Theo Báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước giai đoạn 2011 – 2016, Ủy ban Pháp luật Quốc hội cho rằng tổ chức bộ máy của Chính phủ vẫn chậm được điều chỉnh theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả; còn tồn tại nhiều tổ chức phối hợp liên ngành, nguyên tắc một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính chưa được phát huy mạnh mẽ nên vẫn phải hội họp nhiều, thủ tục hành chính còn rườm rà, quy trình xử lý công việc còn chậm.
Tổ chức bộ máy bên trong bộ, cơ quan ngang bộ cơ bản thực hiện đúng quy định của pháp luật, tuy nhiên còn nhiều đầu mối.
Cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị sự nghiệp công lập chưa được đẩy mạnh. Năm 2015, cả nước có 30.219 đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ tài chính, trong đó chỉ có 1.114 đơn vị tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động (chiếm 3,7%), 10.827 đơn vị tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động (chiếm 35,8%) và 18.278 đơn vị vẫn phải do ngân sách nhà nước chi trả toàn bộ chi phí hoạt động (chiếm 60,5%)). Số lượng người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập, nhất là ở các địa phương tăng nhanh (năm 2011 là 1.971.577 người, đến năm 2016 là 2.093.313 người, tăng 121.736 người (5,8%). Đến cuối năm 2016, có đến 198 đơn vị có tư cách pháp nhân, số đơn vị hành chính trực thuộc tăng từ 418 lên 446 đơn vị, dẫn đến tăng biên chế, tăng số người giữ chức vụ lãnh đạo, tăng tầng nấc trung gian.
Theo ông Nguyễn Khắc Định, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội, tình trạng Trung ương có tổ chức, cơ quan nào thì địa phương có tổ chức, cơ quan đó vẫn là phổ biến. Cụ thể, theo ông Định, có 17/21 cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh cũng được tổ chức ở các địa phương.
Ông Định cho rằng tổ chức bên trong của cơ quan chuyên môn cấp tỉnh còn cồng kềnh. Tỷ lệ người giữ chức danh lãnh đạo ở một số cơ quan, địa phương cũng ở mức cao, không hợp lý.
Do đặc điểm này mà phương thức làm việc trong các cơ quan hành chính hiện nay chậm được đổi mới, “địa phương nào, cơ quan nào cũng thiếu cấp phó để đi họp...” - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội nhận xét.
Ông Định viện dẫn thông tin từ đánh giá Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2016 cho biết sự chậm đổi mới của bộ máy hành chính dẫn tới thực tế gây phiền hà cho doanh nghiệp, tạo kỹ hở cho tiêu cực.
Cụ thể, Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2016 cho biết có đến 66% doanh nghiệp cho rằng họ phải nhờ đến “mối quan hệ” để được tiếp cận thông tin, tài liệu pháp lý và thông tin quy hoạch; 66% doanh nghiệp phải trả chi phí không chính thức cho các cơ quan nhà nước (tăng 2% so với năm 2014 và tăng 16% so với năm 2003).
Theo Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội Quảng Bình, quy định pháp luật vẫn còn “kẽ hở" dẫn đến tình trạng hình thành một số chức danh không có trong quy định như "hàm Vụ trưởng", "hàm Vụ phó", hoặc là quy định các Bộ không có quá 4 thứ trưởng nhưng thực tế đều nhiều hơn, có bộ đến 9 thứ trưởng...
Đại biểu Phương nhấn mạnh vào thực tế bộ máy hàn chính sau 5 năm thực kiện kế hoạch về tinh giản biên chế đã không gọn lại, mà lại tăng thêm, hình thành một số chức vụ không có trong quy định.
Còn theo Đại biểu Phạm Viết Lượng (đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Phước), kết quả giảm biên chế, tinh gọn bộ máy hành chính còn hạn chế có nguyên nhân vẫn do người đứng đầu buông lỏng lãnh đạo, chưa quyết liệt thực hiện, kỷ luật công vụ chưa nghiêm...Do vậy, cần khẩn trương rà soát quy định về tổ chức các bộ ngành, giảm cấp trung gian, giảm đầu mối, biên chế; kiên quyết sắp xếp lại, giải thể các đơn vị hoạt động không hiệu quả, hợp nhất các cơ quan có nhiệm vụ tương đồng; đẩy mạnh ứng dụng CNTT, tăng tính minh bạch trong hoạt động của cơ quan nhà nước; kiểm điểm, xử lý nghiêm các sai phạm, công khai kết quả xử lý để nhân dân giám sát...
Theo Đại biểu Tô Văn Tám ( đoàn Kon Tum), một bộ phận cán bộ, công chức còn hạn chế cả về chuyên môn và văn hóa pháp lý. Do đó, cần bổ sung giải pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và văn hóa pháp lý của đội ngũ công chức. Mặt khác, cần rà soát, hoàn thiện hệ thống VBQPPL, có tiêu chí đánh giá, phân loại cụ thể từng cán bộ, công chức, tổ chức để tiến hành tinh giản đúng người, tinh gọn bộ máy...
