Ông Trump, ông Netanyahu và “ván bài cuối” ở Trung Đông: Liệu Gaza có thể im tiếng súng?

Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ lạc quan rằng có một “cơ hội thực sự” để chấm dứt chiến tranh ở Gaza, đúng vào thời điểm Israel tưởng niệm các nạn nhân của vụ tấn công ngày 7/10 cách đây 2 năm.

Trong thông điệp kỷ niệm, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cam kết sẽ đạt được mọi mục tiêu của cuộc chiến, bao gồm việc tiêu diệt hoàn toàn phong trào vũ trang Hamas – nhóm đã phát động cuộc tấn công đó.

“Chúng ta đang ở trong những ngày mang tính định mệnh, có ý nghĩa quyết định. Chúng ta sẽ tiếp tục hành động để đạt được mọi mục tiêu của cuộc chiến: đưa toàn bộ những người bị bắt cóc trở về, xóa bỏ quyền cai trị của Hamas, và bảo đảm rằng Gaza sẽ không bao giờ còn là mối đe dọa đối với Israel”, ông Netanyahu tuyên bố.

Các cuộc đàm phán gián tiếp giữa phái đoàn Israel và Hamas đang được tổ chức tại thành phố nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh (Ai Cập), dựa trên kế hoạch 20 điểm do ông Trump đề xuất nhằm chấm dứt chiến sự.

“Có một cơ hội thực sự rằng chúng ta có thể làm được điều gì đó”, ông Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục, cho biết các nhà đàm phán Mỹ cũng đang tham gia tiến trình này. “Tôi nghĩ rằng có khả năng chúng ta có thể mang lại hòa bình cho Trung Đông”.

Ông Trump nói rằng Mỹ sẽ làm “mọi điều có thể” để bảo đảm mọi bên tuân thủ thỏa thuận nếu Hamas và Israel đạt được lệnh ngừng bắn.

Nhà đàm phán hàng đầu của Hamas, Khalil al-Hayya, cho biết nhóm của ông “muốn có sự bảo đảm từ Tổng thống Trump và các quốc gia bảo trợ rằng chiến tranh sẽ chấm dứt hoàn toàn”.

Vào ngày 7/10 cách đây 2 năm, vào thời điểm kết thúc lễ hội Do Thái Sukkot, các tay súng do Hamas dẫn đầu đã tiến hành vụ tấn công đẫm máu nhất trong lịch sử Israel, châm ngòi cho chiến dịch quân sự quy mô lớn của Israel ở Gaza.

Theo thống kê của AFP dựa trên số liệu chính thức của Israel, vụ tấn công khiến 1.219 người thiệt mạng, chủ yếu là dân thường. Các tay súng cũng bắt cóc 251 người đưa về Gaza, trong đó 47 người vẫn bị giam giữ, bao gồm 25 người được quân đội Israel xác định đã chết.

Quan chức cấp cao của Hamas, Fawzi Barhoum, gọi vụ tấn công ngày 7/10 là một “phản ứng mang tính lịch sử” đối với nỗ lực của Israel nhằm “xóa bỏ vấn đề Palestine”, đồng thời khẳng định Hamas đang nỗ lực “vượt qua mọi trở ngại” để đạt được thỏa thuận tại Ai Cập.

Áp lực toàn cầu đòi chấm dứt chiến tranh ngày càng gia tăng, khi phần lớn Gaza đã bị tàn phá, nạn đói kém do Liên Hợp Quốc tuyên bố đang diễn ra, và các gia đình con tin Israel vẫn tuyệt vọng chờ người thân trở về.

Một cuộc điều tra của Liên Hợp Quốc hồi tháng trước cáo buộc Israel phạm tội diệt chủng tại Gaza, trong khi các tổ chức nhân quyền cũng tố cáo Hamas phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống loài người trong vụ tấn công 7/10. Mỗi bên đều bác bỏ cáo buộc nhằm vào mình.

Kế hoạch của ông Trump kêu gọi ngừng bắn, trả tự do cho toàn bộ con tin, giải giới Hamas và rút dần quân đội Israel khỏi Gaza.

Kế hoạch này nhận được phản hồi tích cực từ cả Israel lẫn Hamas, mở đường cho các cuộc đàm phán gián tiếp bắt đầu tại Ai Cập hôm đầu tuần.

Theo một nguồn tin Palestine thân cận với nhóm đàm phán Hamas, phiên họp hôm thứ Ba tập trung vào “bản đồ ban đầu do phía Israel trình bày” liên quan đến việc rút quân, cũng như cơ chế và thời gian biểu cho việc trao đổi tù binh – con tin.

“Hamas kiên quyết gắn việc trả tự do cho con tin với tiến trình rút quân của Israel”, nguồn tin cho biết.

Trong hôm nay, ngày 8/10, đặc phái viên Trung Đông của ông Trump, Steve Witkoff, sẽ tham gia các cuộc đàm phán, theo lời Ngoại trưởng Ai Cập Badr Abdelatty.

“Yếu tố bảo đảm thành công quan trọng nhất lúc này chính là Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngay cả khi điều đó đòi hỏi ông phải áp đặt một tầm nhìn cụ thể”, ông Abdelatty nói.

Qatar thông báo Thủ tướng Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani cũng sẽ tham gia đàm phán, trong khi truyền thông nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ cho biết giám đốc tình báo Ibrahim Kalin sẽ dẫn đầu một phái đoàn tới Ai Cập.

Ở Israel, thân nhân và bạn bè của các nạn nhân vụ thảm sát lễ hội âm nhạc Nova đã thắp nến và dành một phút mặc niệm tại địa điểm xảy ra vụ tấn công, nơi hơn 370 người bị sát hại và hàng chục người bị bắt cóc.

Orit Baron, mẹ của Yuval – người thiệt mạng cùng vị hôn phu Moshe Shuva, nói rằng ngày 7/10 là “một ngày đen tối” đối với gia đình bà.

“Giờ đã hai năm trôi qua. Và tôi đến đây để ở bên con, vì đây là nơi cuối cùng nó còn sống”, người mẹ 57 tuổi nói, nghẹn ngào cho biết bà “cảm thấy như con gái vẫn đang ở bên mình”.

Tối cùng ngày, hàng nghìn người Israel tổ chức lễ tưởng niệm tại Tel Aviv, với tất cả diễn giả đều kêu gọi hành động để đưa các con tin ở Gaza trở về.

Chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza đến nay đã khiến ít nhất 67.160 người thiệt mạng, theo Bộ Y tế tại vùng lãnh thổ do Hamas kiểm soát — số liệu mà Liên Hợp Quốc đánh giá là đáng tin cậy.

Dữ liệu này không phân biệt dân thường và chiến binh, nhưng cho thấy hơn một nửa số nạn nhân là phụ nữ và trẻ em.

“Tôi chỉ ước chiến tranh kết thúc ngay bây giờ, không phải ngày mai”, Abeer Abu Said, 21 tuổi, sống ở Gaza, người mất bảy thành viên trong gia đình, nói. “Tôi không tin ai cả – dù là các nhà đàm phán Israel hay Hamas – tất cả đều nói dối. Họ đàm phán chỉ để đàm phán, trong khi chúng tôi chết từng phút”.

Ngoại trưởng Ai Cập Abdelatty cho biết mục tiêu của các cuộc đàm phán là thực thi “giai đoạn đầu tiên” của thỏa thuận, nhằm tạo điều kiện cho việc thả con tin, mở lối cho viện trợ nhân đạo và trả tự do cho tù nhân Palestine.

“Điều đó đồng nghĩa với việc Israel phải tái triển khai lực lượng để chúng ta có thể bắt đầu thực hiện giai đoạn này”, ông nói thêm.

Các cuộc không kích của Israel vẫn tiếp diễn trong ngày thứ Ba, khiến ít nhất sáu người thiệt mạng, theo cơ quan Phòng vệ Dân sự Gaza, một lực lượng cứu hộ do Hamas điều hành.

Theo SCMP