Bất ngờ đi lạc giữa “Vườn tâm tưởng” của họa sĩ Trần Văn Binh

Sau hai triển lãm cá nhân năm 1993 tại TP Đà Nẵng và 1996 tại Hội An, Trần Văn Binh lui về chiêm nghiệm và vẽ. Họa sĩ Trần Văn Binh không biết đi xe máy, mới biết dùng Facebook và E-mail..., Trần Văn Binh chọn tư thế ẩn dật giữa công việc thường nhật. Tranh của ông không những tiền phong về quan niệm so với bối cảnh sáng tạo nơi anh đang sống, mà trong vài văn cảnh khác của mỹ thuật Việt Nam đương thời, nó cũng mang tố chất tiền phong. Vì vậy mà, đã ẩn dật, lại càng thêm riêng tư, thậm chí hơi đơn độc.

Về mặt ý niệm, tranh của Trần Văn Binh có hai thực tại, chúng hòa quyện và khuất lấp vào nhau. Đó là cái miền quê mà ông gắn bó máu thịt, suốt bao nhiêu đời, chẳng thể rời xa. Đó là chuyện “hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”, ở giữa quê mà như xa quê, mà nhớ quê đến da diết. Nói như Bùi Giáng: “Hỏi tên? Rằng biển xanh dâu/ Hỏi quê? Rằng mộng ban đầu đã xa”.

Về mặt sáng tạo, Trần Văn Binh cho thấy một kỹ thuật tuyệt vời và một cảm xúc dạt dào, được hun đúc dài lâu. Dường như ông tạo dựng lên một thực tại hiện thực trước, sau đó tìm cách tẩy xóa nó bằng những đường chéo đan xen, dàn trải khắp mặt tranh. Chúng tạo ra không gian đa chiều, tiếp nối, dịch chuyển, như từ miền hiện thực tìm về miền tâm tưởng, và từ miền tâm tưởng vọng về miền hiện thực. Chính điều này đã làm cho bút pháp biểu hiện-trừu tượng (abstract-expressionism) chỉ còn là cái cớ, là phương tiện của người sáng tạo.

Họa sĩ Trần Văn Binh bên các tác phẩm

Trần Văn Binh có hai ngôi làng, một ngôi làng ngoài thực tại và một ngôi làng trong tâm tưởng, mà đôi khi tâm tưởng còn đẹp đẽ, rõ ràng hơn cả thực tại. Khu vườn ấy không được dựng lên từ hương xa và chủ nghĩa lãng mạn, mà là sự truy vấn, tiếc nuối, phản tư với làn sóng đô thị hóa bạo liệt.

Nay, sau 26 năm thực hành nghệ thuật, Trần Văn Binh mới chọn ra 26 tranh tiêu biểu để trình làng tại TP.HCM lần này. Lấy biểu tượng dân gian Trung bộ làm nền, anh pha trộn kỷ hà, ký hiệu với biểu hiện, và trừu tượng. Về kỹ thuật, ông thường lấy chất trắng dẻo tạo nền, sau đó là acrylic, hoặc sơn dầu, hoặc đôi khi sơn dầu “đè” acrylic.

Về thế giới tranh của Trần Văn Binh, nhà thơ - nhà nghiên cứu Phùng Tấn Đông nhận định: “Trần Văn Binh, theo tôi - là một trong những họa sĩ Quảng Nam đã lựa chọn một lối vẽ riêng, chẳng giống ai, từ mấy chục năm nay. Cũng như nhiều người trẻ khác - anh đã khởi đi từ lối vẽ “hiện thực” theo kiểu “trường quy”, “bài bản” rồi những tác phẩm sau đó dần thiên về “biểu hiện”, “biểu hiện-trừu tượng”, rốt lại thì Trần Văn Binh định hình hẳn ở “trừu trượng”.

Họa sĩ Trần Văn Binh chọn lui về ẩn dật vẽ tranh

Tranh của họa sĩ Trần Văn Binh hay ký thân mật là Văn Bi, cũng là cách “giản lược” bớt việc biểu hình, giản lược bớt đường nét “vẽ vời” để chỉ còn những “tiếng nói vụn” - những “ký tự tối giản” như những miếng vá, miếng thổ cẩm trôi nổi trong bầu trời màu sắc xô dạt không yên tĩnh. Thường là các màu vàng chanh, nâu trầm, xanh đen, ghi sáng...

Tranh trừu tượng của họa sĩ Trần Văn Binh thường chất vấn chúng ta về nỗi ám ảnh của ký ức, về những dự cảm mai kia hơn là trình diễn cái đẹp, cái thu hút bởi sự lộng lẫy của sắc của màu.

Triển lãm sẽ kết thúc sau ngày 17/7. Một số tranh của họa sĩ Trần Văn Binh đang được trưng bày:

Đầu ghềnh cuối bãi

Hội ngộ của gió

Nơi chốn bình yên

Nhịp phách bài chòi

Khúc giao mùa

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi và họa sĩ Trần Văn Binh cùng các họa sĩ đồng nghiệp

Bạn bè họa sĩ tới chia vui với họa sĩ Trần Văn Binh

Khai mạc triển lãm "Vườn tâm tưởng"

Hòa Bình - Ảnh: Trương Bách Thảo

Triển lãm trưng bày tranh của họa sĩ triệu đô Phạm Lực tại Canada