Ung thư phổi gia tăng vì sao?
Trao đổi bên lề hội nghị “Cập nhật điều trị ung thư và y học hạt nhân”, GS.TS Mai Trọng Khoa, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu Bệnh viện Bạch Mai, cho biết ung thư phổi hiện là một trong những bệnh ung thư đứng hàng đầu ở nam giới tại Việt Nam cũng như trên thế giới.
Về nguyên nhân, theo GS Khoa, trước hết, yếu tố cơ học như dân số ngày càng đông, tuổi thọ ngày càng cao khiến số người có nguy cơ mắc ung thư nhiều hơn. Bệnh thường ở độ tuổi trung niên và cao tuổi, nên khi số người già tăng lên thì tỷ lệ ung thư cũng tăng theo.
Thứ hai, môi trường sống hiện nay chịu nhiều tác động bất lợi từ quá trình công nghiệp hóa: ô nhiễm không khí, hóa chất, thuốc trừ sâu, khói bụi, xăng dầu... - những tác nhân thúc đẩy ung thư phổi.
Đặc biệt, GS Khoa nhấn mạnh nguyên nhân chủ yếu dẫn đến ung thư phổi là do hút thuốc lá.
“Đáng lo ngại khi tỷ lệ thanh, thiếu niên hút thuốc lá và thuốc lá mới vẫn nhiều. Đây có thể trở thành nguồn bổ sung ca bệnh ung thư phổi trong tương lai gần.
Bên cạnh đó, hiện tượng “hút thuốc thụ động” cũng khiến tỷ lệ ung thư phổi tăng ở phụ nữ. Nhiều gia đình, người chồng hút thuốc nhưng vợ lại mắc ung thư phổi.
Trả lời câu hỏi vì sao có những người sống trong môi trường sạch sẽ, không hút thuốc vẫn mắc ung thư phổi, GS Khoa cho rằng cần nhìn nhận ung thư dưới hai góc độ: ngoại sinh và nội sinh.
Nguyên nhân ngoại sinh bao gồm thuốc lá, ô nhiễm môi trường, lối sống không lành mạnh. Đây là nhóm yếu tố có thể kiểm soát, phòng ngừa được.
Còn nguyên nhân nội sinh là các đột biến gen trong cơ thể, dù hiếm gặp nhưng vẫn có thể gây ung thư ngay cả ở những người không có yếu tố nguy cơ rõ rệt.
“Tỷ lệ ung thư do nguyên nhân nội sinh không nhiều, song vẫn tồn tại. Đây là lý do vì sao có những người tưởng chừng hoàn toàn khỏe mạnh, không phơi nhiễm khói thuốc hay ô nhiễm nhưng vẫn mắc bệnh. Sinh học phân tử sẽ giúp chúng ta giải thích rõ hơn điều này”, GS Khoa nhấn mạnh.
GS Khoa cũng lưu ý khác với một số loại ung thư có thể tầm soát sớm dễ dàng, ung thư phổi thường diễn tiến âm thầm. Người bệnh khi có triệu chứng rõ rệt thì bệnh đã ở giai đoạn tiến triển.
Mỗi năm, Việt Nam có hàng chục nghìn ca mắc mới, trong đó phần lớn phát hiện ở giai đoạn muộn, khiến cơ hội điều trị triệt để bị thu hẹp. Điều này đến từ nhiều nguyên nhân.
Niềm vui cho bệnh nhân thất bại với phương pháp cũ
Đứng trước thách thức lớn, song Việt Nam và thế giới đã có nhiều bước tiến quan trọng trong chẩn đoán và điều trị ung thư phổi.
Theo GS Mai Trọng Khoa, trước hết là tầm soát, phát hiện sớm. Hiện nay, chụp CT liều thấp cho phép phát hiện những tổn thương rất nhỏ ở phổi, ít gây hại cho cơ thể, mở rộng khả năng sàng lọc cho nhiều đối tượng.
Ngoài ra, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại như PET, PET/CT, PET/MRI, cùng với sinh học phân tử giúp xác định chính xác các đột biến gen, từ đó lựa chọn thuốc điều trị trúng đích.
Về điều trị, ngoài phẫu thuật, hóa trị và xạ trị truyền thống, y học đã phát triển nhiều phương pháp mới như điều trị đích, miễn dịch. Đặc biệt, một hướng nghiên cứu tiên tiến là Theranostic– kết hợp chẩn đoán và điều trị bằng đồng vị phóng xạ gắn với kháng thể hoặc phân tử miễn dịch. Cách tiếp cận này mở ra cơ hội cho những bệnh nhân đã thất bại với các phương pháp cũ, tạo hy vọng mới trong kiểm soát ung thư phổi.
Việc đào tạo đội ngũ bác sĩ chuyên khoa ung bướu, đầu tư cơ sở vật chất, mở rộng mạng lưới trung tâm ung thư trên cả nước sẽ giúp bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị chất lượng cao ngay tại địa phương, thay vì dồn về một số bệnh viện lớn. Do đó, sẽ kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.
GS Khoa cũng nhấn mạnh vai trò của phòng ngừa: hạn chế hút thuốc, kiểm soát môi trường sống, dinh dưỡng hợp lý và vận động thể lực. “Nếu giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống, chúng ta sẽ giảm được hàng chục nghìn ca ung thư phổi mỗi năm”, ông nói.