10.000 người nhiễm HIV mới mỗi năm - nỗi lo còn đó

Thông tin trên được PGS. TS. Phan Thị Thu Hương – Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS - cho biết tại Hội nghị 20 năm điều trị HIV/AIDS tại Việt Nam do Bộ Y tế tổ chức hôm nay 4/12.

142.000 người đang điều trị thuốc ARV

Hiện cả nước có trên 200.000 người nhiễm HIV còn sống và đã có trên 100.000 người tử vong do AIDS. Theo ông Trương Quốc Cường - Thứ trưởng Bộ Y tế, cả nước đang điều trị thuốc kháng virus ARV cho hơn 142.000 người nhiễm HIV, tăng gần 280 lần so với năm 2004. Trung bình mỗi năm có có hơn 10.000 người nhiễm HIV được đưa vào điều trị ARV. Chất lượng điều trị HIV/AIDS đã được cải thiện qua các năm với 96% người bệnh điều trị HIV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế, 95% bệnh nhân có tải lượng virus HIV dưới ngưỡng phát hiện. 

Nếu người nhiễm HIV điều trị theo đúng phác đồ thì sẽ không lây truyền virus HIV cho bạn tình. Đây là một phát hiện quan trọng giúp người có hành vi, nguy cơ xét nghiệm HIV sớm, người nhiễm HIV sống tích cực hơn. Từ đó, cộng đồng sẽ giảm kỳ thị, phân biệt đối xử với những người nhiễm HIV/AIDS.

Thông tin về kết quả 20 năm chăm sóc, điều trị HIV/AIDS, PGS. TS. Phan Thị Thu Hương cho biết: Hệ thống văn bản, chính sách liên quan đến điều trị HIV/AIDS từng bước được hoàn thiện; tiêu chuẩn bắt đầu điều trị thuốc ARV được mở rộng, thời gian làm xét nghiệm tải lượng HIV sau điều trị ARV giảm; mô hình điều trị HIV/AIDS chuyển từ điều trị nội trú sang điều trị ngoại trú.

Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã triển khai kế hoạch quốc gia về dự phòng, giám sát HIV kháng thuốc trong từng giai đoạn theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). 

Đáng chú ý, tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con đã giảm từ 10% (2011) xuống còn 2,6% vào tháng 6/2019. Số cơ sở điều trị ARV tăng từ 298 cơ sở (2011) lên 453 cơ sở (2019). Từ năm 2015, cơ sở điều trị được chuyển dịch từ trung tâm y tế 1 chức năng sang trung tâm y tế 2 chức năng, hiện đã có 3 cơ sở y tế tư nhân điều trị thuốc ARV, trong đó có 1 cơ sở cung cấp thuốc ARV từ nguồn bảo hiểm y tế (BHYT).

Hiện có hơn 42.000 bệnh nhân đang được điều trị thuốc ARV từ BHYT. Dự kiến, đến năm 2020, trên 100.000 bệnh nhân nhiễm HIV sẽ được nhận thuốc ARV từ nguồn BHYT.

Ít bệnh nhân được tiếp cận với xét nghiệm từ BHYT

Thực tế, trong quá trình xét nghiệm tải lượng virus HIV, độ bao phủ của xét nghiệm vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Bởi số bệnh nhân được tiếp cận với xét nghiệm từ BHYT còn thấp (tính đến tháng 9/2019 chỉ có hơn 3.000 bệnh nhân sử dụng nguồn BHYT trong số 65.000 người xét nghiệm).

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do quá trình vận chuyển mẫu, thanh quyết toán còn chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu của người bệnh.

Bên cạnh đó, tình hình dịch chưa ổn định, số ca nhiễm HIV mới mỗi năm còn lớn, đặc biệt tăng mạnh ở nhóm MSM, nghiện chích và sử dụng ma túy tổng hợp.

Theo PGS. TS. Phan Thị Thu Hương, nhóm MSM là nhóm mới nổi trong lây truyền HIV. Đến năm 2018, nhóm MSM lây truyền HIV đã tăng gấp 4 lần so với những năm trước đây. Hiện, Việt Nam có khoảng 200.000 người MSM – tiềm ẩn nhiều nguy cơ khiến dịch HIV diễn biến phức tạp trong thời gian tới.

Ngoài ra, kinh phí viện trợ dành cho người nhiễm HIV đang bị cắt giảm, bảo hiểm y tế mới được triển khai; việc thay đổi tổ chức, sáp nhập CDC, nhân lực chuyên môn giảm; chế độ đãi ngộ còn ít; tình trạng kỳ thị, tự kỳ thị vẫn là rào cản chính trong quá trình điều trị HIV; việc tiếp cận nhóm người có nguy cơ nhiễm HIV còn khó khăn.

Nỗ lực giúp bệnh nhân HIV được điều trị hiệu quả

Đánh giá về việc mở rộng điều trị ARV cho bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS tại Việt Nam, ông Kidong Park – Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam - cho biết: “Việt Nam là một trong số ít các quốc gia thuộc khu vực Thái Bình Dương có tốc độ bao phủ đáng kể thuốc ARV.  

Từ năm 2012, việc thay đổi mô hình cung cấp dịch vụ HIV gồm xét nghiệm HIV, điều trị ARV, điều trị Methadone đã được thực hiện từ quy mô thí điểm đến bao phủ toàn quốc. Người nhiễm HIV đã tiếp cận được với các dịch vụ dễ dàng với chi phí hợp lý, giảm thời gian đi lại cho người bệnh, đặc biệt là những người sống ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa”.

Theo ông John Blandford – Giám đốc CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam - điều trị ARV là nền tảng cho phòng, chống HIV và kiểm soát dịch hiệu quả. Khi điều trị ARV liên tục, duy trì được tải lượng virus không phát hiện (tải lượng virus HIV dưới 200 bản sao/ml máu), virus HIV sẽ không thể lây truyền qua đường tình dục.

Do đó, điều trị HIV có vai trò to lớn cho sự biến đổi, là biện pháp dự phòng, con đường quan trọng thoát khỏi dịch HIV/AIDS.