Hơn một tuần sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố quân đội đã đánh chìm một con tàu ngoài khơi Venezuela, khiến 11 người thiệt mạng, nhiều chi tiết về chiến dịch này vẫn còn là ẩn số tại Washington.
Ngày 2/9, đội ngũ của ông Trump công bố đoạn video về vụ không kích và khẳng định con tàu chở các thành viên băng đảng Venezuela vận chuyển ma túy. Tuy nhiên, đến nay, giới chức Mỹ vẫn chưa xác định danh tính những người trên tàu, loại ma túy bị cho là được vận chuyển, hay phương thức tiến hành tấn công.
Một số chuyên gia đặt câu hỏi liệu việc giết người chỉ dựa trên nghi ngờ buôn lậu có vi phạm luật pháp quốc tế hay không, bởi buôn bán chất cấm thường không được coi là tội đáng phải tử hình.
Các quan chức cũng đưa ra nhiều phiên bản khác nhau về đích đến của con tàu. Ngoại trưởng Marco Rubio ban đầu nói tàu hướng đến Trinidad & Tobago, trong khi ông Trump tuyên bố nó đang trên đường đến Mỹ. Sau đó, ông Rubio đã sửa lại phát ngôn.
Khác với thông lệ, Quốc hội Mỹ chỉ nhận được một thông báo bằng văn bản theo quy định, mà không có bất kỳ buổi báo cáo trực tiếp nào trong tuần sau đó. Điều này khiến nhiều nghị sĩ Dân chủ tức giận, các nhà quan sát cho rằng đây là sự việc bất thường.
Scott Anderson, chuyên gia tại Viện Brookings, nhận xét: “Thông thường, Nhà Trắng sẽ trao đổi kỹ lưỡng hơn. Một tuần sau vụ việc mà vẫn chưa có buổi báo cáo chính thức thì quả là kỳ lạ”.
Các nhà phê bình cho rằng hành động này trong vùng biển quốc tế là ví dụ mới nhất cho việc ông Trump thử thách giới hạn pháp luật và mở rộng quyền lực Tổng thống, trong khi Hiến pháp Mỹ quy định chỉ Quốc hội mới có quyền tuyên chiến.
Trong báo cáo gửi Quốc hội, ông Trump viện dẫn con số hàng chục nghìn người Mỹ chết vì ma túy, khẳng định con tàu bị “xác định có liên hệ với một tổ chức khủng bố” và tham gia vận chuyển chất cấm.
Washington trước đó cáo buộc Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro điều hành băng đảng Tren de Aragua – vốn đã bị Mỹ liệt vào danh sách khủng bố. Tuy nhiên, Caracas phủ nhận, nói nhóm này đã không còn hoạt động từ 2 năm trước.
Các chuyên gia nhấn mạnh lập luận của ông Trump chưa trả lời được lo ngại về tính hợp pháp quốc tế, khi dân thường có thể đã thiệt mạng và Mỹ chưa đưa ra bằng chứng cụ thể về hàng hóa trên tàu hay mối đe dọa vũ trang.
Tess Bridgeman, chuyên gia luật tại Đại học New York, viết trên mạng xã hội: “Dán nhãn ‘khủng bố’ không làm thay đổi bản chất sự việc. Nếu đây là bước chuẩn bị cho việc dùng vũ lực tại Venezuela hoặc nơi khác mà không có sự đồng ý, thì đó có thể là một cuộc chiến bất hợp pháp và không cần thiết”.
Nhiều chi tiết mơ hồ
Sự thiếu minh bạch trong vụ việc trái ngược với cách mà chính quyền Trump xử lý các chiến dịch quân sự trước đó. Chẳng hạn, sau vụ ném bom cơ sở hạt nhân Iran hồi tháng 6, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân đã họp báo giải thích chi tiết.
Trong khi đó, các chuyên gia lưu ý hoạt động chặn ma túy thông thường sẽ do lực lượng Tuần duyên Mỹ thực hiện: vô hiệu hóa con tàu, bắt giữ thủy thủ đoàn và đưa ra xét xử.
David Smilde, chuyên gia về Venezuela tại Đại học Tulane, cho rằng các “tàu cao tốc” thường chỉ chở ít người, hiếm khi tới 11 người, nên không loại trừ khả năng có người tị nạn trên tàu.
Căng thẳng Mỹ - Venezuela gia tăng khi ông Trump tuyên bố mở rộng “cuộc chiến chống ma túy”. Ông đã điều 10 tiêm kích F-35 tới Puerto Rico, triển khai ít nhất 7 tàu chiến cùng hơn 4.500 binh sĩ và thủy quân lục chiến tới Caribê, tiến hành huấn luyện đổ bộ và tác chiến không quân.
Khả năng hành động quân sự tiếp theo
Giới chức Mỹ chưa loại trừ khả năng có thêm các chiến dịch. Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth nói với binh sĩ hôm đầu tuần này rằng họ không được cử đến Caribe để huấn luyện, mà đang ở “tiền tuyến” của nhiệm vụ chống ma túy quan trọng.
Các nghị sĩ từ cả hai đảng đều phàn nàn vì thiếu thông tin. Dân biểu Adam Smith, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện, nói: “Chúng tôi chưa nhận được lời giải thích chi tiết nào từ Nhà Trắng về mục tiêu, cơ sở tình báo hay lý do của cuộc tấn công”.
Một cuộc họp báo cáo với Quốc hội vốn dự kiến diễn ra cuối tuần trước đã bị hoãn.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Rand Paul cảnh báo: “Chính sách này thật đáng lo ngại – cho nổ tung những người bị nghi là buôn ma túy mà không cần xét xử. Có ai biết danh tính họ không? Có bằng chứng gì cho thấy họ đang làm gì không?”.
Venezuela bị vây hãm: Liệu Nga có điều "Thiên nga trắng" Tu-160 tới bảo vệ?
Su-30MK2 của Venezuela đọ sức F-35A của Mỹ: Chiến đấu cơ nào sẽ kiểm soát bầu trời?
