga nếu lo mất sự hỗ trợ quân sự từ Washington. ECFR từng cảnh báo hồi tháng 6 rằng EU sẽ là bên chịu nhiều hệ quả nhất từ cuộc chiến. Từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ hai, các nước NATO châu Âu đã tăng chi tiêu quốc phòng giữa những nghi ngờ về vai trò bảo đảm an ninh của Mỹ.
Ông Loss dự báo sau thượng đỉnh lần này, châu Âu và Ukraine cần chuẩn bị cho khả năng ông Trump thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với Nga, còn ông Putin sẽ tiếp tục kéo dài quá trình này.
Ông Putin thoát khỏi thế cô lập
Kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt, không lãnh đạo phương Tây nào gặp gỡ ông Putin. Nhưng lần này, ông trở lại Mỹ lần đầu sau một thập kỷ.
“Về mặt hình ảnh, đây là chiến thắng lớn cho ông Putin. Ông ấy được chào đón tại Mỹ”, giáo sư Richard Portes (Trường Kinh doanh London) nói.
Chuyên gia Jana Kobzova (ECFR) nhận định việc được gặp Tổng thống Mỹ mà không nhượng bộ gì đã là một kết quả tốt với ông Putin. Valerie Sperling, chuyên gia chính trị Nga (Đại học Clark), cho rằng nếu ông Trump đưa ra nhượng bộ mà ông Zelensky từ chối, lãnh đạo Ukraine có thể bị mô tả là bên không hợp tác.
“Dù kết quả thế nào, ông Putin vẫn sẽ có lợi từ hội nghị này”, bà Sperling kết luận.
“Vô hiệu hóa” Mỹ trong chiến tranh Ukraine
Theo bà Kobzova, kết quả thuận lợi nhất cho Nga là làm giảm vai trò của Mỹ, chấm dứt viện trợ quân sự cho Kiev và hạn chế sự tham gia của Washington vào nỗ lực kết thúc chiến tranh.
“Ông Putin sẽ đưa ra nhiều ý tưởng hợp tác Mỹ - Nga, từ năng lượng đến khai thác tài nguyên ở Bắc Cực”, bà nói.
Tờ Daily Telegraph hôm thứ Năm đưa tin ông Trump có thể đề nghị nhượng quyền khai thác tài nguyên ở ngoài khơi Alaska cho Nga – thông tin chưa được xác nhận, nhưng hợp tác Bắc Cực đã nằm trong chương trình nghị sự của ông Trump từ khi trở lại Nhà Trắng.
Theo tờ báo này, cơ hội thương mại nhằm đẩy nhanh hòa bình còn bao gồm khai thác khoáng sản ở các vùng Ukraine bị chiếm đóng và dỡ bỏ trừng phạt Mỹ với ngành hàng không Nga – cũng chưa được kiểm chứng độc lập.
Không ngừng bắn nhưng hẹn gặp tiếp
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết sẽ không có tuyên bố chung sau thượng đỉnh, và ông Trump nói cần một cuộc họp khác có sự tham gia của ông Zelensky trước khi đạt được lệnh ngừng bắn.
Tuần trước, ông Trump gợi ý “sẽ có sự trao đổi lãnh thổ có lợi cho cả hai bên” để đổi lấy ngừng bắn, song Kiev nhiều lần khẳng định không thể nhượng đất cho Moscow vì vi hiến.
Vuk Vuksanovic, chuyên gia tại Viện LSE IDEAS, nhận định Nga không có động lực đồng ý ngừng bắn hoặc từ bỏ hai yêu cầu then chốt: Ukraine từ bỏ NATO và chấp nhận mất Crimea cùng bốn vùng Nga sáp nhập năm 2022. Với việc quân Nga đang đạt nhiều bước tiến ở Donbass, Moscow tin rằng thời gian đang đứng về phía mình.
Ông Trump cảnh báo Nga sẽ đối mặt “hậu quả rất nghiêm trọng” nếu ông phát hiện ông Putin không nghiêm túc chấm dứt chiến tranh, nhưng Nhà Trắng vẫn cho rằng cần thêm một cuộc họp có ông Zelensky.
Su-57 Nga và F-22 Mỹ có thể "chạm mặt" lần đầu tại hội nghị Trump-Putin ở Alaska
Ông Trump đánh giá 25% khả năng thất bại tại thượng đỉnh với ông Putin ở Alaska
Nga công bố phái đoàn và lịch trình cho cuộc gặp Putin-Trump tại Alaska
Theo Newsweek
