Lời tòa soạn: Các vụ án hình sự liên quan Vạn Thịnh Phát, Tân Hoàng Minh và Kết luận 276 của Thanh tra Chính phủ mới đây cho thấy tình trạng vi phạm pháp luật trong huy động và sử dụng tiền từ trái phiếu doanh nghiệp không chỉ xảy ra tại các doanh nghiệp bất động sản, năng lượng mà còn liên quan nhiều tổ chức tín dụng.
Từ dữ liệu có được, VietTimes phác họa bức tranh phát hành phiếu hiện nay cũng như những “mánh khóe” của doanh nghiệp nhằm lợi dụng những kẽ hở trong quản lý, giám sát huy động, sử dụng trái phiếu. Từ đó cho thấy thị trường trái phiếu còn tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Kết luận 276 của Thanh tra Chính phủ (về việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và sử dụng nguồn tiền từ trái phiếu doanh nghiệp) đã điểm tên hàng loạt “ông lớn” có sai phạm về trái phiếu thuộc nhiều lĩnh vực: ngân hàng, bất động sản, năng lượng tái tạo… Trong đó, nổi bật là sai phạm tại Novaland với hệ quả nặng nề khi không thể trả nợ gốc lãi cho trái chủ.
Thực tế, tình cảnh tương tự còn diễn ra ở hàng loạt doanh nghiệp bất động sản, năng lượng khác trên thị trường. Nổi bật là nhóm doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái Trungnam Group – nhà phát triển năng lượng tái tạo lớn nhất tại Việt Nam (theo VNDirect Research).
Theo thống kê của VietTimes, những năm qua, Trungnam Group đã phát triển 10 dự án năng lượng tái tạo với tổng mức đầu tư hơn 53.000 tỷ đồng. Đây là nguyên do chính yếu khiến tập đoàn này huy động một lượng vốn khổng lồ qua kênh trái phiếu doanh nghiệp, bên cạnh vốn vay ngân hàng.
Nhìn lại giai đoạn thị trường trái phiếu doanh nghiệp hưng thịnh (từ năm 2021 trở về trước), Trungnam Group là một trong những doanh nghiệp năng lượng có hoạt động phát hành sôi nổi nhất. Tính riêng Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam, dư nợ trái phiếu năm 2021 lên tới 22.917 tỷ đồng.
Tại hai dự án lớn nhất là Nhà máy điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam và Nhà máy điện gió Ea Nam, Trungnam Group đã thông qua các công ty thành viên để huy động nguồn vốn trái phiếu “khổng lồ”.
Cụ thể, với dự án Nhà máy điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam, Trungnam Group đã thông qua 2 đơn vị thành viên là Công ty TNHH Điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam và Công ty CP Trung Nam phát hành 6.300 tỷ đồng trái phiếu riêng lẻ trong năm 2020. Tính đến thời điểm 30/6/2025, Công ty TNHH Điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam đang còn 4.372 tỷ đồng nợ vay từ trái phiếu.
Với dự án Nhà máy điện gió Ea Nam, Trungnam Group thông qua đơn vị thành viên là Công ty CP Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 huy động ít nhất 10 lô trái phiếu trong năm 2021 với tổng giá trị 10.250 tỷ đồng. Đa phần lô trái phiếu này có kỳ hạn siêu dài, đáo hạn vào năm 2034- 2035, lãi suất phát hành 9,5%/năm. Tính đến 30/6/2023, dư nợ trái phiếu của công ty còn hơn 9.500 tỷ đồng.
Một pháp nhân đáng kể khác trong hệ sinh thái Trungnam Group cũng phát hành trái phiếu lớn là Công ty CP Năng lượng tái tạo Trung Nam (TNRE). Chỉ trong năm 2022, công ty này đã phát hành 2.000 tỷ đồng trái phiếu; gồm trái phiếu mã TRECH2223001 trị giá 1.500 tỷ đồng và trái phiếu mã TRECH2224002 trị giá 500 tỷ đồng (do Công ty CP Chứng khoán VNDriect nắm giữ 79,23%, được bảo đảm bằng 50 triệu cổ phiếu Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam thuộc sở hữu của ông Nguyễn Tâm Thịnh với định giá tại ngày phát hành là hơn 1.000 tỷ đồng).
Cũng phải kể đến Công ty CP Đầu tư và Phát triển Năng lượng Trung Nam – đơn vị này huy động thành công 2.300 tỷ đồng trái phiếu vào ngày 18/10/2023 với lãi suất 10%/năm. Lô trái phiếu này đáo hạn vào ngày 18/10 năm nay.
Ngoài ra không thể không nhắc tới Công ty CP Điện mặt trời Trung Nam - chủ đầu tư nhà máy điện mặt trời Trung Nam. Tính đến ngày 31/12/2024, nợ vay trái phiếu của công ty này còn 1.800 tỷ đồng. Hiện, công ty lưu hành 12 lô trái phiếu, phát hành từ 2019, sẽ đáo hạn trong giai đoạn 2026-2028.
Việc huy động nguồn vốn trái phiếu khổng lồ đã giúp Trungnam Group mở rộng danh mục dự án, vươn lên dẫn đầu trong “cơn say” đầu tư năng lượng tái tạo tại Việt Nam những năm gần đây. Tuy nhiên, nguồn nước ngọt này nhanh chóng hoá thành nước mặn khi thị trường trái phiếu lâm vào khủng hoảng, khiến tập đoàn lâm vào tình cảnh “khát” tiền nghiêm trọng.
Thống kê của VietTimes cho thấy có hàng loạt doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái Trungnam Group không thể trả nợ cho các lô trái phiếu đến hạn, liên tục xin giãn hoãn tiền gốc lãi với trái chủ.
Cụ thể, với pháp nhân lõi trong hệ sinh thái là Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam, năm 2023, công ty này đã liên tục chậm thanh toán gốc, lãi trái phiếu cho trái chủ. Chẳng hạn, ngày 16/3/2023, công ty không thể thanh toán 320 tỷ đồng tiền gốc và 9,3 tỷ đồng tiền lãi của trái phiếu mã TNGCH2223001. Tiếp đến ngày 22/3/2023, công ty lại tiếp tục khất nợ 270 tỷ đồng tiền gốc của trái phiếu mã TNGCH2223002.
Hay với Công ty CP Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1, năm 2023, công ty liên tục chậm thanh toán tiền lãi các lô trái phiếu có giá trị 50 tỷ đồng. Công ty CP Đầu tư và Phát triển năng lượng Trung Nam cũng liên tục kéo dài thời hạn thanh toán với lô trái phiếu trị giá 2.300 tỷ đồng đến 2/12/2025 (vốn đáo hạn vào 18/10/2025).
Với Công ty CP Năng lượng tái tạo Trung Nam, tình hình còn “bi đát” hơn. Ngày 30/6/2023, công ty không thể thanh toán 1.500 tỷ đồng tiền gốc và 86 tỷ đồng tiền lãi của lô trái phiếu TRECB2223001, phải lùi ngày thanh toán sang 4/8/2023; sau đó lại tiếp tục gia hạn đến 31/8/2023.
Với lô trái phiếu TRECH2224002, đáng lẽ trái phiếu phải đáo hạn từ 29/8/2024, nhưng công ty phải nhiều lần thỏa thuận với trái chủ để lùi hạn thanh toán, từ mốc 28/2, đến 30/04 rồi 30/6 và mới đây là 15/10/2025, tức công ty đã gia hạn tới 4 lần. Theo đánh giá của VIS Ratings, việc gia hạn liên tiếp, sát thời điểm đáo hạn cho thấy khó khăn trong việc chi trả nợ và kéo dài thời gian chỉ để tránh bị coi là vỡ nợ.
Bên cạnh nguyên nhân khách quan là sự suy thoái của thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong các năm 2022- 2023, vốn chịu tác động từ những đại án Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát cũng như vướng mắc pháp lý của một số dự án năng lượng tái tạo, không thể phủ nhận được Trungnam Group đi đến bước đường này còn do chính bản thân doanh nghiệp.
Tập đoàn này đã mở rộng quy mô đầu tư quá nhanh, sử dụng đòn bẩy quá lớn, dẫn đến mất khả năng kiểm soát khi thị trường đột ngột đảo chiều. Bên cạnh đó, tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp – tổ chức phát hành trái phiếu lại khá tồi tệ, làm tê liệt khả năng trả nợ tới hạn.
Chẳng hạn như Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam, năm 2023 lỗ kỷ lục 2.878 tỷ đồng, trong khi trước đó năm 2021 – 2022, lần lượt có lãi sau thuế là 1.635 tỷ đồng và 255 tỷ đồng.
Tương tự, Công ty CP Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 lỗ sau thuế 390 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2023, đánh dấu năm thứ 2 liên tiếp thua lỗ. Trước đó ,năm 2022, đơn vị này cũng lỗ sau thuế 859 tỷ đồng, trong khi năm 2021 chỉ lãi vỏn vẹn 1,4 tỷ đồng.
Công ty CP Năng lượng tái tạo Trung Nam cũng chẳng khá hơn khi năm 2023 báo lỗ 513 tỷ đồng, trong khi giai đoạn 2021 – 2022 lần lượt có lãi 78 tỷ đồng 281 tỷ đồng. Hiện, công ty này vẫn chưa công bố báo cáo tài chính theo định kỳ năm 2024 và bán niên 2025.
Trải qua 2 năm vật lộn tái cơ cấu, Trungnam Group dường như đã bắt đầu tìm thấy lối ra cho cơn khủng hoảng trái phiếu của mình, dù vẫn còn hết sức mong manh. Biểu hiện là một số đơn vị thành viên – tổ chức phát hành đã giảm lỗ, hoặc có lãi.
Số liệu công bố gần nhất cho thấy Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam, 6 tháng đầu năm 2024 lỗ sau thuế 113 tỷ đồng, cải thiện so với khoản lỗ 2.878 tỷ đồng của năm 2023. Tính đến hết quý II/2024, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của công ty còn hơn 36 tỷ đồng.
Tại ngày 30/6/2024, nợ vay từ phát hành trái phiếu là hơn 20.400 tỷ đồng, giảm hơn 5.300 tỷ đồng so với cuối quý II/2023. Nợ vay ngân hàng ở mức gần 23.600 tỷ đồng, nợ phải trả khác cũng gần 19.600 tỷ đồng.
Hay với Công ty Điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam, năm 2024 có lãi 138 tỷ đồng, trong khi năm trước đó lỗ hơn 1.000 tỷ đồng. Năm 2025, công ty lãi tiếp 142 tỷ đồng.
Công ty Điện mặt trời Trung Nam cũng báo lãi 367 tỷ đồng trong năm 2024, tăng 32% so với năm trước, cao nhất trong 4 năm qua (2021 – 2023 lần lượt lãi: 285 tỷ đồng, 251 tỷ đồng, 277 tỷ đồng). Đến cuối năm 2024, vốn chủ sở hữu đạt 1.659 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư là 1.000 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế chưa phân phối 646 tỷ đồng.
Thời gian gần đây, Trungnam Group cũng cố gắng triển khai một số dự án. Tiêu biểu như việc tập đoàn làm khu công nghiệp Cà Ná - giai đoạn 1 (thông qua công ty con là Công ty CP Đầu tư Hạ tầng Khu công nghiệp Trung Nam Cà Ná). Dự án có quy mô 378 ha, nằm tại xã Phước Diêm, huyện Thuận Nam, tổng vốn đầu tư gần 3.876 tỷ đồng.
Hay với dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng tại TP.HCM, Trungnam Group đề xuất bổ sung 4 khu đất (gồm 2 khu đất đã được UBND thành phố chấp thuận bổ sung vào quỹ đất thanh toán Hợp đồng BT dự án tại văn bản tháng 8/2021): khu dân cư và tái định cư xã Nhà Bè (20,2ha); khu đô thị Nhơn Đức - Phước Lộc, xã Hiệp Phước và xã Nhà Bè (89,6ha); khu đất số 420 Nơ Trang Long (nay là Vũ Ngọc Phan), phường Bình Lợi Trung, diện tích 14,8ha; khu đất số 257 Trần Hưng Đạo, phường Cầu Ông Lãnh, diện tích 2,374m2. Em cu
Trungnam Group cho rằng việc việc bổ sung quỹ đất này là điều kiện tiên quyết để tháo gỡ, khơi thông dự án được thi công hoàn thành và đưa vào vận hành chậm nhất vào tháng 12/2026.
Những chuyển động này ít nhiều mang đến cho nhà đầu tư và giới quan sát một vài tín hiệu khả quan hơn đối với Trungnam Group, dù rằng tình hình tài chính – kinh doanh của tập đoàn này vẫn đang đối mặt nhiều khó khăn, chưa thể rút chân ra khỏi vũng lầy nợ trái phiếu.
Công ty CP Đầu tư Xây dựng Trung Nam (Trungnam Group) được thành lập vào năm 2004, xuất phát điểm là đơn vị trong lĩnh vực xây dựng. Sau 21 năm hoạt động, doanh nghiệp đã phát triển thành tập đoàn đa ngành hoạt động chính trong 5 lĩnh vực gồm năng lượng, hạ tầng – xây dựng, bất động sản, công nghiệp thông tin điện tử.
Tập đoàn được lèo lái bởi 2 doanh nhân khá kín tiếng là ông Nguyễn Tâm Thịnh (1973) và anh trai là ông Nguyễn Tâm Tiến (1967).
Còn nữa...
Bóc trần thủ đoạn luân chuyển vốn trái phiếu của Novaland
