Cùng dự còn có GS Châu Văn Minh – Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, đại diện nhiều bộ, ban, ngành. Đại tá Trần Dũng Trí, con trai GS Trần Đại Nghĩa, thay mặt gia đình đến dự.
Lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo
Phát biểu tại buổi lễ, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh: Lễ trao Giải thưởng Trần Đại Nghĩa không chỉ là dịp tôn vinh những công trình khoa học xuất sắc, mà còn khẳng định vai trò quan trọng của KH&CN trong chiến lược phát triển bền vững và nâng cao nội lực quốc gia, như tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về KH&CN và đổi mới sáng tạo (ĐMST).
Theo Phó Thủ tướng, Giải thưởng Trần Đại Nghĩa là sự ghi nhận xứng đáng cho tinh thần cống hiến của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà sáng tạo, những người miệt mài tìm tòi, nghiên cứu trong âm thầm, vượt qua muôn vàn khó khăn để đem lại những giá trị phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng của Tổ quốc.
Giải thưởng Trần Đại Nghĩa không đơn thuần là một danh hiệu khoa học, mà còn là nguồn cảm hứng lớn đối với thế hệ trẻ khi một công trình khoa học được vinh danh, là chìa khoá tri thức phục vụ cho đời sống. Đó cũng là lời khẳng định các nhà khoa học Việt Nam hoàn toàn làm chủ được công nghệ, ĐMST và đồng hành cùng sự phát triển của đất nước, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Từ đó, Giải thưởng góp phần thúc đẩy nghiên cứu, gắn kết nhà khoa học, doanh nghiệp và xã hội, tạo ra hệ sinh thái ĐMST bền vững. Giải thưởng cũng lan toả những giá trị cốt lõi của khoa học, nơi mỗi nhà khoa học không chỉ giỏi chuyên môn mà còn mang trong mình tinh thần phụng sự Tổ quốc.
“Chúng ta đang sống trong thời đại mà KH&CN là động lực then chốt cho phát triển, nên Giải thưởng Trần Đại Nghĩa mang ý nghĩa đặc biệt. Nó không chỉ tôn vinh quá khứ, mà là sự khuyến khích hiện tại và khai mở tương lai.
Giải thưởng này củng cố và khẳng định rằng Việt Nam có thể vươn lên bằng nội lực trí tuệ, lòng yêu nước và bằng chính những con người mang tinh thần Trần Đại Nghĩa sống và sáng tạo vì lợi ích dân tộc” - Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Chúc mừng các cá nhân, tập thể nhận giải, Phó Thủ tướng khẳng định họ là những tấm gương tiêu biểu về tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro, dám chịu trách nhiệm và mong họ tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp và đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho rằng Giải thưởng Trần Đại Nghĩa rất ý nghĩa nên tổ chức mỗi năm/lần thay vì 3 năm/lần, để khuyến khích các chuyên gia, nhà khoa học giải quyết những bài toán lớn của đất nước, viết tiếp tinh thần Trần Đại Nghĩa để phát triển đất nước hùng cường và thịnh vượng.
Thay mặt các tác giả được giải, PGS.TSKH Vũ Cao Minh bày tỏ sự xúc động và tự hào khi được nhận giải thưởng mang tên một nhà khoa học lớn.
Ông cho biết, khi bắt tay vào nghiên cứu “Công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi”, các nhà khoa học gặp rất nhiều thách thức, phải mất gần 1 năm khảo sát, theo dõi, phân tích số liệu mới tìm được nguồn nước, rồi học tập kinh nghiệm của đồng bào địa phương, để nghiên cứu thiết kế thi công biện pháp thu và trữ nước dùng cho mùa khô. Đến nay đã có trên 150 hồ treo, giải quyết được khó khăn về thiếu nước cho hàng nghìn người dân, là niềm hạnh phúc của các tác giả.
Đưa các nghiên cứu vào thực tiễn phục vụ đất nước
Hai công trình được vinh danh tại lễ trao giải năm 2025 đều thể hiện rõ tinh thần “khoa học vì cộng đồng”, phục vụ đời sống nhân dân và phát triển đất nước.
Công trình “Công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi” của PGS.TSKH Vũ Cao Minh (Viện Các Khoa học Trái đất), TS Vũ Văn Bằng (Viện Công nghệ nước và môi trường) và KS Nguyễn Chí Tôn (Sở NN&PTNT tỉnh Hà Giang) là lời giải đột phá cho bài toán thiếu nước sinh hoạt và sản xuất tại các vùng núi cao kéo dài nhiều thập kỷ.
Giải pháp hồ treo với thiết kế phù hợp địa hình, dễ triển khai, đã mang nước sạch đến với hàng nghìn hộ dân tại Hà Giang, góp phần phát triển nông nghiệp, bảo tồn văn hóa và sinh kế của các cộng đồng dân tộc thiểu số.
Hội đồng Giải thưởng đánh giá cao tính ứng dụng, tính bền vững môi trường và giá trị nhân văn sâu sắc của công trình khi tận dụng địa hình tự nhiên, kết cấu đơn giản, chi phí thấp, đặc biệt là hướng tới cải thiện cuộc sống cho những người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.
Công trình thứ hai được vinh danh là “Nghiên cứu, phát triển sản xuất tủ điện trung thế” (KS Phạm Đình Thắng, KS Đoàn Kỳ Bá, KS Bùi Văn Đam (Công ty Cổ phần Kỹ thuật Công nghiệp Á Châu).
Trong bối cảnh chuyển đổi số, nhu cầu thiết bị điện trung thế phục vụ các khu công nghiệp, nhà máy, hệ thống điện quốc gia ngày càng lớn, việc làm chủ công nghệ sản xuất trong nước có ý nghĩa chiến lược. Công trình đã phát triển thành công hệ thống tủ điện trung thế đạt chuẩn quốc tế, góp phần giảm chi phí đầu tư, nâng cao năng lực sản xuất – thiết kế và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số của đất nước.
