Tòa án quốc tế sẽ ra phán quyết vào ngày 12/7 về vụ kiện của Philippines đối với việc Trung Quốc ngang ngược tuyên bố chủ quyền đến 80% diện tích Biển Đông, một trong những tuyến đường biển nhộn nhịp nhất thế giới. Philippines có tranh chấp với Trung Quốc về tuyên bố “quyền lịch sử” dựa trên một tấm bản đồ năm 1940 phác bừa ra một đường đứt khúc bao phủ khoảng 1.4 triệu dặm vuông (tương đương 3.6 triệu km2).
Trung Quốc tuyên bố rằng nước này không công nhận thẩm quyền của tòa án ở The Hague và sẽ bác bỏ mọi kết quả của tòa, điều có tính ràng buộc với tất cả các quốc gia ký kết vào Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển nhưng lại thiếu vắng một cơ chế thực thi.
Dù cho kết quả có thế nào thì Trung Quốc cũng sẽ phản ứng lại phán quyết. Và trừ phi phán quyết 100% có lợi cho Trung Quốc, phản ứng của Bắc Kinh có thể rất đa dạng. Hãng Bloomberg đã đưa ra ba kịch bản phản ứng của Trung Quốc đối với phán quyết ngày 12/7, từ ôn hòa cho đến hiếu chiến.
Lựa chọn ôn hòa
Đối mặt với đòi hỏi của phe dân tộc chủ nghĩa đòi Trung Quốc phải bảo vệ chủ quyền của mình, bộ ngoại giao nước này sẽ ra một tuyên bố mạnh mẽ, công bố việc từ chối chấp nhận thẩm quyền của tòa và kiên quyết bác bỏ phán quyết.
Theo Bloomberg, Trung Quốc sẽ mở rộng chiến dịch truyền thông, công bố “sự ủng hộ” của hơn 60 nước đối với lập trường của nước này (một danh sách mơ hồ đến nay vẫn chưa được công khai trọn vẹn).
Tuy nhiên trên thực tế, Trung Quốc có thể sẽ hành động để giảm căng thẳng bằng việc ngừng quấy rối ngư dân Philippines. Nước này sẽ tránh việc lắp đặt thêm các thiết bị quân sự trên các đảo đá được bồi lấp phi pháp ở quần đảo Trường Sa và rời khỏi bãi cạn Scarborough, không để lại người ở đó.
Quân đội Trung Quốc có thể sẽ dừng việc phát những cảnh báo khiêu khích trên radio tới máy bay quân sự của các nước khác bay qua các thực thể mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Bắc Kinh cũng có thể mở rộng lời mời đối thoại trực tiếp tới tân tổng thống Philippines Rodrigo Duterte.
Bloomberg cho rằng điều đó có nghĩa việc giảm căng thẳng cho phép các bên tuyên bố chủ quyền gạt tranh chấp sang một bên để bắt đầu đàm phán và phát triển hợp tác khai thác các nguồn năng lượng và khoáng sản.
Cứng rắn vừa phải
Nếu theo kịch bản này, Trung Quốc sẽ tuyên bố vùng nhận dạng phòng không, ra lệnh cho các máy bay thương mại và máy bay quân sự các nước khác phải thông báo kế hoạch bay với Trung Quốc. Bắc Kinh đã tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông đang tranh chấp với Nhật Bản vào năm 2013, nhưng trên thực tế Trung Quốc đã gặp khó khăn trong việc thực thi nó, và Mỹ chắc chắn sẽ phớt lờ ADIZ Biển Đông nếu Trung Quốc tuyên bố thiết lập.
Trung Quốc cũng có thể tăng cường hoạt động bước tuần tra bởi lực lượng hải cảnh và hải quân, tái tiếp diễn việc quấy rối ngư dân và phong tỏa BRP Sierra Madre, một tàu hải quân cũ bị mắc cạn trở thành nơi đồn trú của quân đội Philippines ở bãi Cỏ Mây. Trung Quốc sẽ rút khỏi Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển, không chấp nhận sự ràng buộc bởi luật pháp quốc tế khi xung đột với lợi ích quốc gia.
Bloomberg cho rằng nếu kịch bản này xảy ra, thì không hành động nào trong số những hành động kể trên có thể kích hoạt một phản ứng mạnh từ Mỹ, nước tự coi mình là cảnh sát giám sát hoạt động hàng hải trên các vùng biển. Nhưng Mỹ có thể tăng cường tuần tra quân sự, kết hợp với tàu của hải quân các nước khác. Bộ trưởng Bộ quốc phòng Pháp Jean- Yves Le Drian vào tháng 6/2016 đã kêu gọi những cuộc tuần tra chung của châu Âu trên các vùng biển châu Á.
Hung hăng đối đầu
Trung Quốc bắt đầu xây dựng trên bãi cạn Scarborough mà nước này chiếm từ tayPhilippines năm 2012. Radar, máy bay hay tên lửa được triển khai tại bãi cạn này có thể vươn tới tận Manila và các căn cứ khác ở Philippines đang được quân đội Mỹ sử dụng. Trung Quốc cũng sẽ biến các đảo nhân tạo hiện nay thành các căn cứ quân sự mini bằng các hoàn thiện những đường băng, mở rộng các cơ sở cảng cũng như triển khai các hệ thống tên lửa phòng thủ và đóng quân tại đây.
Trung Quốc sẽ kéo con tàu cũ nát Sierra Madre tại Bãi Cỏ Mây ra khỏi vị trí của nó, như được gợi ý trong bài viết hồi tháng 6 trên tờ Nhân dân Nhật báo. Xác định tọa độ của đường chín đoạn, tuyên bố đó là ranh giới phân định và củng cố tuyên bố chủ quyền với mọi vùng nước, tài nguyên và thực thể nằm trong đó.
Điều này có nghĩa là sẽ đặt Mỹ vào một tình thế khó khăn. Bộ trưởng Bộ quốc phòng Ash Carter hồi tháng 6/2106 đã tuyên bố rằng Mỹ - đồng minh của Philippines- sẽ hành động ngay lập tức nếu Trung Quốc xây dựng bãi cạn Scarborough.
Ông Hugh White, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học quốc gia Úc ở Canbera nhận định: “Mỹ có thể phải đối mặt với một lựa chọn đầy khó khăn. Nếu Mỹ rút lui, qua đó thừa nhận uy thế ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực và sự suy giảm vị thế lãnh đạo của Mỹ, hoặc Mỹ buộc phải phát động một cuộc đụng độ vũ trang có thể nhanh chóng leo thang thành xung đột lớn”.
