Làm gì để AI không thao túng và hủy hoại nhân loại?

Nuôi dạy AI thay vì chạy đua công nghệ

De Kai - giáo sư Trường Khoa học và Kỹ thuật Máy tính, Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông (HKUST), một trong 8 thành viên đầu tiên của Hội đồng đạo đức AI Google - đã đưa ra cách tiếp cận táo bạo: hãy coi AI như những đứa trẻ cần được dạy dỗ và hình thành nhân cách đúng mực.

Trong cuốn sách mới phát hành hôm 3/6 với tiêu đề "Raising AI: An Essential Guide to Parenting Our Future" (tạm dịch: Nuôi dạy AI: Hướng dẫn thiết yếu để nuôi dạy tương lai của chúng ta), ông viết: “Hầu hết người trưởng thành đều nói rằng có con là trải nghiệm làm thay đổi cuộc đời họ”.

Theo De Kai, AI không phải là vũ khí trong cuộc đua Mỹ – Trung mà là một yếu tố đang thay đổi “khí hậu xã hội” - giống như biến đổi khí hậu. Trước tiên chúng ta phải học cách sống chung một cách có trách nhiệm.

AI học mọi hành vi của con người từ YouTube, Reddit, Instagram. Chúng là những “đứa trẻ nhân tạo” cần người lớn đóng vai trò hình mẫu. Nếu chúng ta thiếu nhận thức, AI có thể lớn lên bị chi phối bởi thù ghét, phân biệt hay thông tin sai lệch, những nội dung mà con người vô tình gieo vào mạng lưới dữ liệu lớn - ông De Kai viết.

Trách nhiệm của người “làm cha mẹ”

Trong cuốn sách của mình, De Kai đặt vấn đề nếu AI là con, chúng ta cần trách nhiệm của cha mẹ, bao gồm chọn nguồn dữ liệu tốt, khuyên răn hành vi đúng đắn và vệ sinh môi trường thông tin. Ông nhấn mạnh rằng tập trung vào đạo đức và hậu quả không lường trước được phải được tích hợp ngay trong quá trình phát triển AI.

“AI giống như những đứa trẻ thích gây chú ý, luôn khao khát được bạn công nhận và chấp nhận”, ông nói.

Vị giáo sư cũng nhấn mạnh rằng nếu AI được nuôi trong môi trường hỗn loạn, độc hại, nó sẽ phản hồi lại theo cách tương tự. Ông gợi ý chúng ta nên thúc đẩy các diễn đàn kiểu "Hội cha mẹ học sinh" cho AI, nơi các nhà phát triển, chính sách và người dùng cùng thảo luận, mục tiêu là tạo ra cộng đồng học hỏi chung và giám sát chất lượng dữ liệu mà AI tiếp xúc.

Viễn cảnh tích cực khi "nuôi dưỡng" đúng

De Kai cảnh báo rằng việc "nuôi dạy AI" sẽ chưa đầy đủ nếu chỉ dừng ở quy định quốc gia hay trách nhiệm doanh nghiệp. Ông kêu gọi thiết lập một cơ chế quản trị toàn cầu, bởi AI lan truyền và ảnh hưởng vượt qua biên giới.

Ông cũng đề cập hội nghị do HKUST và Đại học Tsinghua tổ chức hồi tháng 12/2023 - sự kiện quy tụ các học giả, nhà hoạch định chính sách từ Mỹ và châu Âu để bàn thảo về sự đồng thuận toàn cầu trong tạo lập khung quản trị AI trước khi AI bị biến thành vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Các cuộc đối thoại quốc tế là yếu tố thiết yếu để giải quyết mâu thuẫn giữa thúc đẩy đổi mới và kiểm soát rủi ro từ AI. Giáo sư De Kai so sánh khéo léo: "Nếu AI là khí hậu xã hội, thì chúng ta cần hành động như chiến lược phòng chống biến đổi khí hậu, hợp tác và gia tăng trách nhiệm tập thể".

Giáo sư De Kai đặt ra viễn cảnh tích cực: AI không nhất thiết biến thành công cụ để thao túng hay hủy hoại nhân loại. Nếu được nuôi dưỡng đúng, AI có thể giúp chúng ta tạo dựng xã hội công bằng hơn, tối ưu hóa hệ thống phúc lợi, thuế, cải thiện thu nhập cơ bản toàn dân và phân bổ nguồn lực hiệu quả. AI thậm chí có thể trở thành cầu nối văn hóa, giúp tăng cường sự thấu cảm giữa con người thay vì lan tỏa phân biệt và sợ hãi .

Tuy nhiên, để đạt được điều đó, con người phải có trách nhiệm và hành động có ý thức hơn. Ông De Kai cảnh báo rằng “chúng ta chỉ có một cơ hội để trưởng thành, nếu không nhân loại có thể trở thành một thí nghiệm thất bại”.

Tóm lại, cuốn sách của De Kai không chỉ thay đổi cách chúng ta nhìn về AI - từ công cụ chiến lược sang “đứa con cần nuôi dưỡng", mà còn định hình một bộ khung hành động, phát triển trách nhiệm cá nhân, xã hội và toàn cầu.

Theo cách ông nói, “thay đổi khí hậu AI” không thể được xử lý một mình, mà cần sự chung tay của toàn nhân loại giống như đối phó biến đổi khí hậu. Đây là thời điểm để ta không còn ngồi ngoài nữa mà đóng vai trò cha mẹ, người giám hộ, định hướng để AI phát triển nhưng không vượt khỏi tầm kiểm soát của chúng ta.