Bảo vệ sức khỏe là ưu tiên quốc gia
Quốc hội đang thảo luận Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), nhưng đáng lưu ý khi dự thảo chỉ đưa thuốc lá điếu truyền thống vào danh mục kinh doanh có điều kiện, còn thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) chưa bị cấm tuyệt đối.
“Quy định này đi ngược lại Nghị quyết của Quốc hội vừa mới ban hành, tạo ra khoảng trống pháp lý nguy hiểm, có thể khiến các sản phẩm độc hại tiếp tục len lỏi vào đời sống, đe dọa sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ” - đại diện Bộ Y tế bày tỏ.
Chia sẻ của đại diện Bộ Y tế là có cơ sở khi từ năm 2017, Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã nhấn mạnh việc phòng, chống ma túy, giảm tiêu thụ rượu, bia và thuốc lá, đồng thời, yêu cầu rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật về kiểm soát thuốc lá.
Đặc biệt, Việt Nam là một trong những quốc gia ký sớm Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) của WHO, thể hiện cam kết bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hội nhập quốc tế.
Tiếp nối tinh thần này, ngày 30/11/2024, Quốc hội ban hành Nghị quyết 173, thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng TLĐT, TLNN; giao Chính phủ tổ chức thực hiện cụ thể.
Ngay sau đó, ngày 5/8/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1665/QĐ-TTg triển khai triển khai thi hành Nghị quyết số 173 của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Nguy cơ thật, hậu quả thật
Thực tiễn cũng cho thấy cần phải cấm TLĐT, TLNN. Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, TLĐT và TLNN chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh – đã dẫn đến nhiều ca ngộ độc nghiêm trọng. Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận liên tiếp các ca phải cấp cứu, nhiều trường hợp để lại di chứng vĩnh viễn. Thống kê từ gần 700 cơ sở y tế trên toàn quốc cho thấy năm 2023 có 1.224 ca nhập viện liên quan TLĐT và TLNN.
Bà Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh TLĐT và TLNN ít gây hại hơn thuốc lá điếu truyền thống. Các sản phẩm này nhắm trực tiếp vào giới trẻ, dễ gây nghiện và làm tăng nguy cơ bắt đầu hút thuốc điếu thông thường gấp 3,5 lần so với những người chưa từng sử dụng TLĐT.
Bên cạnh đó, việc sử dụng TLĐT và TLNN còn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tệ nạn xã hội, như đồng thời sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác, mà Bộ Công an đã nhiều lần cảnh báo.
Báo cáo của WHO năm 2021 cho thấy thuốc lá là nguyên nhân gây hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam (84.500 ca do hút thuốc chủ động, 18.800 ca do tiếp xúc khói thuốc thụ động) cùng thiệt hại kinh tế lên tới 108 nghìn tỷ đồng (tương đương 1,14% GDP năm 2022).
“Nếu không cấm triệt để TLĐT và TLNN, gánh nặng này sẽ càng tăng, ảnh hưởng đến mục tiêu y tế quốc gia và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) liên quan đến sức khỏe”- WHO lưu ý.
Cấm kinh doanh để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thế hệ trẻ
Bà Đinh Thị Thu Thuỷ, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế, nhấn mạnh việc cần thiết cấm TLĐT và TLNN trong Luật Đầu tư: Thứ nhất, việc cấm giúp bảo đảm tính đồng bộ, nhất quán với Nghị quyết 173/2024/QH15. Không thể một bên cấm tuyệt đối, nhưng văn bản khác lại mở cửa cho hoạt động kinh doanh có điều kiện.
Thứ hai, đây là hành động thực thi nghiêm túc cam kết quốc tế. Theo FCTC của WHO, các quốc gia cần ngăn chặn phát triển, sản xuất, tiếp thị các sản phẩm thuốc lá mới, bảo vệ thế hệ trẻ khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá. Đây không chỉ là “lệnh cấm” mà còn là tuyên ngôn chính trị – đạo đức: Sức khỏe là vốn quý nhất của quốc gia, con người là trung tâm mọi chính sách.
Thứ ba, việc cấm TLĐT và TLNN góp phần bảo vệ thế hệ trẻ. TLĐT và TLNN nhắm trực tiếp vào thanh thiếu niên bằng quảng cáo tinh vi, thiết kế bắt mắt, hương vị hấp dẫn, và tâm lý “vô hại” lan truyền trên mạng xã hội. Khi bị cấm kinh doanh trong Luật Đầu tư, việc tiếp cận sản phẩm sẽ bị hạn chế, giảm tỷ lệ thanh thiếu niên hút thuốc.
Cuối cùng, việc cấm tuyệt đối còn hạn chế nguy cơ thẩm lậu và mất kiểm soát thị trường. Kinh nghiệm cho thấy, nếu cho phép sản xuất để xuất khẩu, hàng hóa vẫn có thể “lọt” ra thị trường nội địa, tạo kẽ hở cho buôn lậu và vi phạm pháp luật.
“Việc đưa TLĐT và TLNN vào danh mục hàng hóa cấm kinh doanh trong Luật Đầu tư không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là mệnh lệnh từ thực tiễn và lương tâm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ thế hệ trẻ và khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong xây dựng xã hội khỏe mạnh, phát triển bền vững” – Bà Thuỷ khẳng định.
Quốc hội thống nhất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng
Thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử "làm nóng" nghị trường, Bộ Công Thương ủng hộ Bộ Y tế
