Các lãnh đạo châu Âu hôm 17/8 tuyên bố sẽ cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gặp ông Donald Trump tại Washington, trong nỗ lực củng cố vị thế của ông Zelensky khi Tổng thống Mỹ đang gây sức ép buộc Ukraine chấp nhận một thỏa thuận hòa bình nhanh chóng nhằm kết thúc cuộc chiến đẫm máu nhất châu Âu trong 80 năm qua.
Ông Trump đang thúc ép ông Zelensky đi đến thỏa thuận sau khi ông có cuộc gặp riêng với Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Alaska và thể hiện sự đồng thuận với Moscow về việc tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình thay vì bắt đầu bằng lệnh ngừng bắn. Ông Trump và ông Zelensky dự kiến có cuộc gặp trong hôm 18/8.
“Nếu hòa bình là không thể và cuộc chiến này cứ tiếp tục, hàng nghìn người sẽ tiếp tục chết … chúng ta có thể buộc phải chấp nhận viễn cảnh đó, nhưng chúng ta không muốn rơi vào tình huống ấy”, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói trong chương trình Face the Nation của CBS.
Ông Trump hôm Chủ nhật viết trên mạng xã hội rằng sẽ có “tiến triển lớn về Nga” nhưng không nêu chi tiết.
Theo các nguồn tin am hiểu lập trường của Moscow, lãnh đạo Mỹ và Nga đã bàn về một đề xuất trong đó Nga nhượng lại một số vùng nhỏ chiếm đóng ở Ukraine để đổi lấy việc Kiev nhường phần lớn lãnh thổ đã được củng cố ở miền Đông và đóng băng chiến tuyến ở những khu vực khác.
Các quan chức cấp cao trong chính quyền Trump gợi ý rằng số phận vùng Donbass ở miền Đông Ukraine – gồm Donetsk và Luhansk, hiện phần lớn nằm trong tay Nga – đang được đặt lên bàn đàm phán, cùng với một hiệp ước phòng thủ nào đó.
“Chúng tôi đã giành được một nhượng bộ rằng Mỹ có thể đưa ra sự bảo hộ tương tự Điều 5 của NATO”, đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, nói với CNN, ám chỉ điều này có thể thay thế cho việc Ukraine gia nhập NATO. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi nghe phía Nga đồng ý điều đó”.
Điều 5 trong hiệp ước sáng lập NATO quy định nguyên tắc phòng thủ tập thể – tức là tấn công một thành viên đồng nghĩa với tấn công tất cả. Tuy nhiên, lời hứa này khó có thể đủ để thuyết phục Kiev từ bỏ Donbass.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã triệu tập một cuộc họp các đồng minh hôm Chủ nhật vừa qua để củng cố vị thế cho ông Zelensky, đặc biệt hy vọng chốt được các bảo đảm an ninh chắc chắn cho Ukraine với vai trò then chốt của Mỹ.
Châu Âu muốn giúp ông Zelensky tránh lặp lại kịch bản thảm họa trong cuộc gặp ở Nhà Trắng hồi tháng 2, khi ông Trump và Phó Tổng thống J.D. Vance công khai trách móc ông là “vô ơn” và “thiếu tôn trọng”.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng sẽ tới Washington, cùng Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb – người từng có nhiều cuộc tiếp xúc riêng với ông Trump, kể cả chơi golf tại Florida – và Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, vốn ngưỡng mộ nhiều chính sách của ông Trump.
“Điều quan trọng là Washington phải đứng cùng chúng ta”, ông Zelensky phát biểu tại Brussels bên cạnh bà von der Leyen, nhấn mạnh rằng các đường chiến tuyến hiện tại nên là cơ sở cho các cuộc đàm phán hòa bình.
“Con nhím thép”
Đưa ra “lằn ranh đỏ”, bà von der Leyen nói các đồng minh muốn có bảo đảm an ninh mạnh mẽ cho Ukraine, không áp đặt giới hạn đối với lực lượng vũ trang của Kiev, và Ukraine phải có mặt tại bàn đàm phán cùng ông Trump và ông Putin để thảo luận về lãnh thổ.
“Như tôi thường nói, Ukraine phải trở thành ‘con nhím thép’, không dễ bị nuốt trôi đối với bất kỳ bên nào”, bà nhấn mạnh.
Ông Rubio khẳng định cả Nga và Ukraine đều sẽ phải nhượng bộ để đạt được thỏa thuận hòa bình, đồng thời cho biết các bảo đảm an ninh cho Ukraine sẽ được thảo luận vào thứ Hai. Ông cũng cảnh báo sẽ phải có thêm các biện pháp trừng phạt nếu Nga không đồng ý thỏa thuận.
“Tôi không nói rằng chúng ta sắp đạt được thỏa thuận hòa bình, nhưng tôi nói rằng đã có sự dịch chuyển, đủ để biện minh cho một cuộc gặp tiếp theo với ông Zelensky và các lãnh đạo châu Âu, đủ để chúng ta dành thêm nhiều thời gian cho vấn đề này”, ông Rubio chia sẻ với CBS.
Dẫu vậy, ông thừa nhận Mỹ có thể không tạo ra được một kịch bản kết thúc chiến tranh: “Nếu hòa bình không thể đạt được, chiến tranh sẽ cứ tiếp diễn, hàng nghìn người sẽ tiếp tục chết … chúng ta có thể buộc phải chấp nhận viễn cảnh đó, nhưng không ai mong muốn”.
Trong khi đó, Tổng thống Putin đã thông báo với đồng minh thân cận, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, về cuộc gặp ở Alaska, đồng thời trao đổi với Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev.
Ông Trump hôm thứ Sáu tuần trước nói rằng Ukraine nên chấp nhận một thỏa thuận kết thúc chiến tranh bởi “Nga là một cường quốc rất lớn, còn họ thì không”.
Sau thượng đỉnh Alaska, ông Trump đã gọi cho ông Zelensky và truyền đạt rằng ông Putin đề nghị đóng băng hầu hết chiến tuyến nếu Ukraine nhường toàn bộ Donetsk – khu vực công nghiệp trọng yếu mà Moscow nhắm đến. Nguồn tin cho hay ông Zelensky lập tức bác bỏ. Nga hiện kiểm soát một phần năm lãnh thổ Ukraine, trong đó có khoảng 3/4 tỉnh Donetsk.
Ông Trump cũng tuyên bố ông đồng tình với ông Putin rằng cần tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình mà không cần đạt được lệnh ngừng bắn trước, đi ngược lại quan điểm mà chính ông đưa ra trước hội nghị thượng đỉnh, khi từng khẳng định ông sẽ không hài lòng nếu chưa có lệnh ngừng bắn.
Ông Putin: Hội nghị thượng đỉnh Alaska "đưa chúng ta đến gần hơn" với giải pháp về Ukraine
Cuộc điện đàm Trump–Zelensky sau hội nghị Alaska “không hề dễ dàng”
