Tổng thuật: Hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để Báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”

Hội thảo được chủ trì bởi ông Lê Hải Bình, Uỷ viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng thường trực Bộ VHTT và DL; ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội truyền thông số Việt Nam; ông Phan Xuân Thủy, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương.

Tham dự Hội thảo, còn có nhiều lãnh đạo bộ, ngành, cơ quan báo chí, chuyên gia, diễn giả, nhà tài trợ, nhà báo, phóng viên...

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho rằng việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí là hết sức cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hoá chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành.

Cùng với đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí nhằm điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí phù hợp trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.

Tại hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”, đại diện các bộ, ban, ngành, đại biểu Quốc hội, lãnh đạo các cơ quan báo chí Trung ương và Hà Nội, các chuyên gia truyền thông, nhà báo, nhà khoa học, luật sư... sẽ tập trung thảo luận 3 nội dung lớn:

Thứ nhất, trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí, việc xây dựng mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông như thế nào để phát huy hiệu quả và phát triển bền vững? Phát triển mô hình tổ hợp báo chí, kinh nghiệm quốc tế.

Thứ hai, vấn đề liên kết trong hoạt động của cơ quan báo chí như thế nào để phát huy được nguồn lực của xã hội nhằm phát triển cơ quan báo chí?

Thứ ba, báo chí đang phải cạnh tranh ngày càng khốc liệt với mạng xã hội, các nền tảng xuyên biên giới về tốc độ và mức độ lan tỏa thông tin. Các quy định pháp luật cần được hoàn thiện theo phương hướng nào để cơ quan báo chí có thể cạnh tranh thông tin, định hướng, dẫn dắt thông tin trên không gian mạng?

Hội thảo nhằm lấy ý kiến đóng góp hoàn thiện hệ thống pháp luật, đề xuất các quy định cụ thể, góp ý xây dựng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trước khi trình Chính phủ, Quốc hội xem xét, thông qua. Hội thảo diễn ra trong bối cảnh đặc biệt nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).

Lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương bày tỏ mong muốn Hội thảo sẽ nhận được sự đóng góp ý kiến của các quý vị đại biểu để hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.

Một số vấn đề đáng chú ý trong Luật Báo chí (sửa đổi)

Trình bày tham luận “Một số vấn đề đáng chú ý trong Luật Báo chí (sửa đổi)”, ông Lưu Đình Phúc, Cục Trưởng Báo chí cho biết Nghị quyết số 148/NQ-CP ngày 22/9/2024 của Chính phủ thông qua 4 chính sách Đề nghị xây dựng Luật Báo chí (sửa đổi).

Chính sách 1: Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí (gồm 7 vấn đề).

Chính sách 2: Nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí (gồm 5 vấn đề).

Chính sách 3: Thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí (gồm 4 vấn đề).

Chính sách 4: Điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Quá trình xây dựng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), Ban soạn thảo, Tổ biên tập đã bám sát ý kiến chỉ đạo Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, cụ thể hóa 4 chính sách nêu trên.

Dự thảo luật lần này bổ sung nhiều quy định quan trọng, trong đó điểm nhấn là nguyên tắc quản lý báo chí chặt chẽ, minh bạch và phân định rõ thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương. Dự kiến có 30 nội dung giao Chính phủ và các cơ quan chức năng quy định chi tiết.

Trong đó, Nghị định của Chính phủ sẽ bao gồm 25 vấn đề trọng yếu, như cơ chế phát triển tổ hợp báo chí chủ lực đa phương tiện, điều kiện cấp và thu hồi giấy phép, nguồn thu báo chí, liên kết và hợp tác quốc tế, tiêu chuẩn bổ nhiệm lãnh đạo, thẻ nhà báo, quyền từ chối cung cấp thông tin, hoạt động trên không gian mạng, nhập khẩu – xuất khẩu báo chí...

Ngoài ra, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ ban hành thông tư hướng dẫn 5 nội dung liên quan đến cấp phép, cấp thẻ nhà báo, văn phòng đại diện, bản tin, đặc san... Dự thảo cũng đề xuất phân quyền cho địa phương thực hiện 10 thủ tục hành chính nhằm tăng tính chủ động và linh hoạt trong quản lý nhà nước về báo chí tại cơ sở.

Dự thảo luật lần này cũng sửa đổi và bổ sung hệ thống khái niệm, nhằm phân biệt rõ ràng giữa các loại hình báo chí, khắc phục tình trạng "báo hoá" tạp chí – một trong những vấn đề nổi cộm thời gian qua. Cụ thể, loại hình báo chí được chia thành báo in, báo điện tử, báo nói, báo hình và kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng. Báo in gồm báo và tạp chí; báo điện tử gồm Báo điện tử và Tạp chí điện tử.

Bổ sung khái niệm Tạp chí để phân biệt rõ báo, tạp chí, chống “báo hóa” tạp chí. Cụ thể: Tạp chí là sản phẩm báo chí đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành, trao đổi, hướng dẫn nghiệp vụ theo tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép; chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động của cơ quan chủ quản, bao gồm tạp chí in và tạp chí điện tử.

Không quy định trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí. Sản phẩm thông tin có tính chất báo chí chỉ còn Đặc san, Bản tin.

Một điểm mới đáng chú ý là việc bổ sung mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Theo đó, các tổ hợp báo chí được phép có nhiều cơ quan trực thuộc, hoạt động theo cơ chế tài chính như doanh nghiệp, được thành lập hoặc góp vốn tại doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đưa ra các nguyên tắc chặt chẽ trong hoạt động báo chí trên không gian mạng. “Các kênh nội dung của báo chí trên mạng xã hội, ứng dụng Internet bắt buộc phải đăng ký, kết nối hệ thống với cơ quan quản lý. Nội dung phát hành phải tuân thủ pháp luật báo chí, an ninh mạng và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”, ông Phúc nhấn mạnh.

Nhà nước sẽ đầu tư công cụ số để giám sát hoạt động báo chí trên môi trường mạng, đảm bảo an toàn thông tin và hiệu quả quản lý.

Dự thảo luật cũng đề xuất bổ sung 2 hành vi bị nghiêm cấm, gồm: (1) Trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội tự sản xuất và phát tin, bài như cơ quan báo chí; (2) Đưa thông tin gây phương hại đến quan hệ đối ngoại, ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế, hình ảnh quốc gia.

Đáng chú ý, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ được giao quyền giám sát, kết luận và kiến nghị xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp đối với người làm báo.

Về thẻ nhà báo, ông Phúc cho biết: “Dự thảo bỏ quy định kỳ hạn cứng. Thay vào đó, thẻ có thời hạn 5 năm tính từ ngày cấp. Hết hạn, người làm báo có thể đề nghị cấp đổi thẻ nếu đủ điều kiện”. Ngoài ra, người làm việc tại các tạp chí khoa học sẽ không được cấp thẻ nhà báo.

Việc thu hồi giấy phép sẽ áp dụng với các cơ quan báo chí không đủ điều kiện hoặc vi phạm nhiều lần. Chính phủ sẽ quy định cụ thể các trường hợp này.

Dự thảo cũng làm rõ hơn quy trình xuất, nhập khẩu báo chí, mở rộng chủ thể tham gia là cơ quan báo chí hoặc doanh nghiệp có chức năng xuất nhập khẩu. Đồng thời, sẽ có quy định điều kiện cấp phép kinh doanh dịch vụ phát hành báo chí nhập khẩu.

Phát triển mô hình tổ hợp báo chí: Kinh nghiệm từ Trung Quốc

Trình bày tham luận với chủ đề: “Phát triển mô hình tổ hợp báo chí, kinh nghiệm từ Trung Quốc” - TS Lê Hải, Ủy viên Ban Biên tập, Trưởng Ban Tạp chí Cộng sản điện tử - Tạp chí Cộng sản nêu rõ Trung Quốc coi báo chí là đơn vị sự nghiệp, nhưng hoạt động và quản lý theo mô hình doanh nghiệp. Đây là quan điểm mới mang tính đột phá về doanh nghiệp báo chí, có tính đặc thù của Trung Quốc.

Cùng với sự lớn mạnh tự thân, việc hình thành các tập đoàn truyền thông của Trung Quốc còn được thành lập từ sự sáp nhập mang tính mệnh lệnh hành chính. Trung Quốc sử dụng khái niệm Tập đoàn truyền thông (Media Group), nhằm chỉ tổ hợp bao gồm các công ty hoạt động ở một hoặc nhiều ngành thuộc lĩnh vực truyền thông, trong đó thường có ngành báo chí làm nòng cốt.

Từ thực tiễn hình thành và phát triển các tập đoàn truyền thông của nước ngoài, TS Lê Hải cho rằng việc hình thành các tổ hợp truyền thông hoạt động tương tự như các tập đoàn truyền thông của nước ngoài, là nhu cầu phát triển khách quan nội tại của báo chí Việt Nam. Việc tổ chức các tổ hợp truyền thông tại Việt Nam hiện nay là hết sức cần thiết.

Đối với nền báo chí Việt Nam, mặc dù có những bước phát triển lớn, song so với khu vực và thế giới, nền truyền thông của Việt Nam hiện quy mô, tiềm lực, sức cạnh tranh còn hạn chế. Chúng ta rất cần những tập đoàn truyền thông lớn, những đầu tàu kéo kích thích cả nền truyền thông phát triển, đồng thời có khả năng cạnh tranh với bên ngoài.

Theo TS Lê Hải, tổ hợp truyền thông ra đời là nhân tố góp phần hoàn thiện những vấn đề đang còn khuyết thiếu và yếu của nền truyền thông nước ta, như về thể chế, điều kiện, môi trường báo chí, mô hình tổ chức cơ quan báo chí, chiến lược quy hoạch...

Phân tích về thực tế hiện nay của các cơ quan báo chí Việt Nam, đại diện Tạp chí Cộng sản cho rằng lực lượng sản xuất của các cơ quan, kể cả những cơ quan truyền thông hàng đầu còn hạn chế so với khu vực và thế giới.

Đặc biệt, TS Lê Hải chỉ ra, hầu hết các cơ quan báo chí của Việt Nam chưa tiếp cận mô hình tổ chức hiện đại, giữ mô hình tổ chức cũ với phương thức quản trị hiệu quả không cao. Khi phát triển tới một trình độ nhất định, mô hình tổ chức cũ sẽ mâu thuẫn với trình độ lực lượng sản xuất mới, cản trở phát triển.

Cho rằng lịch sử báo chí nhân loại đã kiểm chứng, tổ hợp vẫn là mô hình tối ưu nhất, là bước phát triển tất yếu và cao nhất trong khoa học tổ chức doanh nghiệp truyền thông, Trưởng Ban Tạp chí Cộng sản điện tử cho rằng việc tận dụng ưu thế mô hình tổ chức hiện đại, tránh cả các điểm bất lợi của mô hình trên - là cơ hội cho các cơ quan báo chí của Việt Nam - với ưu thế đi sau, có thể học hỏi để phát triển.

Thảo luận Hoàn thiện pháp luật để Báo chí phát triển trong kỷ nguyên số

Sau nội dung tham luận, Hội thảo chuyển sang nội dung thảo luận mở được chủ trì, điều phối bởi ông Lê Hải Bình, ông Nguyễn Minh Hồng và Phan Xuân Thủy.

Ông Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết việc hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này là những bổ sung cơ bản, hình thành không gian, cơ chế, tạo hành lang pháp lý để báo chí phát triển, giúp người làm báo có thể yên tâm làm nghề trong những năm tới. Trong Dự thảo mới có một số nội dung đáng chú ý cần được tiếp thu các ý kiến đóng góp, gồm câu chuyện kinh tế báo chí, chuyển đổi số như thế nào và thứ ba là câu chuyện tổ hợp truyền thông.

“Quy trình cấp thẻ phải nhanh, khi vi phạm cũng thu hồi nhanh”

Đóng góp ý kiến tại hội thảo, nhà báo Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam cho rằng, Luật Báo chí mở ra kỷ nguyên phát triển mới của báo chí, do đó nên tư duy về thiết kế, hoàn thiện pháp luật - bám sát theo định hướng đó. Ngoài ra, khi xây dựng luật, phải nghiên cứu tham khảo từ quốc tế để so sánh, cần nghiên cứu một cách khách quan để thấy được báo chí Việt Nam đang đứng trước những thách thức gì.

Thực tế hiện nay, báo chí phương Tây và các nền báo chí lớn như Mỹ cũng đang lao đao, thậm chí nhiều tờ báo không thể sống nổi. Tại Việt Nam, mô hình báo chí có nhiều điểm khá tương đồng với Trung Quốc, đây là mô hình có thể tham khảo thêm. Để báo chí Việt Nam phát triển cần bám vào bối cảnh kỷ nguyên mới, kèm theo đó là các chính sách để phát triển.

Báo chí Việt Nam có những điểm tương đồng nhưng không giống hoàn toàn các nước khác, do vậy cần có chính sách đặc thù để các cơ quan báo chí, nhất là các cơ quan báo chí chủ lực ( VOV, VTV, TTX, Nhân dân, QDND, CAND…) có điều kiện phát triển, xứng đáng với vai trò nhiệm vụ trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Ông Phạm Mạnh Hùng cũng rất nhất trí với mô hình xây dựng các “tổ hợp” báo chí chủ lực mạnh ở cả trung ương và các tỉnh thành phố, phát triển theo mô hình đa phương tiện. Mô hình tổ hợp là khái niệm phù hợp vì báo chí ở Việt Nam phát triển các loại hình kinh doanh dịch vụ không phải vì mục tiêu lợi nhuận, mà cuối cùng là nhằm phục vụ nhiệm vụ chính trị Của đội ngũ báo chí cách mạng. Ông Hùng cũng đề nghị dự thảo luật mở rộng hơn khả năng liên doanh liên kết để sản xuất các nhóm nội dung không phải là nội dung thời sự chính trị xã hôi của các tổ hợp báo chí.

Đóng góp thêm đề xuất tại dự thảo Luật Báo chí, Phó Tổng Giám đốc VOV kiến nghị, quy trình cấp thẻ nhà báo cần có quy định ràng buộc trách nhiệm, để làm sao cấp thẻ nhanh nhưng khi vi phạm cũng thu hồi nhanh hoặc khi chuyển đơn vị công tác thì phải cấp thẻ luôn, bởi đây là điều kiện hoạt động cần có của phóng viên.

Tương tự như vậy, việc cấp phép cho các cơ quan báo chí, mô hình quản trị của các tổ hợp báo chí chủ lực đa phương tiện cũng phải thiết kế sao cho tạo được điều kiện phát triển tốt nhất, thông thoáng nhất, nhanh nhất có thể, giúp các cơ quan báo chí tranh thủ được thời cơ để đầu tư phát triển.

Ngoài ra, nhà báo Phạm Mạnh Hùng cũng đề xuất cụ thể hóa hơn cơ quan chủ quản báo chí, điều kiện hoạt động báo chí…

Cần có quy định, cơ sở để cơ quan báo chí phát triển kinh doanh

Nêu ý kiến tại hội thảo, ông Lê Quốc Vinh - Chủ tịch Le Group cho rằng dự thảo đưa ra điều kiện cho các cơ quan báo chí phát triển mô hình tổ hợp truyền thông, thì nên cho họ quyền phát hệ sinh thái đó theo nhu cầu của mình. Cần có quy định, cơ sở để các cơ quan báo chí sau này phát triển tự do kinh doanh, tự do liên kết.

Theo ông Lê Quốc Vinh, báo chí hiện có 4 nguồn thu chính:

Một là: Nguồn thu từ doanh nghiệp như quảng cáo, phi quảng cáo (và các đại lý quảng cáo). Chẳng hạn doanh nghiệp có nhu cầu rất lớn trong việc hợp tác với các cơ quan báo chí để hỗ trợ họ phát triển thương hiệu. Các cơ quan báo chí có thể tận dụng phát triển thế mạnh, nếu đưa ra sản phẩm chiến lược tốt, bán được giá trị đặc trưng của mình, đây sẽ là nguồn thu rất lớn.

Hai là: Doanh thu từ dự án xã hội gồm các hợp tác mang tính chiến lược, đa dạng nhằm thúc đẩy tác động kinh tế xã hội, môi trường, chính trị, văn hoá. Nhiều doanh nghiệp muốn hợp tác với các cơ quan báo chí phát triển các dự án bảo vệ môi trường, chuyển đổi xanh, dự án giáo dục mở ra những mô hình kinh doanh mới, thay đổi nhận thức của xã hội, thay đổi thói quen người tiêu dùng…

Ba là: Doanh thu từ độc giả - các nguồn thu từ “bán” nội dung cho người đọc, thông qua các nền tảng truyền thống và nền tảng số. Một số cơ quan báo chí đã phát triển mô hình thu phí nhưng khó thực hiện vì độc giả quen đọc miễn phí lâu nay, xu hướng này chỉ thành công khi các cơ quan báo chí đồng lòng chuyển hướng. Hay mô hình đóng góp tình nguyện, mô hình hội viên – nhưng cần phát triển được cộng đồng như nêu ở trên.

Bốn là: Doanh thu từ hoạt động tự doanh gồm hoạt động kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của cơ quan báo chí, dựa trên hệ sinh thái báo chí. Nguồn này ngày càng quan trọng với các cơ quan báo chí. Về hoạt động tự doanh, có thể phát triển nhưng kiểm soát để không xa rời hoạt động cốt lõi.

“Vì vậy, tôi xin đề xuất đưa vào dự thảo Luật làm sao mở điều kiện cho các cơ quan báo chí chủ động phát triển hệ sinh thái báo chí, khai thác các nguồn lực dữ liệu riêng, tạo ra nguồn lực phát triển riêng”, ông Vinh nêu ý kiến.

Luật Báo chí (sửa đổi) cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là kinh tế báo chí

Phát biểu tại Hội thảo, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong Phùng Công Sưởng cho biết Việt Nam hiện chưa có một tổng quy hoạch rõ ràng cho báo chí hướng ra toàn cầu.

Chúng ta cần đặt câu hỏi: Đã có tờ báo nào của Việt Nam mang tính toàn cầu hay chưa? Có bao nhiêu cơ quan báo chí đặt văn phòng thường trú ở nước ngoài, hay hiện mới có 4-5 cơ quan lớn sử dụng ngân sách Nhà nước đảm nhiệm vai trò đó?

Nhà báo Phùng Công Sưởng góp ý 3 nội dung dự thảo:

Thứ nhất: Về hành lang pháp lý và cơ quan chủ quản báo chí, ông Sưởng cho rằng cần nghiên cứu lại mô hình cơ quan chủ quản báo chí sao cho phù hợp. Trong luật nên có quy định rõ, cơ quan chủ quản là ai, trách nhiệm đến đâu… để báo chí phát triển độc lập và chuyên nghiệp hơn.

Thứ hai: Về tôn chỉ, mục đích. Theo ông Sưởng, tại TP.HCM vừa qua diễn ra kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025), báo chí đều phản ánh sự kiện đó và đây là trách nhiệm của cơ quan báo chí. Ông Sưởng đề nghị nên xem xét lại tôn chỉ mục đích của báo chí.

Thứ ba: Về kinh tế báo chí và nguồn thu. Báo chí hoạt động hiện nay được định nghĩa là cơ quan sự nghiệp có thu, nhưng đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Nếu không giải quyết được bài toán kinh tế báo chí, báo chí không thể phát triển.

Ông Sưởng tổng kết báo chí có 4 nguồn thu chính: Bán nội dung (gần như không còn hoặc rất ít); Ngân sách Nhà nước (rất hạn chế, chỉ một số cơ quan lớn được cấp); Truyền thông - quảng cáo (đang bị sụt giảm mạnh); Tài trợ, viện trợ từ tổ chức, cá nhân (rất hiếm và không ổn định).

“Câu hỏi đặt ra: Vậy báo chí đang sống bằng gì và phát triển bằng gì? Muốn báo chí phát triển phải định hướng kinh tế báo chí, không có thực lực không phát triển được, nếu không có nguồn nhân lực tốt. Có quy định nào bán nội dung trên báo điện tử không để tất cả các tờ báo phải bán”, ông Sưởng nêu quan điểm và cho rằng nếu không có cơ chế phù hợp, sẽ không thể phát triển nền kinh tế báo chí vững mạnh.

Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho rằng liên kết báo chí là vấn đề rất cần quan tâm. Một cơ quan báo chí tốt cần có nền tảng công nghệ mạnh, một doanh nghiệp công nghệ của chính mình. Khi định giá một tờ báo như Tiền Phong, phải định giá cả thương hiệu, cả hệ sinh thái công nghệ, cả giá trị tài sản số. Báo chí không thể phát triển nếu không được nhìn nhận như một hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.

Ông Sưởng cho rằng Luật Báo chí (sửa đổi) lần này cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là ở kinh tế báo chí, mô hình tổ chức, cơ chế hoạt động và quyền tự chủ của cơ quan báo chí, để thực sự mở đường cho báo chí Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, hiện đại và hội nhập.

Kinh doanh sản phẩm về báo chí phải thỏa thuận

Góp ý hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số, ông Nguyễn Tiến Bình, Tổng Biên tập Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đề nghị trong dự thảo Luật Báo chí quy định, những đơn vị nào kinh doanh sản phẩm về báo chí thì phải thỏa thuận, làm việc với cơ quan báo chí. Như vậy các tòa soạn báo chí mới thu được tiền từ báo chí, chứ không phải đọc miễn phí như hiện nay.

Thực tế, ông Bình cho biết trước đây, đọc báo phải trả tiền, nhưng khoảng 10 năm trở lại đây thì gần như đọc miễn phí.

Nhà báo Nguyễn Tiến Bình kiến nghị nên có một cơ quan trung gian báo chí. Hiện nay, mỗi tờ báo đều có một tôn chỉ mục đích khác nhau, khi phản ánh kiến nghị của người dân, nhiều chuyên mục lại không phù hợp, không thể đăng tải được. Theo ông Bình, nên chăng cần có một trung gian báo chí để người dân muốn hỗ trợ có thể được tiếp cận.

Cần bổ sung quy định bảo vệ sở hữu trí tuệ

Bà Nguyễn Thị Sự - Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam cho rằng cần có cơ chế đặc thù về tài chính, lao động, tiền lương, công nghệ cho mô hình báo chí truyền thông đa phương tiện.

“Tôi nghĩ qua ý kiến thảo luận có nhiều mô hình khác nhau, gắn với chế độ chính sách đi kèm. Đề nghị cân nhắc thể hiện câu chữ theo hướng mở hơn, ứng cho nhiều mô hình phù hợp.

Thứ hai, mô hình tổ hợp báo chí địa phương, có thể không nêu chữ “địa phương mà nêu “tổ hợp báo chí” nói chung.

Thứ ba, vấn đề bản quyền báo chí. Dự thảo mới có duy nhất Điều 39 ngắn gọn về vấn đề bản quyền: “Cơ quan báo chí phải thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí”.

Vấn đề chúng ta muốn bảo vệ là bản quyền của tác phẩm báo chí, khi các nhà mạng hay nền tảng đăng tải vẫn phải thực hiện quy định bản quyền với tác phẩm báo chí đó. Chúng ta cần có quy định rõ hơn, mạnh mẽ hơn về điều khoản xử phạt. Có thể áp dụng công nghệ và các quy định sẽ giải quyết được câu chuyện bản quyền”, bà Sự góp ý về nội dung dự thảo.

Nhà báo Tào Khánh Hưng – Phó Tổng biên tập Báo Xây Dựng góp ý dự thảo cần bổ sung những quy định phát triển báo chí chuyển đổi số hiện đại đa nền tảng, báo chí số, như: Quyền và nghĩa vụ điều kiện hoạt động của cơ quan báo chí trên nền tảng số, mạng xã hội (phân phối tin bài, quảng cáo...). Cho phép cơ quan báo chí được khai thác nguồn dữ liệu số mở của cơ quan Nhà nước để phục vụ hoạt động báo chí. Bên cạnh đó, cần bổ sung các quy định để bảo vệ sở hữu trí tuệ, cụ thể hoá quyền tác giả, văn bản, âm thanh...

“Cần có cơ chế xử lý vi phạm quyền báo chí trên mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng xuyên biên giới. Thêm nữa, cần cụ thể hoá quyền tác nghiệp của nhà báo; tăng chế tài xử phạt khi cản trở, tấn công nhà báo trong khi họ tác nghiệp. Ngoài ra, cần đơn giản hoá thủ tục hành chính cấp phép, có thể chuyển sang cấp phép điện tử….”, ông Hưng kiến nghị.

Cần một khung pháp lý mới phù hợp với không gian mạng

Phát biểu tại hội thảo góp ý Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức ngày 16/5, luật sư Trương Anh Tú,Chủ tịch TAT Law Firm ghi nhận tinh thần cải cách mạnh mẽ của dự thảo lần này, đặc biệt là các nội dung liên quan đến hoạt động báo chí trên không gian mạng, cơ chế liên kết và tổ hợp báo chí truyền thông.

Theo ông Tú, đây là lần đầu tiên nhiều khái niệm mang tính “thị trường truyền thông” hiện đại như “kênh nội dung trên không gian mạng”, “tổ hợp báo chí”, hay “cơ quan truyền thông đa phương tiện” được quy định trong luật – cho thấy tư duy lập pháp đã bắt nhịp với thực tiễn số hóa và hội tụ truyền thông.

Tuy nhiên, luật sư cũng cho rằng cần làm rõ thêm một số nội dung để tránh vướng mắc khi triển khai sau này. Đơn cử như Điều 23 về liên kết trong hoạt động báo chí: “Cần xác định rõ thế nào là “pháp nhân, cá nhân có đăng ký kinh doanh phù hợp”.

Một nội dung đáng chú ý khác được ông Tú đề cập là quy định về việc cấp lại thẻ nhà báo định kỳ. Theo ông, nếu một nhà báo không vi phạm đạo đức nghề nghiệp, không sai phạm pháp luật thì nên được mặc nhiên gia hạn, không cần phải cấp lại qua các thủ tục hành chính định kỳ: “Một người làm báo cả đời thì nên được yên tâm với tư cách nghề nghiệp của mình. Việc ‘xin lại thẻ’ là không cần thiết trong trường hợp không có vi phạm”.

Về nội dung liên quan đến xuất – nhập khẩu báo chí, ông Tú lưu ý: “Dự thảo nên làm rõ hơn về khái niệm xuất bản hiện đại, khi mà các ấn phẩm không còn chỉ tồn tại ở dạng vật lý, mà đã có thể xuyên biên giới dưới hình thức kỹ thuật số. Không gian mạng đang là kênh lan tỏa chính của báo chí, nên cần cập nhật tư duy quản lý phù hợp”.

Kết thúc phần phát biểu, Luật sư Trương Anh Tú bày tỏ kỳ vọng: Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) không chỉ là một bộ luật điều chỉnh hoạt động nghề nghiệp, mà còn là công cụ pháp lý hỗ trợ báo chí phát triển mạnh mẽ, minh bạch và hội nhập trong một kỷ nguyên truyền thông số hóa và đa chiều.

Đề nghị xem xét quy định đăng trên không gian mạng phải được đăng trên tờ chính thống

Theo ông Nguyễn Văn Bá, Tổng biên tập Báo Vietnamnet, dự thảo Luật Báo chí đã giải quyết nhiều điểm vướng mắc tồn tại trong Luật Báo chí hiện hành.

Để hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí sửa đổi, nhà báo Nguyễn Văn Bá nêu 3 ý kiến đóng góp đáng chú ý.

Thứ nhất, trong điều khoản quy định về hoạt động trên không gian mạng, dự thảo Luật báo chí sửa đổi chưa có định nghĩa về không gian mạng. Nội hàm của không gian mạng được quy định tại Luật An ninh mạng, nhưng có tính chất kỹ thuật nhiều hơn là về kinh tế, nội dung. Ông đề nghị Ban biên tập dự thảo Luật Báo chí sửa đổi, điều chỉnh sao cho dễ hiểu hơn.

Thứ hai, về quy định các kênh, các tài khoản của cơ quan báo chí trên không gian mạng được coi là trang báo, mọi thông tin đăng trên không gian mạng phải được đăng trên tờ chính thống của cơ quan báo chí, ông Bá nhấn mạnh vấn đề này cần chú ý.

Theo phân tích của Tổng biên tập Báo Vietnamnet, trang báo điện tử chính là trang thông tin chính thống rồi, nếu yêu cầu như ở trên phải xem lại về kỹ thuật. Điều này có thể gây khó hiểu cho các cơ quan báo chí trong tổ chức hoạt động.

Trước đây, do điều kiện kỹ thuật, công nghệ, các cơ quan báo chí phải nhờ các trang thông tin điện tử tổng hợp để thúc đẩy, phân phối các nội dung của cơ quan báo chí. Tuy vậy, hiện nay, chủ yếu thông tin, các nội dung của các cơ quan báo chí được phân phối qua mạng xã hội. Từ đó, nhà báo Nguyễn Văn Bá đặt vấn đề có nên đưa quy định về trang thông tin điện tử tổng hợp vào Luật Báo chí sửa đổi nữa hay không.

Thứ ba, cách đây vài ngày, Quốc hội thảo luận luật doanh nghiệp. Trong đó, nhiều đại biểu Quốc hội kiến nghị nên bỏ khoản thu thuế thu nhập doanh nghiệp với các đơn vị y tế và giáo dục. Tổng Biên tập Vietnamnet cho rằng, dù thực hiện nhiệm vụ với nhiều điểm tương đồng với 2 ngành đặc thù trên, nhưng báo chí lại không được đề xuất hưởng cơ chế này. Hiện, tùy từng nội dung hoạt động mà các cơ quan báo chí đang bị đề xuất chịu mức thuế 15-20%.

Cần làm rõ thêm về mô hình kinh doanh của báo chí

Trao đổi, góp ý kiến tại Hội thảo, ông Nguyễn Thanh Lâm, Tổng giám đốc Đài truyền hình Việt Nam - VTV đánh giá dự thảo luật mới rất rõ ràng, có sự chuyển tiếp quản lý giữa 2 Bộ, đồng thời có những điều khoản đã thể chế hóa những văn bản dưới luật trước đây, mở điều kiện cho các cơ quan báo chí hoạt động trên các hạ tầng không gian.

Đóng góp thêm về dự thảo luật, ông Lâm cho rằng hoạt động báo chí trên không gian mạng được dự thảo thiết kế một chương rất là rõ, song cần làm rõ thêm về mô hình kinh doanh của báo chí. Thứ hai, nên làm rõ việc Nhà nước đầu tư và mua dịch vụ công nghệ thông tin trên nền tảng số. Thứ ba, mô hình sự nghiệp công lập đối với cơ quan báo chí.

Góp ý tại Hội thảo, ông Nguyễn Kim Khiêm, Tổng Giám đốc Đài phát thanh và truyền hình Hà Nội cho biết từ cơ sở lý luận và tham khảo từ mô hình các nước, chúng ta cần một mô hình chi tiết hóa.

“Tổ hợp truyền thông hay tổ hợp báo chí là gì? Tổ hợp truyền thông chỉ là tên gọi của một đơn vị tổ chức mà chưa phải là đơn vị có tính chất pháp nhân như một doanh nghiệp hay đơn vị sự nghiệp. Ngay từ yếu tố cơ bản đó, liên quan đến yếu tố cơ chế, điều kiện vận hành, vai trò như thế nào...”, ông Khiêm nói.

Về mô hình tài chính, nếu một tổ hợp báo chí truyền thông là một doanh nghiệp hoặc một đơn vị sự nghiệp, vậy thì những cơ quan báo chí trực thuộc nếu có tư cách pháp nhân thì có phải một đơn vị sự nghiệp trong đơn vị sự nghiệp không, hoạch toán thế nào, báo cáo tài chính sẽ theo mô hình nào…

"Nếu được, rất mong bộ ban ngành các đơn vị có thêm một hội thảo riêng về mô hình tổ hợp truyền thông để mổ xẻ các yếu tố khác, và có góc nhìn về tư pháp, tài chính của một mô hình mới. Khi đó, chúng ta luật hóa được ở mức có thể thực hiện ngay”, ông Khiêm nói.

Phát biểu kết thúc Hội thảo, Thứ trưởng Lê Hải Bình cho biết sau gần 4 giờ trao đổi, hội thảo đã thảo luận sôi nổi, khẩn trương, nghiêm túc, cùng nhau đóng góp ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí sửa đổi.

Ông trân trọng cảm ơn các ý kiến đóng góp đầy trăn trở, trách nhiệm đối với nền báo chí nước nhà. Thay mặt Ban soạn thảo, ông mong muốn tiếp tục nhận được các ý kiến đóng góp, xây dựng để tổ chức hội thảo tiếp theo nhằm nhanh chóng hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trình Quốc hội thông qua.