Các gia đình có con nhỏ như “ngồi trên đống lửa”
Đã hơn 1 năm nay, tình trạng thiếu vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng xảy ra ở tất cả các địa phương trong cả nước, dù Chính phủ đã có những chỉ đạo nhằm đôn đốc, tháo gỡ.
Trong số các loại vắc xin Chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia, vắc xin “5 trong 1” sử dụng tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên để phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm màng não mủ/viêm phổi do vi khuẩn HiB và viêm gan B đã cạn nguồn từ lâu mà không biết khi nào mới cung cấp trở lại.
Một số bậc cha mẹ sau nhiều lần đưa con đến các trạm y tế thuộc huyện Đan Phượng, Hà Nội để tiêm phòng cũng đành bế con về. Ở vùng ven đô, phần lớn vẫn là nông dân, nên hầu hết các gia đình không có điều kiện cho con đi tiêm chủng dịch vụ.
Chị Chu Thuý Hương cho biết, con chị đã đợi vắc xin “5 trong 1” quá mấy tháng rồi. Gia đình chị không có điều kiện nên không thể cho con tiêm vắc xin dịch vụ “6 trong 1”.
Cùng ở huyện Đan Phượng, anh Trần Văn Thanh cũng chia sẻ, mặc dù biết quá hạn tiêm vắc xin thì con đối diện với nhiều nguy cơ bệnh tật, nhưng gia đình cũng không có điều kiện để cho con tiêm vắc xin dịch vụ .
Một trong những lý do quan trọng giúp Chương trình Tiêm chủng mở rộng của Việt Nam thành công trong vài chục năm gần đây là do chúng ta đạt tỷ lệ tiêm phòng cao (trên 85-95%) nhiều loại dịch bệnh truyền nhiễm. Nhờ đó, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong việc kiểm soát bệnh bại liệt, loại trừ bệnh uốn ván, khống chế bệnh sởi, viêm gan B, ho gà…
Ngược lại, khi tỷ lệ tiêm chủng giảm, nguy cơ nhiều người dễ mắc bệnh hơn và ảnh hưởng của miễn dịch cộng đồng có thể bị phá vỡ hoặc suy giảm, dẫn đến gia tăng khả lây lan của bệnh và tạo ra các đợt bùng phát dịch.
PGS.TS Phạm Quang Thái - Trưởng Văn phòng Tiêm chủng miền Bắc, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương - bày tỏ lo trước những lỗ hổng miễn dịch khi tình trạng không có vắc xin để tiêm phòng cho trẻ kéo dài: “Trong vắc xin “5 trong 1” có 5 thành phần, với 5 thành phần như vậy mà ở nhóm trẻ không may mắc ở giai đoạn rất nhỏ thì diễn biến rất nặng. Ở Bệnh viện Viện nhi Trung ương trong vụ dịch liên quan đến ho gà, nhóm trẻ 2 3,4, 5 tháng tuổi bị bệnh thì tình trạng rất nặng, thậm chí, đã có những trường hợp tử vong liên quan đến ho gà."
“Rất nhiều bệnh đặc biệt nguy hiểm, mà trẻ phải được bảo vệ thật tốt. Vì vậy việc thiếu hụt vắc xin sẽ là thách thức rất lớn cho ngành y tế, nhất là các bệnh viện trong trường hợp có dịch xảy ra do quá tải” - ông Thái nhấn mạnh.
Vẫn điệp khúc “thủ tục rườm rà” làm khổ con trẻ
Từ thực tế công tác mua sắm, đấu thầu vắc xin của ngành y tế thời gian qua, TS.BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Hội truyền nhiễm TP Hồ Chí Minh - đánh giá, chính những quy định, thủ tục hành chính rườm rà trong mua sắm, đầu thầu ảnh hưởng đến tiến độ và kế hoạch mua sắm vắc xin của nước ta.
Ông Khanh cho hay: “Vắc xin có những lúc cầu vượt cung, doanh nghiệp nhập ít, thành ra họ sẽ đi bán cho những chỗ đơn giản hơn về thủ tục hơn là nơi thủ tục rườm rà. Mà dịch vụ tư nhân, người ta không đấu thầu gì, mua bao nhiêu bán bao nhiêu là quyết định của họ”.
Cùng quan điểm này, đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan nhận định tình trạng thiếu vắc xin kéo dài cho thấy công tác lập kế hoạch mua sắm, đấu thầu vắc xin của ngành y tế đang có nhiều vấn đề cần phải khẩn trương tháo gỡ: “Nguyên nhân không phải do không có nhà sản xuất vắc xin, không phải do nguồn cung, nhưng chúng ta luôn vướng thủ tục, việc lập kế hoạch chậm trễ, chưa kể vấn đề năng lực cũng như khả năng bảo quản vắc xin cho tốt.
Chúng ta cứ vướng mãi thủ tục, mà thủ tục do chúng ta đặt ra. Việc trung ương hay địa phương đấu thầu không liên quan đến người dân. Mà hiện nay, yêu cầu chính đáng của người dân làm sao có vắc xin kịp thời tiêm chích cho con em họ. Đây là vấn đề trách nhiệm, chúng ta đổ lòng vòng thì bao giờ mới có vắc xin cho các cháu.”
Theo quy trình mua sắm, đấu thầu hiện nay, dự báo phải sang năm 2024, chúng ta mới có nguồn cung vắc xin ổn định. Tuy nhiên, để chấm dứt tình trạng “ăn đong” vắc xin theo từng năm, thay vì những kế hoạch ngắn hạn, Bộ Y tế nên có chương trình sử dụng vắc xin dài hạn, cụ thể khoảng trong 3-5 năm, bởi tổng dân số, tỷ lệ sinh và tỷ lệ trẻ .trong độ tuổi tiêm chủng đều dự báo được trước.
Bên cạnh đó, việc đẩy nhanh các thủ tục mua sắm, đấu thầu vắc xin cần gắn thời gian, trách nhiệm cụ thể của mỗi cá nhân, đơn vị mới có thể giải quyết được tình trạng cấp bách và mức độ nghiêm trọng do thiếu hàng chục loại vắc xin tiêm chủng mở rộng kéo dài./.
