Vào ngày 24/2/2022, ngay sau khi Nga và Ukraine xung đột, Washington đã cấm xuất khẩu chip bán dẫn sang Nga. Hành động này nhằm làm suy yếu khả năng phát động chiến tranh của Moscow bằng cách ngăn chặn tiếp cận bán dẫn, loại linh kiện cần thiết trong các tên lửa, xe tăng, máy bay không người lái và máy bay quân sự, các hệ thống dẫn đường, radar, cảm biến ảnh ban đêm. Các nhà sản xuất Mỹ hiện đang chiếm tỉ trọng lớn trên thị trường chất bán dẫn.
Tuy nhiên, Nga vẫn có thể mua chất bán dẫn qua các thương nhân nhỏ tại Hồng Kông và Trung Quốc. Được biết, Nikkei đã thu thập dữ liệu hải quan của Nga từ hãng nghiên cứu Export Genius của Ấn Độ và kiểm tra hồ sơ nhập khẩu chip từ ngày 24/2 đến 31/12/2022. Theo hồ sơ, có 3.292 thương vụ, với giá trị ít nhất là 100.000 USD cho mỗi giao dịch và 2.358 trong số đó được ghi nhận là các sản phẩm của các doanh nghiệp Mỹ như Intel, AMD, Texas Instruments. Tổng giá trị của các giao dịch ít nhất là 740 triệu USD.
Trong số đó, có 1.774 giao dịch - tương ứng 75% - được vận chuyển từ Hồng Kông hoặc Trung Quốc. Tổng giá trị của các giao dịch này khoảng 570 triệu USD.
Trong cùng kỳ năm 2021, dữ liệu hải quan cho thấy chỉ có 230 đơn hàng xuất khẩu chip Mỹ có giá trị lớn từ Hồng Kông và Trung Quốc đến Nga, với tổng giá trị 51 triệu USD. Mức tăng gấp 10 lần là điểm đáng chú ý. Ngoài ra, giá bán của một số sản phẩm cũng đáng lưu ý. Trong một thương vụ, công ty Agu Information Technology của Hong Kong vận chuyển các chip Intel sang Nga, mỗi con chip trị giá hơn 10.000 USD.
Theo Viện Tài chính Quốc tế, từ tháng 1 đến tháng 9/2022, nhập khẩu bán dẫn và mạch điện tử của Nga tăng 36% so với cùng kỳ năm trước. Nikkei nhận định, giá cao như vậy phản ánh tính chất của những con chip mà Nga đang tìm kiếm.
Junichi Nishiyama, chuyên gia nghiên cứu cao cấp tại Viện Kỹ thuật tương lai chuyên về công nghệ quốc phòng, cho biết cần một lượng lớn bán dẫn có năng lực xử lý hiệu suất cao để điều khiển hệ thống tên lửa và phòng thủ.
Trả lời Nikkei, Intel khẳng định đã dừng tất cả lô hàng cho khách hàng tại Nga và Belarus. Texas Instruments, Analog Devices và On Semiconductor cũng thông báo không bán hàng cho Nga và các nước bị cấm vận khác. Tuy nhiên, theo Analog Devices, dù tăng cường nỗ lực chống lại việc xuất khẩu trái phép, vẫn rất khó để có thể ngăn chặn hoàn toàn vấn đề này.
Nếu các công ty sản xuất chip và nhà phân phối lớn bị Mỹ kiểm soát chặt chẽ, nhiều doanh nghiệp nhỏ hơn, bao gồm cả các công ty vừa mới thành lập lại phát triển thần tốc. Một trong số đó là Agu Information Technology từ Hồng Kông.
Được biết, từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2022, Agu đã thực hiện 6 giao dịch trị giá từ 100.000 USD với công ty Mistral của Nga, theo dữ liệu hải quan Nga thu thập được bởi hãng nghiên cứu Cybex Exim. Theo đó, Agu đã xuất khẩu hơn 60.000 vi mạch Intel trị giá khoảng 18,7 triệu USD, trong đó một số vi xử lý có giá khoảng 13.000 USD mỗi đơn vị.
Khi Nikkei tới địa chỉ đăng ký của Agu, họ chỉ tìm thấy một khu chung cư mà không có phòng nào được ghi là của công ty. Theo thông tin đăng ký tại Hồng Kông, Agu được thành lập vào tháng 4 năm 2022.
Một quan chức trong công ty bán dẫn lớn của Nhật Bản đã nhận xét rằng, rất khó để một công ty mới thành lập có thể xử lý đơn hàng bán dẫn Intel do lượng hàng tồn kho luôn được kiểm soát nghiêm ngặt. Tên của Agu cũng không có trong danh sách nhà phân phối chính thức của Intel. Intel cho biết họ không có hồ sơ nào về bất kỳ giao dịch nào với Agu.
Các giao dịch trị giá 100.000 USD khác thuộc về DEXP International của Hồng Kông. Theo dữ liệu hải quan Nga, công ty này đã xuất khẩu chip bán dẫn Intel và AMD ít nhất 13 lần với tổng giá trị giao dịch 2,5 triệu USD, từ tháng 10 đến tháng 11/2022.
DEXP được thành lập năm 2018 và có một văn phòng tại Hồng Kông. Theo thông tin đăng ký, một công dân Nga đã tham gia quá trình thành lập công ty và nắm giữ tất cả cổ phần cho đến tháng 5/2022. Trong khi đó, Atlas do Dmitry Alekseev, nhà sáng lập của tập đoàn bán lẻ điện tử DNS Group lớn ở Nga, sở hữu. Địa chỉ đăng ký của Atlas giống với địa chỉ của DNS.
Rất khó để ngăn chặn hành vi xuất khẩu chip cho Nga hoặc các bên bị cấm vận khác. Tháng 6/2022, Bộ Thương mại Mỹ áp dụng biện pháp trừng phạt đối với công ty giao dịch linh kiện điện tử Sinno Electronics của Hồng Kông vì "liên quan đến việc hỗ trợ quân đội Nga".
Theo Bộ Thương mại Mỹ, họ đã trừng phạt hơn 500 doanh nghiệp và sẽ tiếp tục giám sát cùng với các nước khác. Người phát ngôn cho biết “không bất ngờ” khi Nga chuyển sang các mạng lưới khác để mua bán chip.
Benjamin Kostrzewa, cựu chuyên viên Văn phòng đại diện thương mại Mỹ giải thích lý do thi hành các lệnh cấm vận lại khó như vậy. Theo đó, các công ty thương mại nhỏ ở Hồng Kông và nơi khác vẫn có thể tiếp tục hoạt động dưới tên mới, ngay cả khi bị trừng phạt.
Tính chất của giao dịch chip toàn cầu càng khiến cho việc đưa chip ra xa khỏi Nga khó hơn. Các nhà sản xuất bán dẫn như Intel, AMD thường giao việc bán hàng cho các nhà phân phối lớn, như Arrow, Avnet và WPG Holdings. Họ cam kết với các nhà sản xuất sẽ không giao dịch với các bên bị cấm vận. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hàng tồn kho dư thừa từ các nhà sản xuất điện tử sẽ được bán cho các thương nhân hoặc công ty nhỏ hơn.
Từ đây, việc theo dõi phân phối trở nên khó khăn. Một quản lý tại Avnet, nhà phân phối bán dẫn hàng đầu của Mỹ, chia sẻ có nhiều công ty vỏ bọc tại Hồng Kông phục vụ như một “chỗ chứa hàng bán lại” cho Nga và các nước khác. Gần như không thể kiểm soát được các thương nhân này. Nếu phát hiện giao dịch phi pháp, họ chỉ cần đổi tên hoặc dùng tên của các công ty thương mại khác. Dẫu vậy, nguồn bán dẫn của họ có vấn đề và không đảm bảo về chất lượng. Các công ty công nghệ lớn sẽ không mua từ các nguồn như vậy.
Theo Nikkei Asia
