Theo thông tư của Bộ KH&CN quy định về điều kiện thành lập, hoạt động của tổ chức trung gian của thị trường khoa học và công nghệ, sàn giao dịch công nghệ là một trong những tổ chức trung gian then chốt. Theo đó Sàn giao dịch công nghệ là loại hình tổ chức trung gian có khả năng thực hiện tất cả các dịch vụ hỗ trợ các bên có nhu cầu giao dịch công nghệ, tài sản trí tuệ từ chào mua, chào bán, giới thiệu, đại diện, đại lý, tư vấn, môi giới, hỗ trợ định giá, hỗ trợ kỹ thuật, hỗ trợ đàm phán, ký kết, thực hiện giao dịch công nghệ, tài sản trí tuệ.
Vai trò của sàn giao dịch trong dòng chảy công nghệ
Mô hình dòng chảy công nghệ và vai trò trung gian của sàn giao dịch công nghệ
Công nghệ có thể chuyển giao trực tiếp từ bên cung sang bên cầu mà không cần có sự can thiệp của tổ chức trung gian. Tuy nhiên sẽ rất rủi ro cho cả bên cung và cầu công nghệ nếu giao dịch không có bên thứ ba đảm bảo. Với vai trò của sàn giao dịch công nghệ là sử dụng uy tín của bên thứ ba (có thể là tổ chức của Nhà nước) để hỗ trợ tạo thuận lợi và đảm bảo cho giao dịch công nghệ hoặc tài sản trí tuệ một cách công khai minh bạch, khách quan. Đồng thời, sàn giao dịch công nghệ còn cung cấp các dịch vụ hỗ trợ định giá công nghệ, tư vấn kỹ thuật, nhằm đảm bảo quyền lợi cho bên cung và bên cầu công nghệ.
Thực tế cho thấy, sàn giao dịch công nghệ góp phần tăng tỷ trọng giao dịch công nghệ của quốc gia, tạo môi trường hoạt động sáng tạo, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực khoa học và công nghệ quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân và tổ chức tham gia thị trường công nghệ.
Một lợi ích khác của sàn giao dịch công nghệ là giúp cho cơ quan quản lý nắm bắt được các số liệu về giao dịch công nghệ thông qua sàn, kiểm soát, chọn lọc được công nghệ tốt, loại bỏ các công nghệ lạc hậu không có lợi. Cũng thông qua số liệu của sàn giao dịch công nghệ, có thể đánh giá được xu thế của công nghệ để từ đó có định hướng cho nghiên cứu và phát triển sản xuất.
Hai hạng mục của sàn giao dịch công nghệ
Một sàn giao dịch công nghệ bao gồm 2 hạng mục: Trực tuyến (Online) là sàn giao dịch thương mại điện tử với những tính năng chuyên biệt cho hoạt động giao dịch công nghệ và Sàn mặt bằng (Offline) là mặt bằng có diện tích theo quy định từ 1.000m2 trở lên, trưng bày sản phẩm, công nghệ. Đây cũng là nơi diễn ra các hoạt động gặp gỡ, trao đổi trực tiếp giữa bên cung và bên cầu công nghệ hoặc có sự tham gia kết nối của các tổ chức trung gian của thị trường công nghệ.
Tại sàn giao dịch công nghệ sẽ diễn ra nhiều hoạt động như hoạt động chào bán, chào mua sản phẩm và công nghệ, tài sản trí tuệ, hoạt động xúc tiến chuyển giao công nghệ, hoạt động đào tạo tiếp nhận chuyển giao công nghệ, hoạt động đánh giá, định giá, thẩm định công nghệ, hoạt động khai thác, cung cấp thông tin từ cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) của thị trường công nghệ, hoạt động ươm tạo, hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu,...
Xu hướng tất yếu của sàn giao dịch công nghệ
Thế giới đang bước vào kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thời đại nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, bắt buộc mọi thành phần của nền kinh tế hàng hóa truyền thống phải thay đổi để đáp ứng xu thế mới.
Thị trường công nghệ và sàn giao dịch công nghệ cũng là một thành phần tất yếu phải đổi mới. Một sàn giao dịch công nghệ hiện nay phải có các tính năng hiện đại về kiến trúc công nghệ hạ tầng, phải thuận lợi cho người dùng, phải tin cậy và đem lại ích lợi thật sự cho các thành phần tham gia.
Mô hình sàn giao dịch công nghệ trong thời kỳ cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Với sàn Offline, không phải mọi sản phẩm, công nghệ đều có thể trưng bày, thể hiện dưới dạng vật chất hữu hình cụ thể, hoặc do khối lượng, kích thước và điều kiện an toàn không cho phép hiện hữu tại sàn như các dạng tài sản trí tuệ ý tưởng, quy trình, giải pháp, hay các dây chuyền máy móc hàng chục ngàn tấn và kích thước đầy đủ nhiều khi đến vài km, hoặc các công nghệ về hạt nhân, trang thiết bị, vật tư, vật liệu nổ, vũ khí, khí tài quân sự,.....
Do đó tại các điểm trưng bày, triển lãm công nghệ, không gian sàn giao dịch công nghệ phải trang bị thêm các hình thức trưng bày kỹ thuật số, đa phương tiện, thậm chí là các dạng truyền hình trực tiếp từ nơi đang đặt, để công nghệ ở phương xa, hoặc các dạng mô hình thực tại ảo.
Sàn giao dịch công nghệ cũng là nơi sẽ diễn ra các hội thảo, hội nghị, nơi ký kết hợp đồng giữa bên cung và bên cầu công nghệ, vì vậy phải có không gian tương ứng phù hợp, như hệ thống phòng làm việc chuyên biệt, phòng hội nghị hội thảo cơ động, không gian phải tạo sự thân thiện, thoải mái,...). Nơi đây cũng đòi hỏi bố trí các điểm trưng bày công nghệ phải khoa học, hiệu quả, như việc trưng bày hàng hóa không thể xô bồ, tùy tiện mà phải theo một cấu trúc, một định hướng để nhằm dẫn dắt khách tham quan đi theo một lộ trình nhất định, xuyên suốt các các gian hàng,...
Còn đối với sàn online, cách mạng công nghiệp 4.0 đồng hành với vạn vật kết nối Internet(Internet of Things - IoT), siêu đại dữ liệu( Big Data), trí tuệ nhân tạo(Artificial Intelligence), mạng không gian vật lý (Cyber Physical System - CPS). Theo đó, sàn giao dịch công nghệ trực tuyến (Online) là công cụ để các đối tượng cung và cầu công nghệ tìm kiếm thông tin, khai thác dữ liệu lớn, tiến hành thanh toán và đặt hàng,... Với dữ liệu lên đến hàng triệu yêu cầu đồng thời, sàn giao dịch công nghệ phải có năng lực đáp ứng mạnh mẽ về tốc độ, về dữ liệu khổng lồ, về khả năng mở rộng liên kết với nhiều nguồn khác nhau,...
Đồng thời, khi người dùng đến với sàn giao dịch công nghệ thường đặt rất nhiều câu hỏi về các loại công nghệ khác nhau, và thậm chí lặp lại nhiều lần do nhiều người hỏi cùng một vấn đề. Hãy tưởng tượng một nhân viên trực tổng đài trực tuyến phải trả lời cả ngày cùng một nội dung câu hỏi, sẽ dẫn đến ức chế, và chán nản gây giảm năng suất hiệu quả làm việc.
Vấn đề này sẽ được giải quyết bằng cách sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, các vấn đề và câu hỏi, câu trả lời của chuyên viên tư vấn, chuyên gia được thu thập lưu trữ vào cơ sở dữ liệu lớn, và sử dụng các thuật toán xử lý để phân bổ, cấu trúc thành các lớp dữ liệu khác nhau.
Khi có các câu hỏi đã lặp lại trong bộ dữ liệu, hệ thống sẽ tiến hành phân tích câu hỏi, so khớp với các dữ liệu đã lưu trữ, kết hợp với các thuật toán và luật về trí tuệ nhân tạo để trả lời khách hàng mà không phải làm phiền đến con người. Chỉ những trường hợp phát hiện câu hỏi và thông tin mới, lúc đó hệ thống tự động chuyển phần câu hỏi sang cho hệ chuyên gia con người để thực hiện tư vấn và hỗ trợ.
Để thực hiện được vai trò của hệ chuyên gia thông minh theo công nghệ trí tuệ nhân tạo, hệ thống sàn giao dịch công nghệ cần thực hiện rất nhiều hạng mục (ví dụ: Hệ thống phân tích câu tự động từ dữ liệu văn bản, hệ thống xử lý tiếng nói tự nhiên, hệ thống nhận diện con người thông qua sinh trắc học – nhận diện khuôn mặt, nhận diện tròng mắt, nhận diện vân tay, nhận diện dáng điệu của bước đi,...
Để thúc đẩy thị trường công nghệ phát triển, sàn giao dịch công nghệ phải làm tốt vai trò tổ chức trung gian của mình bằng cách đổi mới sáng tạo bắt kịp xu thế công nghệ phát triển của thế giới. Đồng thời tận dụng được sức mạnh của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ và rộng khắp. Chỉ như vậy mới mong thay đổi được môi trường khoa học công nghệ làm nền tảng phát triển cho đất nước.
