Quân đội Mỹ tìm cách sở hữu bản sao hoàn chỉnh của UAV Shahed-136 để nghiên cứu và sao chép

Mục tiêu của động thái này là phục vụ phát triển chiến thuật và công nghệ chống UAV, đồng thời sử dụng làm máy bay mục tiêu và cả UAV tấn công.

Mỹ muốn sao chép, sản xuất UAV giá rẻ tương tự Shahed-136

Theo tờ Stars and Stripes, quân đội Nga đã sử dụng số lượng lớn UAV Shahed trong “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine, có thời điểm tiến hành tới hàng trăm cuộc tập kích bằng UAV mỗi ngày.

Shahed-136 là loại UAV cánh tam giác, động cơ piston, nặng khoảng 200 kg, mang theo đầu đạn khoảng 50 kg, thường được dùng như UAV cảm tử tấn công mục tiêu mặt đất. Một số chuyên gia Mỹ phỏng đoán có thể đã tồn tại biến thể có khả năng lượn chờ (loitering), nhưng tính năng này không nằm trong yêu cầu RFI (Request for Information).

Phiên bản do Nga sản xuất theo giấy phép có tên là Geran-2. Shahed-136 có thể phóng từ bệ cố định trên mặt đất, từ xe cơ động, hoặc bằng rocket đẩy để giúp UAV cất cánh gần như thẳng đứng. Nhờ vậy, một bệ phóng có thể mang theo nhiều UAV và phóng liên tiếp để áp đảo, gây rối loạn hệ thống phòng không đối phương.

Bản RFI nêu rõ, các sản phẩm dự thầu phải là “bản sao 1:1” – tức sao chép chính xác hình dạng, thiết kế và tính năng của Shahed-136. Cụ thể, UAV sao chép cần đáp ứng: Tầm bay tối thiểu 2.500 km, tốc độ tối đa 185 km/h, chiều dài 3,5 m, sải cánh 2,5 m; trang bị cánh quạt giống nguyên bản của Iran.

Điểm khác biệt duy nhất được cho phép là cách phóng: bản sao của Mỹ sẽ dùng máy phóng khí nén, đồng thời phải có khả năng bay tự động từ khi cất cánh tới khi hạ cánh.

Đáng chú ý, Mỹ sẽ không cung cấp mẫu Shahed-136 thật cho các công ty; các bên tham gia dự thầu phải tự phát triển giải pháp. Kế hoạch ban đầu là mua 16 chiếc, và lựa chọn mua bổ sung thêm 20 chiếc. Ngoài việc đưa những UAV này vào kho vũ khí, người Mỹ cũng sẽ sử dụng chúng làm mục tiêu bay không người lái trong các cuộc tập trận và thử nghiệm, thay thế cho UAV Shahed-136 thật. Điều này là cần thiết để các hoạt động và công nghệ quân sự của Mỹ có thể "thích ứng với các mối đe dọa mới" và chống lại hiệu quả những máy bay không người lái này trong điều kiện chiến đấu thực tế.

RFI cũng khuyến khích các công ty giao những dự án mới và dự án đang phát triển. Điều này có thể dẫn tới các dự án sản phẩm lưỡng dụng: một biến thể làm máy bay mục tiêu huấn luyện, một biến thể làm UAV tấn công cảm tử. Nhiều quốc gia phương Tây hiện cũng quan tâm đến loại UAV tấn công giá rẻ này, ví dụ Tập đoàn tên lửa châu Âu (MBDA) đang tích hợp ý tưởng tương tự vào sản phẩm của mình.

Ứng viên tiềm năng: MQM-172 “Arrow”

Ứng viên sáng giá nhất là UAV MQM-172 “Arrow” do công ty Griffon Aerospace phát triển. Vốn được thiết kế chủ yếu làm máy bay mục tiêu, MQM-172 cũng có thể mang đầu đạn để tấn công. Một số chuyên gia thậm chí cho rằng nó là “bản sao không chính thức” của Shahed-136. MQM-172 vừa được ra mắt đầu tháng này, được mô tả như một phiên bản “nâng cấp” so với UAV Shahed-136 của Iran.

MQM-172 “Arrow” có thể phóng bằng máy phóng khí nén hoặc rocket đẩy, mang tải trọng tối đa khoảng 45 kg, bao gồm đầu đạn nổ mạnh, thiết bị tác chiến điện tử, hoặc cảm biến trinh sát – tương tự Shahed-136. Công ty Griffon có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực UAV, trước năm 2025 đã bàn giao hơn 12.000 chiếc, chủ yếu là UAV cỡ nhỏ.

Trước MQM-172 “Arrow”, công ty Spektreworks từng phát triển hệ thống UAV tấn công giá rẻ LUCAS (Low-cost Unmanned Combat Aerial System). Mẫu UAV này được đặt tên là FLM-136, rõ ràng là gợi nhắc đến Shahed-136. Ban đầu, LUCAS chỉ làm UAV mục tiêu mô phỏng mối đe dọa, nhưng hiện tại tính năng kém hơn Shahed-136, khiến khả năng cạnh tranh trong RFI khá thấp.

Thông số cơ bản của LUCAS: Tầm bay ~640 km, tải trọng 18 kg; động cơ nhỏ hơn một nửa so với Shahed-136. Để duy trì cơ hội tranh thầu, Spektreworks có thể phải tung ra phiên bản nâng cấp.

Nguồn gốc gây bàn cãi của Shahed-136

Điều thú vị là tuy “huyết thống" của hai loại UAV này của Mỹ đều bắt nguồn từ Shahed-136, nhưng bản thân nó cũng không hoàn toàn “nguyên bản”. Các chuyên gia cho rằng chiếc UAV này vay mượn nhiều ý tưởng từ các mẫu UAV khác, đặc biệt là Dornier DAR – dự án UAV của Đức những năm 1980, vốn được phát triển để đối phó Liên Xô nhưng chưa bao giờ được sản xuất hàng loạt. Thiết kế Dornier DAR sau đó đã được Israel sử dụng chuyển hóa thành mẫu UAV cảm tử Harpy IAI.

Có ý kiến cho rằng Iran có thể đã tiếp cận thiết kế Harpy IAI thông qua các thế lực ủy nhiệm ở Trung Đông hoặc đơn giản là sao chép dựa trên hình ảnh/video công khai, rồi cải tiến thành Shahed-136. Trải qua nhiều năm, dù có chung “họ hàng”, mỗi nền tảng đã tiến hóa thành sản phẩm rất khác biệt, và việc sao chép lại vẫn đòi hỏi quá trình nghiên cứu, đảo ngược thiết kế phức tạp.