Đó là một trong những khuyến nghị được đưa ra tại hội thảo “Chuyển đổi số và Quản trị dữ liệu trong lĩnh vực y tế” do Hội Truyền thông số Việt Nam, Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) phối hợp cùng Tổ chức Oxfam tại Việt Nam với sự tài trợ của Liên minh châu Âu tổ chức sáng nay (18/11).
Lo ngại về đảm bảo an toàn dữ liệu y tế
Nói về nguy cơ khiến sức khỏe và sự riêng tư của bệnh nhân gặp rủi ro, TS. Nguyễn Minh Hồng – Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông – nhận định rằng dữ liệu y tế cũng như dữ liệu của các ngành nghề khác làm nên nguồn tài nguyên dữ liệu số, chính là yếu tố được ví còn quý hơn cả dầu mỏ, là năng lượng của nền kinh tế số.
Đối với Việt Nam, đất nước xấp xỉ 100 triệu dân với mức thu nhập trung bình đang hướng tới mức thu nhập trung bình cao, nhu cầu chăm sóc y tế ngày càng tăng lên. Mức độ già hoá dân số cũng đang đặt ra thách thức lớn. Vì thế, quá trình chuyển đổi số ngày càng được coi trọng và yêu cầu đối với quá trình này càng ở mức độ cao.
 |
TS. Nguyễn Minh Hồng – Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam. |
Tuy nhiên, ông cũng cho rằng riêng trong quá trình chuyển đổi số ở lĩnh vực y tế, có nhiều quan ngại, trong đó có quan ngại về đảm bảo an toàn dữ liệu. “Dữ liệu y tế cũng như hồ sơ y tế là yếu tố nhạy cảm cao. Đây là vấn đề hết sức quan trọng về an toàn an ninh thông tin nói chung, đặc biệt trong lĩnh vực y tế nói riêng” – Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam đánh giá.
Đồng tình với quan điểm này, bà Rochelemagne Audrey-Anne – Đại diện Phái đoàn Liên minh Châu Âu (EU) tại Việt Nam – cũng cho rằng công nghệ số đang mang lại sự đổi thay với con người và chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khoẻ người dân. Trong đại dịch COVID-19, chuyển đổi số thể hiện rất rõ vai trò khi qua ứng dụng di động kiểm soát dịch.
“Tuy nhiên, việc kiểm soát dữ liệu cần đặc biệt quan tâm để đảm bảo quyền riêng tư của mỗi người. Đây là quyền cơ bản của con người phải được bảo vệ. Việc xử lý dữ liệu phải trung thực, minh bạch. Cùng với đó, dữ liệu phải đảm bảo chính xác, được lưu trữ trong một khoảng thời gian giới hạn, trao quyền cho công dân tiếp cận dữ liệu” – Đại diện Phái đoàn EU tại Việt Nam nêu quan điểm.
 |
Ông Nguyễn Trọng Đường - Phó Cục trưởng Cục Tin học hoá (Bộ TT&TT). |
Thời gian trước, việc sử dụng dữ liệu ở mức cơ bản: Chưa có chiến lược, chưa có tầm nhìn, chưa có quy trình xử lý. Sau đó, việc quản lý, sử dụng dữ liệu tiến lên bước hai: Dữ liệu được xác định trong phạm vi các dự án, trong mỗi hệ thống. Tuy nhiên, chúng ta chưa xác định rõ được việc liên kết dữ liệu cũng như các hệ thống và đặc biệt không có sự điều phối tập trung giữa các hệ thống lớn hoặc giữa các cơ quan trung ương và địa phương.
Theo ông Nguyễn Trọng Đường - Phó Cục trưởng Cục Tin học hóa (Bộ TT&TT) - hiện có nhiều cơ quan cùng xây dựng chương trình dữ liệu chồng lấn lên nhau và không liên thông nhau. Hiện rất nhiều bộ ngành địa phương đang nằm ở mức thứ hai này.
Bên cạnh đó, nhiều cơ quan, đơn vị đang chuyển dịch dần lên mức thứ ba: Có chiến lược về dữ liệu, thông tin được chia sẻ và hỗ trợ cho các hoạt động nghiệp vụ, chúng ta có các dữ liệu được chia sẻ, kết nối, dùng chung.
“Chúng ta thống nhất cơ quan quản lý dữ liệu gốc, chuẩn hoá và tham chiếu các dữ liệu theo lĩnh vực. Cùng với đó, Bộ TT&TT đang triển khai xây dựng chiến lược quốc gia về dữ liệu” – Phó Cục trưởng Cục Tin học hoá nêu thực tế.
Trao đổi trước hội nghị, ông Đường cho rằng dữ liệu về y tế, hồ sơ sức khoẻ như khám bệnh, chữa bệnh, phòng bệnh,... là những dữ liệu mang tính riêng tư, cần phải có biện pháp để bảo vệ thông tin cá nhân, bảo vệ an toàn thông tin thoả đáng, thì các bên liên quan mới dám chia sẻ dữ liệu.
4 khuyến nghị để khai thác dữ liệu y tế an toàn, hiệu quả
Các chuyên gia tham dự hội nghị cho rằng, ở góc độ tiếp cận chính sách, việc xây dựng hệ thống quản trị và khai thác dữ liệu y tế không đồng nghĩa với vi phạm đến quyền riêng tư. Nói một cách khác, không phải cứ “đóng kín” thì mới bảo vệ được dữ liệu. Kinh nghiệm ở các nước cho thấy nhu cầu khai thác dữ liệu y tế trên thị trường là có thực, nếu không hợp pháp hóa và có một hành lang pháp lý rõ ràng cho việc tiếp cận, khai thác dữ liệu, thì bản thân dữ liệu sẽ bị mua bán trái phép.
Trên cơ sở tham khảo các tiêu chuẩn của các mô hình đạo luật khung - Quy định chung về bảo vệ dữ liệu cá nhân của một số quốc gia đi trước như Liên minh Châu Âu (GDPR) và hướng dẫn ngành như Hàn Quốc, Singapore, New Zealand, Úc - Ban tổ chức đưa ra bốn khuyến nghị:
Thứ nhất, trước mắt nên ưu tiên khai thác dữ liệu y tế của người bệnh đang được giao cho các bệnh viện quản lý. "Bộ Y tế cần chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam xây dựng cơ chế sandbox để thí điểm cơ chế pháp lý và kỹ thuật nhằm khai thác khối dữ liệu có giá trị này" - ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng IPS nêu quan điểm.
 |
Ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng IPS. |
Thứ hai, ưu tiên ngắn hạn của Bộ Y tế và Bộ Thông tin và Truyền thông nên tập trung vào hai việc: Xây dựng chuẩn dữ liệu để phục vụ kết nối và thu thập dữ liệu; làm nền tảng cho phân loại, khai thác, chia sẻ; và Hướng dẫn và giám sát thực thi về quản trị nhà thầu; về kiểm toán an ninh mạng, an toàn dữ liệu - trong tiến trình các bệnh viện, cơ sở y tế xây dựng phần mềm quản lý bệnh viện điện tử; hồ sơ bệnh án điện tử, và tiến trình xây dựng các hệ thống thông tin quản lý hành chính về y tế mà các địa phương đang thực thi.
Thứ ba, cần gấp rút ban hành Luật về dữ liệu cá nhân, làm nền tảng pháp lý cho việc xác định các quyền, và xác lập nghĩa vụ của các chủ thể trong tiến trình thu thập, xử lý, khai thác thông tin, dữ liệu liên quan đến cá nhân. Trên cơ sở này, ngành y tế sẽ ban hành các quy định, tiêu chuẩn riêng cho lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khoẻ. Đây là thời điểm chín muồi để làm luật và Chính phủ nên gấp rút giao cho Bộ Tư pháp chuẩn bị đề xuất với Quốc hội về xây dựng luật. Trong đó, nhất thiết phải có kênh giám sát, khiếu nại, tố cáo để các quyền của chủ thể dữ liệu có thể được bảo đảm.
Thứ tư, cốt lõi của chuyển đổi số nằm ở dữ liệu số, Chính phủ cần có chiến lược quốc gia về dữ liệu nói chung; chiến lược dữ liệu cho lĩnh vực y tế nói riêng, để khai thác được giá trị dữ liệu y tế, đảm bảo lợi ích tối ưu lợi ích quốc gia, đặc biệt là khi Việt Nam bước vào ngưỡng già hóa dân số, chi phí chăm sóc y tế cho người dân sẽ tăng cao.
