Bốn ngày trước Giáng sinh, trong khi Trung Quốc đang cố gắng kìm hãm sự lây lan của các ca nhiễm Covid-19 trên khắp đất nước, nhà lắp ráp thiết bị điện tử theo hợp đồng lớn nhất thế giới đã lặng lẽ hoàn tất kế hoạch chuyển một số dây chuyền sản xuất iPad và MacBook của Apple sang Việt Nam.
Động thái của Tập đoàn Công nghệ Foxconn, được lên kế hoạch từ cuối năm 2020, dự kiến sẽ trở thành hiện thực trong năm nay, với những sản phẩm đầu tiên sẽ được xuất xưởng tại nhà máy ở Bắc Giang của Việt Nam vào đầu tháng 5.
Cả Foxconn và Apple đều chưa chính thức xác nhận sự thay đổi này. Tuy nhiên, kế hoạch này phù hợp với chiến lược của Apple nhằm đưa Việt Nam trở thành nhà lắp ráp cuối cùng lớn nhất cho các sản phẩm của họ bên ngoài Trung Quốc đại lục. Foxconn của Đài Loan, còn được biết đến với tên công ty Hon Hai Precision Industry, đã có 60.000 nhân viên tại Việt Nam và đã công bố khoản đầu tư 270 triệu USD vào năm ngoái để thành lập một công ty con mới tại đây.
Sumit Vakil, người đồng sáng lập Resilinc, một công ty tư vấn cung cấp lời khuyên về lập bản đồ, giám sát chuỗi cung ứng cho biết: “Sự không chắc chắn và sự phụ thuộc vào Trung Quốc đã thực sự thúc đẩy tầm quan trọng của việc biết nhà cung cấp của bạn là ai. Không thể quay lại cách các chuỗi cung ứng vận hành trước khi đại dịch Covid-19 diễn ra”.
Các nhà sản xuất toàn cầu, vốn đã giúp củng cố danh tiếng của Trung Quốc là “công xưởng của thế giới” về mọi thứ, từ màn hình, bàn ghế, quần áo cho đến các bộ phận máy bay, đến nay đều đã giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Sự kết hợp của một số yếu tố đã làm tăng thêm tính cấp bách: chi phí lao động tăng cao ở Trung Quốc, thuế quan của cựu Tổng thống Donald Trump đối với hầu hết mọi thứ sản xuất tại Trung Quốc và sự gián đoạn sản lượng do cách tiếp cận sai lệch.
Những thay đổi tương tự cũng đang diễn ra ở những nơi khác trong chuỗi cung ứng của Apple.
Apple đã ký hợp đồng với Wistron Corp có trụ sở tại Đài Bắc để lắp ráp iPhone SE từ năm 2017 tại Ấn Độ. Tháng 9 năm ngoái, công ty có giá trị nhất thế giới đã đẩy mạnh Kế hoạch B, thông báo rằng họ sẽ sản xuất iPhone 14 mới nhất ở Ấn Độ trong vòng vài tháng sau khi phát hành trên toàn thế giới. Nói cách khác, Apple đã hỗ trợ Ấn Độ một bước quan trọng để chuyển từ sản xuất các mẫu lỗi thời sang chế tạo các bản phát hành mới nhất.
“Lịch trình sản xuất hàng loạt iPhone 14 ở Ấn Độ vẫn chậm hơn Trung Quốc khoảng 6 tuần, nhưng khoảng cách đã được cải thiện đáng kể”, nhà phân tích Ming-Chi Kuo của TF International Securities, người theo dõi chuỗi cung ứng nổi tiếng của Apple, viết. “Do đó, thật hợp lý khi kỳ vọng rằng Ấn Độ và Trung Quốc sẽ có thể sản xuất iPhone 15 cùng thời điểm vào năm tới”.
Hiện tại, Trung Quốc vẫn ở trên Ấn Độ và Việt Nam vài bậc, theo phân tích của Bloomberg về chuỗi cung ứng toàn cầu của Apple. Có tới 121, tương đương 17,7%, trong số các nhà cung cấp năm 2022 của Apple có trụ sở tại Trung Quốc, vận hành 2.360 cơ sở tại quốc gia này, tương đương 19,3% tổng số. Điều đó khiến Trung Quốc trở thành nguồn cung ứng toàn cầu lớn nhất của Apple sau Hoa Kỳ.
Ấn Độ ở vị trí thứ tám, với hai công ty (0,3%) và 278 trong số 12.248 cơ sở toàn cầu (2,3%), trong khi Việt Nam ở vị trí thứ 14 với hai công ty (0,3%) và 160 cơ sở (1,3%).
Chuỗi cung ứng thay đổi đang có tác động sâu sắc đến giá cổ phiếu của các nhà cung cấp của Apple được giao dịch công khai trên sàn.
Luxshare Precision Industry, công ty sản xuất bộ sạc, đầu nối và dây cáp được sử dụng trong các thiết bị của Apple, đã có một chuyến đi đầy sóng gió trên thị trường chứng khoán Thâm Quyến trong hai ngày giao dịch đầu tiên của năm mới.
Cổ phiếu của hãng đã giảm 9% vào ngày 4/1 sau khi Nikkei Asia báo cáo rằng Apple đã cắt giảm các đơn đặt hàng sản xuất tai nghe AirPods trị giá 169 USD mà Luxshare là nhà cung cấp hàng đầu. Tuy vậy, cổ phiếu đã tăng vọt trở lại vào ngày hôm sau khi Financial Times đưa tin rằng nhà sản xuất có trụ sở tại Đông Quan đã được Apple chọn để sản xuất iPhone.
Luxshare, được thành lập cách đây gần hai thập kỷ tại trung tâm cơ sở sản xuất của Trung Quốc ở tỉnh Quảng Đông, tiêu biểu cho các nhà sản xuất theo hợp đồng điện tử đã được nâng tầm nhờ sự phổ biến ngày càng tăng của iPhone, iPad và hàng loạt phụ kiện của Apple.
Người sáng lập công ty, Wang Laichun, còn được gọi là Grace, đã làm việc tại Foxconn trong một thập kỷ trước khi cùng anh trai – người cũng làm việc tại Foxconn – vào năm 2004 thành lập một nhà máy sản xuất dây cáp điện và bộ sạc cho các sản phẩm của Apple. Từ năm 2017 đến năm 2020, doanh thu do Apple đóng góp đã tăng từ 37% lên 69% tổng doanh thu của Luxshare, trước khi tăng thêm lên 74% vào năm 2021, khi Luxshare bắt đầu nghiên cứu sâu hơn về chuỗi cung ứng của Apple, theo hồ sơ của công ty.
Goertek, công ty đã sản xuất các bộ phận âm thanh cho tai nghe nhét tai AirPod của Apple và các thiết bị khác ở tỉnh Sơn Đông, miền đông Trung Quốc trong hai năm, là một ví dụ khác. Công ty niêm yết tại Thâm Quyến đã cắt giảm 60% ước tính thu nhập năm 2022, với lý do một “khách hàng lớn ở nước ngoài” yêu cầu ngừng sản xuất một thiết bị âm thanh thông minh. Mặc dù công ty không nêu tên khách hàng, nhưng các nhà phân tích bao gồm Kuo đã khẳng định thiết bị này là AirPods Pro của Apple.
Ofilm, công ty sản xuất linh kiện quang học và máy ảnh iPhone ở thủ phủ Nam Xương của tỉnh Giang Tây, đã bị trục xuất khỏi chuỗi cung ứng của Apple sau khi bị đưa vào danh sách trừng phạt theo Đạo luật ngăn ngừa lao động cưỡng bức, trở thành luật của Hoa Kỳ vào tháng 12 năm 2021. Doanh số bán hàng của Ofilm và lợi nhuận đã giảm kể từ đó, giá cổ phiếu của công ty cũng đã mất ba phần tư giá trị.
Việc Apple điều chỉnh các nhà cung cấp của mình – tuân thủ luật pháp Hoa Kỳ và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và công nghệ – mang lại một danh sách liên tục kẻ thắng người thua. Trong năm kết thúc vào tháng 9 năm 2021, Apple đã bổ sung thêm 6 nhà cung cấp Trung Quốc và ngừng cung cấp 7 nhà cung cấp.
Cách tiếp cận hà khắc Zero Covid của Trung Quốc đã đảo lộn mọi thứ, khi các đợt đóng cửa liên tục ở Thượng Hải, Trịnh Châu và hàng chục thành phố của Trung Quốc - nơi Apple và các nhà cung cấp của họ hoạt động - đã tàn phá chuỗi cung ứng.
Lệnh phong tỏa toàn thành phố Thượng Hải vào mùa hè năm ngoái đã làm gián đoạn quá trình sản xuất và vận chuyển giữa các nhà cung cấp của Apple ở Đồng bằng sông Dương Tử, một trong những công xưởng chính của ngành sản xuất Trung Quốc.
Một đợt bùng phát Covid-19 vào tháng 11 năm ngoái tại Trịnh Châu, nơi Foxconn có khoảng 200.000 công nhân làm việc tại một trong những nhà máy lắp ráp độc lập lớn nhất của Apple, đã làm gián đoạn quá trình sản xuất một loạt sản phẩm của nhà Táo, buộc công ty phải đưa ra một cảnh báo hiếm gặp rằng các chuyến hàng sẽ bị trì hoãn, ngay trước những ngày lễ cuối năm.
Ấn Độ có thể sản xuất 1/2 số iPhone trên thế giới vào năm 2027, so với tình trạng hiện tại là dưới 5%, theo dự báo vào tuần trước của Luke Lin, một nhà phân tích tại đơn vị nghiên cứu của tờ DigiTimes.
Các lô hàng iPhone của Ấn Độ đã tăng gấp đôi từ tháng 4 đến tháng 12 năm 2022, so với cùng kỳ năm 2021. Thị phần sản xuất MacBook và AirPods của Apple tại Việt Nam cũng được dự đoán sẽ tăng do các nhà thầu, bao gồm cả các nhà thầu Trung Quốc, đổ xô đến đây để thành lập nhà máy.
Nhưng quá trình này có khả năng ảnh hưởng đến sự linh hoạt của chuỗi cung ứng của Apple, Day nói.
Ông nói: “Một câu hỏi quan trọng sẽ là các nhà cung cấp mới như Ấn Độ bao lâu mới có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn công nghệ cần có. Cần lưu ý rằng Apple đã hợp tác phát triển với các nhà cung cấp Trung Quốc trong nhiều năm và điều này sẽ không đạt được trong một sớm một chiều. Việc đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa nguồn cung này có thể dẫn đến việc giảm các tiêu chuẩn của chuỗi cung ứng”.
Trong khi đó, Trung Quốc vẫn là thị trường bán hàng trọng điểm của Apple với doanh số tăng trưởng mạnh mẽ. Theo dữ liệu của công ty nghiên cứu thị trường Canalys, Apple đã báo cáo mức tăng trưởng 36% trong quý 3 năm 2022 tại Trung Quốc, trong khi tất cả các đối thủ cạnh tranh lớn tại địa phương, từ Oppo đến Xiaomi, đều có doanh số bán hàng giảm so với cùng kỳ.
Các nhà cung cấp Trung Quốc cũng chứng tỏ khả năng cạnh tranh của họ trong một số lĩnh vực. Apple được cho là đã từng cân nhắc sử dụng chip bộ nhớ từ YMTC cho điện thoại thông minh ở Trung Quốc, nhưng đã từ bỏ kế hoạch này trong bối cảnh Mỹ điều tra ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc.
Mới đây, nhà sản xuất màn hình Trung Quốc BOE đã đánh bại gã khổng lồ bán dẫn Hàn Quốc Samsung Electronics để giành được hầu hết các đơn đặt hàng màn hình iPhone 15 và iPhone 15 Plus mới cho nửa cuối năm 2023. Theo báo cáo của Reuters, BOE có kế hoạch đầu tư 400 triệu USD để xây dựng hai nhà máy tại Việt Nam.
Theo SCMP
