Bộ ba giành giải Nobel Kinh tế năm 2025 cho công trình về đổi mới và "phá hủy sáng tạo"

Ba nhà kinh tế học Joel Mokyr, Philippe Aghion và Peter Howitt đã giành giải Nobel Kinh tế năm 2025 nhờ công trình nghiên cứu về cách đổi mới sáng tạo và động lực “hủy diệt sáng tạo” (creative destruction) thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố hôm 13/10.

Giải thưởng danh giá này, tên đầy đủ là “Giải thưởng Khoa học Kinh tế do Ngân hàng Trung ương Thụy Điển tài trợ để tưởng nhớ Alfred Nobel” (The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel), là giải cuối cùng được trao trong năm nay, trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (tương đương 1,2 triệu USD).

Theo tuyên bố của Viện Hàn lâm, công trình của ba nhà kinh tế đã giải thích cách công nghệ tạo ra sản phẩm và phương thức sản xuất mới, dần thay thế cái cũ, từ đó nâng cao mức sống, sức khỏe và chất lượng cuộc sống của con người trên toàn thế giới.

“Trong hai thế kỷ qua, lần đầu tiên trong lịch sử, thế giới đã chứng kiến tăng trưởng kinh tế bền vững. Điều đó giúp hàng tỷ người thoát nghèo và đặt nền móng cho sự thịnh vượng của nhân loại”, thông cáo của Ủy ban trao giải nêu rõ.

Tăng trưởng kinh tế không phải điều đương nhiên

Ủy ban cũng nhấn mạnh rằng sự tiến bộ đó không thể được coi là hiển nhiên hay vĩnh viễn.

“Tình trạng trì trệ kinh tế, chứ không phải tăng trưởng, mới là trạng thái phổ biến trong phần lớn lịch sử loài người. Công trình của họ cho thấy chúng ta cần nhận thức rõ và đối phó với những mối đe dọa có thể làm gián đoạn tăng trưởng kinh tế”, Viện Hàn lâm cho biết.

Joel Mokyr hiện là giáo sư tại Đại học Northwestern (Mỹ); Philippe Aghion là giáo sư tại Collège de France và INSEAD (Paris, Pháp), đồng thời giảng dạy tại Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London (LSE, Anh); còn Peter Howitt là giáo sư tại Đại học Brown (Providence, Mỹ).

Theo thông báo, ông Mokyr nhận một nửa giải thưởng, trong khi Aghion và Howitt chia nhau nửa còn lại.

“Joel Mokyr sử dụng các bằng chứng lịch sử để xác định những yếu tố cần thiết cho tăng trưởng bền vững dựa trên đổi mới công nghệ”, ông John Hassler, thành viên Ủy ban Nobel, cho biết.
“Philippe Aghion và Peter Howitt đã xây dựng mô hình toán học của ‘hủy diệt sáng tạo’, một quá trình bất tận trong đó các sản phẩm mới, tốt hơn, thay thế cái cũ”.

“Châu Âu cần học hỏi Mỹ và Trung Quốc”

Phát biểu qua điện thoại tại buổi họp báo, Philippe Aghion nói ông vẫn “hoàn toàn sững sờ”.

“Tôi không hề mong đợi điều này, nên thực sự không biết nói gì để diễn tả cảm xúc hiện tại”, ông chia sẻ.

Khi được hỏi về tầm nhìn kinh tế trong tương lai, Aghion cho rằng châu Âu cần học hỏi Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế đã “tìm được cách dung hòa giữa cạnh tranh và chính sách công nghiệp”.

“Tại châu Âu, nhân danh chính sách cạnh tranh, chúng ta đã trở nên quá khắt khe với mọi hình thức can thiệp công nghiệp. Tôi nghĩ đã đến lúc thay đổi cách tiếp cận – tìm ra cách dung hòa chính sách công nghiệp trong những lĩnh vực then chốt như quốc phòng, khí hậu, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học – nơi chúng ta có năng lực nghiên cứu rất mạnh”, ông nói.

Từ Krugman đến Friedman – những tên tuổi đi trước

Trước đó, các giải Nobel Y học, Vật lý, Hóa học, Hòa bình và Văn học đã được công bố trong tuần trước.

Những giải này được thiết lập theo di chúc của nhà phát minh thuốc nổ Alfred Nobel và được trao từ năm 1901, chỉ gián đoạn trong thời kỳ Thế chiến.

Giải Nobel Kinh tế ra đời muộn hơn, được trao lần đầu vào năm 1969 cho hai nhà kinh tế Ragnar Frisch (Na Uy) và Jan Tinbergen (Hà Lan) vì công trình về mô hình hóa kinh tế động học.

Điều thú vị là em trai của Jan Tinbergen, Nikolaas Tinbergen, cũng từng đoạt Nobel Y học năm 1973.

Trong khi phần lớn các nhà kinh tế học không phải là tên tuổi quen thuộc với công chúng, một số người từng đoạt Nobel lại được biết đến rộng rãi như cựu Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Ben Bernanke, Paul Krugman và Milton Friedman.

Năm ngoái, giải Nobel Kinh tế 2024 được trao cho ba học giả Mỹ Simon Johnson, James Robinson và Daron Acemoglu, vì công trình nghiên cứu mối liên hệ giữa chủ nghĩa thực dân và thể chế công quyền, giúp giải thích vì sao một số quốc gia bị mắc kẹt trong đói nghèo suốt hàng thập kỷ.

Theo Reuters