Bảo tàng Đà Nẵng vừa công bố kết quả nghiên cứu, thẩm định đối với khẩu súng thần công cổ vừa được phát hiện tại phường Hòa Hiệp Nam (quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng) vào hôm 22/5/2019.
Đây là khẩu súng thần công bằng đồng đầu tiên được tìm thấy tại Đà Nẵng sau hơn 160 năm binh lửa với các cường quốc phương Tây (từ năm 1858).
Về tổng thể, khẩu súng thần công bằng đồng tìm thấy ở Đà Nẵng có thân hình trụ tròn không đều. Súng có chiều dài tổng thể 174,1cm, gồm hai phần là thân súng dài 160,3cm và chuôi súng dài 13,8cm. Tổng trọng lượng súng khoảng 200kg.
Súng có đường kính đáy súng giáp khối hậu là 208mm, nhỏ dần đến cổ miệng súng, rồi nở ra ở loa miệng súng với đường kính 146mm. Toàn thân súng có ba bộ phận: khoang buồng nạp thuốc súng, bầu súng và nòng súng. Bên trong thân súng là khoảng âm của lòng súng hình trụ tròn đều, được bố trí theo trục chính tâm, dài từ miệng súng đến đáy bầu súng, có đường kính 60mm…
Đặc biệt, trên thân súng có khối hoa văn ô van đúc nổi, tâm có hình chim phượng xòe cánh đạp trên ngọn sóng được viền quanh bởi 2 nửa vòng tròn sóng nước cách điệu, ngoài cùng là hoa văn vòng nguyệt quế cách điệu.
Sau khi tiến hành tra cứu, so sánh mẫu và các họa tiết hoa văn thân súng, quai đuôi, thì kiểu dáng súng thần công phát hiện ở Đà Nẵng tương tự xuất xứ từ nước Anh được đúc bởi Peter Verbruggen năm 182 và súng thần công Hà Lan đúc vào thế kỷ XVII.
Kiểu dáng, cấu tạo các bộ phận của súng, kỹ thuật đúc hoa văn nổi cùng các biểu tượng trong hoa văn trang trí trên thân súng, quai súng, cách bố trí lỗ thoát khí mang đậm nét loại súng đồng cổ của Hà Lan được đúc những năm, 1640, 1661, 1677-1678 đang được trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế. Riêng các phần chữ Hán chỉ khắc tay đơn sơ của triều Nguyễn ở hai trục quay nhằm hướng dẫn pháo thủ sau mỗi lượt bắn.
Từ đó, các nhà nghiên cứu khẳng định, khẩu thần công được phát hiện ở Đà Nẵng có xuất xứ từ Hà Lan, nhưng được triều Nguyễn sở hữu.
Tuy không ghi tên xưởng đúc và năm đúc (giống như một số súng đồng Hà Lan còn lưu giữ ở Việt Nam và một số nơi trên thế giới) nhưng khẩu súng này đồng dạng về các khía cạnh kiểu dáng, cấu tạo kỹ thuật và hoa văn trang trí với những khẩu thần công bằng đồng do Hà Lan sản xuất và du nhập vào Việt Nam.
 |
|
Cận cảnh một họa tiết hoa văn trên thân súng
|
Và mặc dù chúa Nguyễn không có quan hệ mua bán súng thần công với Hà Lan nhưng một số súng thần công bằng đồng của Hà Lan có mặt ở Việt Nam do được lấy từ tàu Kemphaan mắc cạn ở gần khu vực Hoàng Sa năm 1633 và từ tàu Der Gooes bị đắm ở bờ biển Đàng Trong năm 1661 qua con đường trục vớt của chúa Nguyễn, phần lớn nữa theo con đường biếu tặng hay mua bán của chúa Trịnh ở Đàng Ngoài. Tất cả các con đường du nhập trên đều diễn ra vào những giữa thế kỷ XVII.
Từ cuối thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX, thư tịch và hồ sơ các bên liên quan không còn ghi nhận sự có mặt của súng thần công Hà Lan tại Việt Nam vì hầu hết súng thần công bằng đồng đều bị liên quân Pháp-Tây Ban Nha tịch thu đem về Pháp. Vì thế, gần như những khẩu thần công bằng đồng xuất xứ từ Hà Lan còn lưu giữ ở Việt Nam hiện nay và khẩu thần công bằng đồng tìm thấy ở Đà Nẵng được xem là hiếm có với tuổi đời trên dưới 350 năm.
Hiện khẩu thần công này đang được Bảo tàng Đà Nẵng bảo quản, xử lý, phục vụ cho công tác nghiên cứu, trưng bày và phát huy giá trị, Bảo tàng đã mời các nhà nghiên cứu có uy tín tham gia thẩm định để sớm đưa thông tin sơ bộ đến với công chúng./.
