Bên trong “thành trì năng lượng” bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh

0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Bắc
  • Nữ miền Bắc
  • Nữ miền Nam
  • Nam miền Nam

Giữa mùa đông chiến tranh khốc liệt, Ukraine tung chiến lược pin khổng lồ do Mỹ thiết kế để giữ vững lưới điện, bất chấp các đợt tấn công dữ dội của Nga.

Một "công viên pin" tại địa điểm không xác định ở Ukraine. Ảnh: WSJ.
Một "công viên pin" tại địa điểm không xác định ở Ukraine. Ảnh: WSJ.

Hệ thống điện của Ukraine đã kiên cường trụ vững suốt ba mùa đông liên tiếp, bất chấp những đợt oanh kích dữ dội từ phía Nga. Trong những tháng ngày khắc nghiệt ấy, các kỹ sư Ukraine vẫn bám trụ tại hiện trường, liều mình sửa chữa các trạm biến áp giữa làn hỏa lực tên lửa và máy bay không người lái (UAV). Trong lúc đó, người dân phải sống trong giá lạnh và bóng tối kéo dài.

Giờ đây, khi cuộc chiến bước vào mùa đông thứ tư, các nhà cung cấp năng lượng Ukraine đang đặt niềm tin vào mạng lưới pin khổng lồ do Mỹ thiết kế, được lắp đặt tại những địa điểm tuyệt mật, để bảo đảm hệ thống điện có thể trụ vững.

Tại một trong những cơ sở năng lượng, những dãy pin trắng cao gần 2,5 mét phát ra âm thanh rì rì cao vút, vang lên đều đặn.

“Đó là âm thanh tuyệt vời nhất thế giới, vì nó chứng tỏ chúng đang hoạt động”, ông Vadym Utkin, cố vấn về lưu trữ năng lượng của DTEK, tập đoàn năng lượng tư nhân lớn nhất Ukraine và cũng là đơn vị tiên phong triển khai dự án, chia sẻ.

Bên trong thành trì năng lượng bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh 2.png
Ông Vadym Utkin là cố vấn cho DTEK, nhà cung cấp năng lượng tư nhân lớn nhất Ukraine, đơn vị đi đầu trong dự án công viên pin. Ảnh: MW.

Những “công viên pin” này có tổng công suất 200 megawatt, đủ để cung cấp điện trong hai giờ cho khoảng 600.000 hộ dân – tương đương mức tiêu thụ của một thành phố cỡ Washington D.C. Quan trọng hơn, trong những đợt oanh kích, các cụm pin có thể duy trì nguồn điện tạm thời, giúp đội ngũ kỹ sư có thêm thời gian khôi phục hệ thống và ngăn chặn nguy cơ sập lưới điện trên diện rộng.

Những tổ hợp pin được thiết kế để ổn định nguồn cung và lấp khoảng trống trong hệ thống điện, tạo ra một nguồn dự phòng ngay cả khi các nhà máy hoặc trạm biến áp bị đánh trúng.

Với tổng vốn đầu tư 140 triệu USD, chương trình pin hoàn tất vào tháng 8 vừa qua được xem là một phần trọng yếu trong nỗ lực hiện đại hóa và phi tập trung hóa lưới điện quốc gia, giúp Ukraine chống chịu tốt hơn trước các đợt tấn công từ Nga.

Để tránh trở thành mục tiêu, phía Ukraine giữ kín toàn bộ thông tin về vị trí cũng như các biện pháp bảo vệ những cơ sở này, bao gồm việc bố trí hệ thống phòng không ở vị trí chiến lược.

Hiện có 6 cơ sở lưu trữ năng lượng được đặt tại Kiev và vùng Dnipropetrovsk, kết nối trực tiếp với lưới điện quốc gia. Khi một nguồn phát – chẳng hạn nhà máy nhiệt điện – bị gián đoạn, các trạm pin có thể lập tức bù đắp cho phần thiếu hụt, giúp hệ thống duy trì ổn định và tránh tình trạng cắt điện luân phiên vốn đã trở thành nỗi ám ảnh của người dân suốt nhiều năm qua.

Bên trong thành trì năng lượng bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh 3.png
Sơ đồ vận hành của cơ sở năng lượng do Mỹ thiết kế ở Ukraine. Ảnh: WSJ.

“Chúng tôi đã mất hơn một nửa công suất phát điện vì các cuộc tấn công bằng tên lửa, máy bay không người lái Shahed và nhiều hình thức khác”, bà Olha Buslavets, cựu Bộ trưởng Năng lượng Ukraine, cho biết.

Trước khi chiến sự bùng nổ, phần lớn nguồn điện của Ukraine đến từ các nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, kể từ khi Nga phát động chiến dịch tấn công nhằm vào hạ tầng năng lượng, các cơ sở này đã trở thành mục tiêu không kích. Nhà máy điện hạt nhân lớn nhất của Ukraine buộc phải ngừng hoạt động sau khi bị quân Nga chiếm giữ ngay từ đầu cuộc xung đột. Hiện nay, điện hạt nhân vẫn đóng góp khoảng một nửa tổng sản lượng điện của cả nước.

Theo giới phân tích phương Tây, chiến dịch của Moscow nhằm đánh sập hạ tầng năng lượng Ukraine là một phần trong nỗ lực gây sức ép lên dân thường, khiến họ phải sống trong cảnh thiếu điện giữa mùa đông băng giá, qua đó buộc Kiev phải khuất phục. Tuy nhiên, chiến lược này đến nay vẫn chưa đạt được mục đích. Mùa đông năm ngoái, dù phải làm việc dưới làn mưa bom tên lửa, các kỹ sư năng lượng Ukraine vẫn duy trì được nguồn điện cho phần lớn đất nước.

Kể từ đó, Nga đã tăng cường sản xuất UAV, cho phép họ triển khai hàng trăm chiếc trong cùng một đợt tấn công. Điều này khiến mùa đông năm nay của Ukraine trở nên khắc nghiệt hơn bao giờ hết.

Bên trong thành trì năng lượng bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh 4.png
Nhà máy điện Kurakhove, ở đông nam Ukraine, đã ngừng hoạt động vào năm ngoái do bị Nga pháo kích liên tục. Ảnh: WSJ.

Trong các cuộc đàm phán hòa bình do Mỹ làm trung gian hồi đầu năm nay, các phái đoàn Nga và Ukraine từng thảo luận về thỏa thuận ngừng bắn liên quan đến hạ tầng năng lượng của hai bên. Trong những tháng sau đó, số vụ tấn công nhằm vào các nhà máy điện tạm thời giảm xuống. Thế nhưng, khi mùa đông đang tới gần, cả hai phía đều tăng cường các đòn tập kích vào hệ thống năng lượng của đối phương.

“Nếu không có bất kỳ thỏa thuận nào – không ngừng bắn, không đàm phán – thì khi mùa đông đến, các cuộc tấn công này sẽ ngày càng có mục tiêu cụ thể hơn, mang tính chiến thuật hơn, và chắc chắn sẽ không đem lại điều gì tốt đẹp cả”, bà Olha Buslavets, cựu Bộ trưởng Năng lượng Ukraine, nói khi đề cập đến các đợt không kích của Nga.

Để đối phó với các cuộc không kích, Ukraine liên tục kêu gọi phương Tây viện trợ thêm hệ thống phòng không, đặc biệt là Patriot – hệ thống do Mỹ sản xuất, có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo. Tổng thống Trump đã cam kết chuyển giao thêm một số tổ hợp Patriot, trong khi Đức dự kiến sẽ bàn giao thêm hai hệ thống trước khi năm nay kết thúc. Tuy nhiên, Kiev khẳng định số lượng hiện có vẫn chưa đủ để bảo vệ toàn diện các thành phố và hạ tầng trọng yếu.

Bên trong thành trì năng lượng bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh 5.png
Các thiết bị từ nhà máy Kurakhove đã được lấy để sử dụng tại các nhà máy điện của Ukraine bị hư hại do các cuộc tấn công của Nga. Ảnh: WSJ.

Bên cạnh việc củng cố phòng không, Ukraine cũng đẩy mạnh phát triển các nguồn năng lượng thay thế như điện gió và điện mặt trời – không chỉ để đáp ứng nhu cầu dân sinh mà còn như một phần trong chiến lược phòng thủ quốc gia. Năng lượng tái tạo không thể thay thế hoàn toàn điện hạt nhân hay nhiệt điện, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa nguồn cung và giảm thiểu rủi ro khi hạ tầng bị tấn công.

Đặc biệt, các hệ thống này hoạt động độc lập, giúp phân tán thiệt hại: nếu một tua-bin gió bị phá hủy, những tua-bin còn lại vẫn tiếp tục vận hành. Điều này khác hẳn với nhà máy nhiệt điện, nơi chỉ cần một đòn tấn công trúng đích là toàn bộ dây chuyền bị ngưng trệ.

Giờ đây, pin lưu trữ năng lượng cũng đang trở thành một thành tố không thể thiếu trong mạng lưới năng lượng tái tạo. Hệ thống này giúp điều tiết nguồn điện được sản xuất từ nhiều loại hình khác nhau, đảm bảo nguồn cung ổn định ngay cả khi mặt trời không chiếu sáng hay gió ngừng thổi.

“Hệ thống điện luôn có dao động, luôn có sự hỗn loạn – và cần có thứ gì đó để giải quyết những bất ổn đó”, ông Vadym Utkin, cố vấn năng lượng của DTEK, giải thích. “Và các cỗ máy này thực hiện điều đó rất hiệu quả”.

Bên trong thành trì năng lượng bí mật giúp Ukraine sưởi ấm giữa mùa đông chiến tranh 6.png
Các công viên pin được thiết kế để giúp ổn định lưới điện quốc gia Ukraine. Ảnh: WSJ.

Một trong những ưu điểm lớn khiến các hệ thống pin trở nên lý tưởng với Ukraine chính là tính mô-đun. Mỗi khối pin có thể tách rời và thay thế mà không ảnh hưởng đến toàn bộ mạng lưới.

“Nếu một khối bị đánh trúng, đó không phải là thảm họa”, ông Utkin nói. “Việc thay một khối pin không quá khó khăn”.

Dù đây là mạng lưới pin lớn nhất từng được triển khai tại Ukraine, nhưng không phải là dự án đầu tiên. Năm 2021, chính ông Utkin từng giám sát việc xây dựng một công viên pin tại Enerhodar, thành phố thuộc vùng Zaporizhzhia, nơi bị Nga chiếm đóng vào năm sau đó. Vài giờ trước khi quân Nga tiến vào khu vực, ông xóa toàn bộ phần mềm điều khiển, biến hệ thống này thành “những khối gạch đắt tiền”, vô dụng và không thể bị phía Nga khai thác.

Theo ông Julian Nebreda, Giám đốc điều hành của Fluence, công ty Mỹ cung cấp pin cho dự án, việc thay thế từng mô-đun trong mạng lưới mới chỉ cần lượng thiết bị tối thiểu, và toàn bộ các khối pin đều được trang bị hệ thống an toàn phòng cháy tiên tiến, điều mà ông cho rằng “đặc biệt quan trọng trong bối cảnh của Ukraine”.

Theo Wall Street Journal