Israel đã chứng minh rằng 2 biện pháp răn đe quan trọng nhất của Iran trước một cuộc tấn công – tên lửa đạn đạo và lực lượng dân quân Hezbollah – yếu hơn so với dự đoán trước đây. Giờ đây, sự chú ý đang chuyển sang việc liệu Iran có đẩy nhanh chương trình hạt nhân của mình để răn đe đối thủ khu vực lớn nhất hay không.
Trong nhiều tháng, các quan chức Iran đã nói rằng Tehran đã tích lũy hầu hết kiến thức cần thiết để chế tạo vũ khí và rằng họ có thể xem xét lại cam kết cách đây 2 thập kỷ của Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei về việc không sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Vào cuối tháng 9, cựu lãnh đạo Cơ quan Nguyên tử Iran, ông Fereydoun Abbasi, gợi ý rằng Tehran có thể bắt đầu sản xuất uranium cấp vũ khí với mức độ làm giàu 90%. Các quan chức Mỹ cho biết Iran sẽ mất chưa đến 2 tuần để chuyển kho dự trữ nhiên liệu hạt nhân 60% hiện tại thành vật liệu cấp vũ khí.
Thỏa thuận hạt nhân năm 2015 đã hạn chế chương trình của Iran để đổi lấy việc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt. Trong những năm kể từ khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận, Tehran đã tiến bộ đáng kể trong chương trình của mình, đưa họ đến gần ngưỡng phát triển vũ khí hạt nhân.
“Sự suy yếu của Iran so với Israel sẽ buộc Tehran phát triển các công cụ răn đe mới, gia tăng áp lực mở rộng chương trình hạt nhân”, ông Gregory Brew, nhà phân tích cấp cao về Iran và năng lượng tại công ty tư vấn Eurasia Group, cho biết.
Iran tiến sát đến vũ khí hạt nhân?
Mặc dù tuyên bố rằng chương trình hạt nhân của mình chỉ nhằm mục đích hòa bình, Iran là quốc gia không có vũ khí hạt nhân duy nhất sản xuất uranium được làm giàu ở mức độ cao.
Theo dữ liệu gần đây nhất từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Iran hiện có đủ nhiên liệu gần cấp vũ khí đủ để chế tạo gần 4 vũ khí hạt nhân. Iran cũng đã tiến hành các thí nghiệm với uranium, một thành phần quan trọng của vũ khí hạt nhân, và đã giảm bớt phần lớn sự giám sát của cộng đồng quốc tế có được nhờ vào thỏa thuận hạt nhân.
Các quan chức tình báo Mỹ và IAEA hiện không còn đưa ra các đảm bảo tiêu chuẩn rằng Tehran không thực hiện một chương trình vũ khí. Giới chức Mỹ cho biết vào mùa hè năm nay rằng Tehran đã bắt đầu các hoạt động để thu thập thêm kiến thức cần thiết nhằm chế tạo một quả bom. Việc Iran chế tạo vũ khí hạt nhân sẽ khó bị phát hiện hơn. Một số chuyên gia tin rằng Iran có thể sản xuất một thiết bị hạt nhân thô sơ chỉ trong vài tháng.
Mỹ và Israel ứng phó thế nào?
Trong quá khứ, Israel đã thực hiện các hành động phá hoại chương trình hạt nhân của Iran mà không thể ngăn chặn hoàn toàn nỗ lực làm giàu của Tehran. Tuy nhiên, một cuộc chạy đua để chế tạo vũ khí hạt nhân – điều mà Mỹ đã cam kết ngăn chặn – sẽ mang lại rủi ro lớn cho Iran.
Thông qua các cuộc tấn công gần đây, Israel đã chứng minh rằng họ thâm nhập sâu được vào hệ thống tình báo của Iran và các đồng minh. Israel có thể chọn tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran nếu Tehran đẩy nhanh các hoạt động hạt nhân của mình.
Thủ tướng Israel, ông Benjamin Netanyahu, tuần trước cho biết Iran đã “phạm một sai lầm lớn” với cuộc tấn công bằng tên lửa và sẽ phải trả giá. Trong một bài phát biểu riêng biệt vào tuần trước nhắm vào người dân Iran, ông nói: “Không có nơi nào ở Trung Đông mà Israel không thể vươn tới”.
Hezbollah, lực lượng dân quân phi quốc gia có vũ trang mạnh nhất thế giới, từ lâu đã được coi là “chính sách bảo hiểm” của Iran. Nhóm này, được Mỹ liệt kê là tổ chức khủng bố, đóng quân ở sát biên giới Israel. Tuy nhiên, chiến dịch quân sự gần đây của Israel đã làm suy yếu nhóm này, giết chết lãnh đạo lâu năm của họ, ông Hassan Nasrallah, và nhắm vào kho vũ khí của nhóm.
Tuần trước, Israel đã tiến hành cuộc tấn công trên bộ đầu tiên vào miền Nam Lebanon trong khoảng hai thập kỷ để tấn công các vị trí của Hezbollah ở các ngôi làng gần biên giới.
Mối đe dọa lớn khác đến từ Iran là kho tên lửa đạn đạo ước tính có ít nhất 3.000 quả. Mặc dù một số tên lửa đã vượt qua hệ thống phòng không của Israel trong cuộc tấn công bằng 180 tên lửa vào tuần trước, nhưng chúng không gây thiệt hại lớn. Tehran đã đe dọa sẽ tung ra một đòn tấn công lớn hơn.
Sau cuộc tấn công trực tiếp đầu tiên của Iran vào Israel – một loạt hơn 300 tên lửa và máy bay không người lái vào tháng 4 – Israel đã đáp trả bằng một đòn cảnh cáo nhỏ, đánh sập các hệ thống phòng không chỉ cách cơ sở làm giàu hạt nhân Natanz của Iran khoảng 20 km.
Người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Iran, ông Mohammad Eslami, cho biết vào tuần trước rằng lực lượng vũ trang của nước này đã tạo ra biện pháp răn đe cần thiết trước các mối đe dọa từ Israel nhắm vào các cơ sở hạt nhân của Iran.
Cho đến nay, Israel đã chọn không hành động một mình để tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran. Mặc dù chính quyền của Tổng thống Joe Biden tuyên bố rằng Mỹ sẽ đảm bảo Iran phải chịu hậu quả nghiêm trọng sau cuộc tấn công tuần trước, nhưng Washington không có ý định tham gia vào một cuộc chiến lớn hơn, đặc biệt là trước cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11.
Các cuộc không kích của Israel có thể gây thiệt hại cho các cơ sở làm giàu hạt nhân của Iran, nhưng việc vô hiệu hóa hoàn toàn chương trình hạt nhân của Iran sẽ gặp nhiều thách thức, theo những người quen thuộc với chương trình hạt nhân của Iran. Hiện vẫn chưa rõ các cuộc tấn công của Israel có thể xâm nhập sâu đến mức nào vào các cơ sở mới mà Tehran đã xây dựng sâu dưới lòng đất tại Natanz hoặc cơ sở Fordow, cơ sở nằm sâu trong núi.
Ngoài ra, theo nhiều nguồn tin, Iran hiện đang giữ hơn 5 tấn uranium đã được làm giàu – bao gồm 165 kg uranium làm giàu ở mức cao – ngoài các cơ sở làm giàu và gần các xe di động có thể di chuyển nhanh chóng. Các cuộc không kích cũng sẽ ít tác động tới hoạt động chế tạo bom của Tehran.
Nguy cơ bùng phát chạy đua hạt nhân
Một cuộc tấn công chỉ có thể đẩy lùi chương trình hạt nhân của Iran vài tháng hoặc một năm sẽ là một canh bạc lớn. Các quan chức Iran trước đây đã cảnh báo rằng một cuộc tấn công có thể khiến họ đi theo con đường của Triều Tiên và rút khỏi hiệp ước đảm bảo sự giám sát quốc tế đối với các chương trình hạt nhân.
“Câu hỏi lớn sau đó sẽ là liệu Iran có rút khỏi Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân và trục xuất các thanh tra viên hay không”, ông Eric Brewer, Phó Chủ tịch Chương trình An ninh Vật liệu Hạt nhân thuộc Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân, cho biết.
Cuộc đua của Iran để sở hữu bom hạt nhân có thể buộc Mỹ phải hành động nhằm ngăn chặn Tehran đạt được vũ khí hạt nhân.
Iran có thể tạm thời quyết định tiếp tục cách tiếp cận từng bước, tiến dần đến khả năng sở hữu vũ khí hạt nhân, theo ông Michael Horowitz, người đứng đầu cơ quan tình báo tại công ty tư vấn Le Beck có trụ sở ở Israel.
“Iran sẽ ưu tiên tập trung vào an ninh của mình trước khi thực hiện bất kỳ bước đi quyết liệt và rủi ro nào, bao gồm cả việc chế tạo bom”, ông nói.
Việc thúc đẩy hạt nhân cũng mang lại những rủi ro chính trị cho Iran. Tổng thống mới đắc cử, ông Masoud Pezeshkian, có ý định sử dụng các biện pháp ngoại giao để giành được sự giảm nhẹ các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với nền kinh tế đang suy yếu của Iran. Hy vọng đạt được điều đó có thể phụ thuộc vào việc Iran thực hiện các bước chấm dứt sản xuất uranium làm giàu cao và cải thiện quyền tiếp cận của IAEA.
“Tôi không nghĩ rằng Iran sẽ đưa ra quyết định trả đũa mà không có một chút suy xét nào về chương trình hạt nhân của mình”, bà Nicole Grajewski, thành viên của Chương trình Chính sách Hạt nhân tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho biết.
Mỹ nổi giận vì bị Israel phớt lờ, không chia sẻ kế hoạch trả đũa Iran
Iran có "ít nhất 10" kế hoạch dự phòng đối phó với đòn trả đũa của Israel
Rộ tin Mỹ cung cấp "gói đền bù" cho Israel vì không tấn công một số mục tiêu Iran
Theo Wall Street Journal
