|
| Bức tranh “Cảnh tại lễ ký Hiến pháp nước Mỹ” của Howard Chandler Christy (Ảnh: Washington Post) |
Những ai đang tìm về những người sáng lập nước Mỹ, hay Hiến pháp mà họ đưa ra, để tìm câu trả lời cho một cuộc khủng hoảng như vậy thì sẽ thất bại. Bởi không có điều khoản nào trong Hiến pháp Mỹ nêu điều cần phải làm khi một vị Tổng thống từ chối trao trả quyền lực khi nhiệm kỳ của ông kết thúc; theo 3 nhà sử gia kiêm giáo sư luật Hiến pháp.
“Không, những người tạo nên nó không nhìn trước được viễn cảnh một tổng thống từ chối trao quyền hay nói về điều nên làm trong tình huống như vậy” – Sean Wilentz, sử gia thuộc ĐH Princeton, nói – “Không có một thứ gì trong Hiến pháp quy định về điều đó”.
“Đây là một sự việc bất ngờ mà không ai có thể dự liệu trước được là sẽ xảy ra trong mùa Thu năm nay” – sử gia Jack Rakove, giáo sư danh dự tại ĐH Stanford, nói.
“Chúng tôi [các sử gia] có thể tự hào nói rằng 'Đừng lo lắng, điều này đã từng xảy ra trước đây' hay, 'Thật đáng lo, điều này đã xảy ra trước đây,' ” – Jeffrey A. Engel, Giám đốc sáng lập Trung tâm Lịch sử Tổng thống tại ĐH Southern Mothodist, nói. “Ngay hiện tại, nếu tất cả những gì các sử gia có thể nói chỉ là 'Chúng ta đang trong một vùng vô định,' thì bản thân tôi thậm chí cũng chả biết phần còn lại của câu nói đó là gì.”
Gần đây, ông Engel đã yêu cầu các nghiên cứu sinh hậu tiến sĩ và các sinh viên năm cuối tại Trung tâm này – những người nghiên cứu các đời Tổng thống Mỹ, từ George Washington cho tới Trump – ngừng mọi thứ họ đang làm để tập trung tìm xem có manh mối lịch sử nào hoặc một sự việc tương tự [tổng thống không bàn giao quyền lực] nào không.
“Và tất cả bọn họ đều không tìm thấy điều gì cả” – ông Engel nói.
Hiến pháp Mỹ nói rằng một nhiệm kỳ tổng thống kết thúc sau 4 năm. Chỉ có vậy. Quốc hội quy định rằng nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên chính thức bắt đầu vào ngày 4/3/1789. Ngày 4/3 trong thự tế được xem như ngày tuyên thệ, cho mãi đến khi Tu chính án 12 chính thức hóa nó vào năm 1804. Sau đó, vào năm 1933, Tu chính án 20 dời ngày đó sang ngày 20/1 và quy định chi tiết thêm rằng nhiệm kỳ tổng thống sẽ hết hạn vào buổi trưa.
Quy định này đã được tuân thủ đến từng chữ một trong suốt lịch sử Mỹ, theo ông Engel. Ông chỉ ra ngày tuyên thệ năm 1989, khi nhiệm kỳ thứ hai của Ronald Reagan đang kết thúc và Phó Tổng thống của ông, George H.W. Bush, đang chuẩn bị trở thành Tổng thống.
Tại cuộc họp báo thường nhật cuối cùng trong Phòng Bầu dục sáng hôm đó, “Reagan nói rằng 'Tốt rồi, tôi nghĩ tôi đã xong việc,' và lấy ra mã hạt nhân từ túi của ông để trao cho Colin Powell, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia. Và Powell nói 'Thưa ngài Tổng thống, ngài phải giữ lại những thứ này cho đến khi ngài không còn là tổng thống nữa' ” – có nghĩa là phải đợi đến buổi trưa hôm đó.
Một số ứng cử viên tổng thống thất cử làm tốt hơn ông Trump khi tìm đến hành động pháp lý, theo ông Engel, ví dụ như Andrew Jackson vào năm 1824, Richard Nixon vào năm 1960 và Al Gore vào năm 2000, “nhưng không ai trong số những người này đưa ra động thái ám chỉ rằng họ sẽ không tôn trọng quyền hợp pháp của bất cứ ai giành chiến thắng bầu cử”.
Chiến dịch tranh cử của ông Joe Biden nói rằng nếu ông Trump từ chối rời nhiệm sở vào ngày 20/1, “chính phủ Mỹ hoàn toàn có đủ khả năng áp giải ông ra khỏi Nhà Trắng”. Nhưng đó chỉ là phát ngôn theo “lương thức”, ông Wilentz nói, chứ thực ra Hiến pháp và các bộ luật khác cũng không có điều khoản nào cho phép làm như vậy.
Nhưng chẳng lẽ những nhà lập quốc của Mỹ lại không hề dự liệu gì cho trường hợp có sự lấn át quyền lực của nhân vật chuyên chế sao? Họ không lo ngại gì về viễn cảnh một vị Tổng thống nào đó có quá nhiều quyền lực hay sao?
Hầu hết trong số họ có quan ngại về vấn đề này, mặc dù không phải tất cả. Tại Hội nghị lập Hiến năm 1787, Alexander Hamilton đã nêu ý tưởng về những vị Tổng thống tại vị cả đời mình, nhưng khi tiến hành bỏ phiếu, đề xuất này thất bại với tỷ lệ 4/6.
Thứ quyền lực khiến nhiều Nhà lập quốc Mỹ lo sợ nhất chính là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang.
Mặc dù không nhất thiết phải gắn với một cuộc thất bại trong bầu cử, “nhưng có rất nhiều cuộc thảo luận về khả năng một Tổng thống có quyền kiểm soát quân đội có thể từ chối chuyển giao quyền lực,” ông Michael McConnell, giáo sư luật hiến pháp tại ĐH Stanford, nói. Ông này cũng là tác giả của cuốn sách mới ra mắt "Tổng thống không phải là vua: thẩm quyền điều hành phải tuân thủ Hiến pháp."
Gouverneur Morris, người viết lời tựa cho Hiến pháp, từng cảnh báo rằng nếu một vị Tổng thống bị hạn chế chỉ có một nhiệm kỳ, ông ta có thể “không sẵn lòng từ bỏ quyền lực…ông ta sẽ nắm giữ thanh gươm, một cuộc nội chiến sẽ xảy ra sau đó, và tổng tư lệnh của quân đội thắng cuộc dù là bên nào, sẽ trở thành kẻ bạo chúa của nước Mỹ.”
Có lẽ đáng ngại nhất là, một người ở Pennsylvania tự gọi mình là “Một đảng viên Whig già cỗi” (tiền thân của đảng Tự do ở Anh) đã viết về điều này trong Thuyết chống liên bang Số 70:
“Giả sử người đàn ông này nhận được sự ủng hộ trong quân đội của ông ta, và họ không sẵn sàng chia tay vị tổng tư lệnh đáng kính của họ… và chúng ta cứ cho rằng người đàn ông này không có đức hạnh, không có sự tiết chế và không yêu tự do – thì đất nước này sẽ lao vào chiến tranh và sự chuyên quyền ngay lập tức.”
Vậy tại sao những Nhà lập quốc lại không lên kế hoạch cho viễn cảnh như vậy, tức một vị Tổng thống từ chối chấp nhận thất bại trong bầu cử? Theo ông Engel, đó là do họ thậm chí còn không lường trước điều đó.
“Họ không lường trước được 2 điều: Một cá nhân đã trở thành Tổng thống nhưng rất thiếu đức hạnh đến mức họ dám đặt lợi ích của riêng mình trên cả sự thống nhất của đất nước. Và điều thứ hai là, tôi nghĩ họ không thể lường trước được làm sao lại có một Tổng thống tỏ rõ thái độ khinh thị sự thống nhất của đất nước, mỉa mai và làm xói mòn tính hợp lệ của nền dân chủ Mỹ đến vậy, làm sao người như vậy lại chưa bị luận tội và sa thải”.
Theo The Washington Post
