Sức mạnh gắn kết trong phòng, chống HIV/AIDS
Năm 2025 đánh dấu hành trình 35 năm Việt Nam đối mặt HIV/AIDS đầy gian khó nhưng cũng ngập tràn nỗ lực và thành quả. Từ những ngày đầu đầy hoang mang, thiếu thốn trang thiết bị và kiến thức chuyên môn, Việt Nam đã xây dựng được một hệ thống ứng phó toàn diện, nhân văn và hiệu quả, giúp giảm mạnh tỷ lệ nhiễm mới và tử vong, đồng thời trở thành điểm sáng của khu vực.
Tại lễ phát động Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2025 do Bộ Y tế tổ chức sáng nay, 25/11, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, ông Nguyễn Lương Tâm, nhấn mạnh chủ đề “Đoàn kết là sức mạnh – Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” năm nay không chỉ mang thông điệp tuyên truyền mà còn là giá trị xuyên suốt đã làm nên thành tựu 35 năm qua.
Ông khẳng định “không có ngành nào, tổ chức nào có thể một mình chấm dứt HIV/AIDS. Sức mạnh lớn nhất của chúng ta luôn đến từ sự đồng lòng, chia sẻ trách nhiệm giữa cộng đồng, ngành y tế và toàn xã hội”.
Những chuyển dịch đáng lo
Bức tranh dịch HIV năm 2024 tiếp tục có những diễn biến phức tạp. Hơn 68% ca nhiễm mới được ghi nhận tại Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và TP.HCM. Lây truyền qua đường tình dục vẫn chiếm phần lớn và đang tăng lên rõ rệt, phản ánh sự mở rộng phạm vi dịch.
Nhóm tuổi 15–29 tiếp tục đứng đầu trong số người nhiễm mới, trong đó hơn 80% là nam giới. Tỷ lệ lây nhiễm trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới và người chuyển giới tăng nhanh, trở thành thách thức lớn với công tác dự phòng.
Nhiều địa phương trước đây ít ca bệnh cũng bắt đầu ghi nhận sự gia tăng, đi cùng các hành vi nguy cơ phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, quan hệ tình dục tập thể hay “chemsex”. Điều này cho thấy dịch HIV đang đổi hướng, phân tán hơn và khó dự báo hơn, đòi hỏi sự điều chỉnh chiến lược liên tục.
Ông Tâm cho biết trong bối cảnh đầy biến động đó, Việt Nam vẫn đạt được nhiều kết quả tích cực. Hơn 2 triệu lượt xét nghiệm HIV được thực hiện giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời cho hàng chục nghìn người.
Hơn 176.000 bệnh nhân được điều trị ARV ổn định, với tỷ lệ ức chế tải lượng virus cao, cho thấy hiệu quả rõ rệt của chương trình. Điều trị Methadone được duy trì bền vững cho hơn 46.500 người, góp phần làm giảm nguy cơ lây qua đường tiêm chích.
Nhiều mô hình mới tiếp tục được mở rộng, như cấp phát Methadone nhiều ngày hay triển khai PrEP cho các nhóm nguy cơ cao.
Bên cạnh đó, chuyển đổi số trong quản lý dịch bệnh có bước tiến mạnh với hệ thống HIV-INFO và HMED phủ khắp toàn quốc, hỗ trợ theo dõi ca bệnh chính xác và liên tục.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Lương Tâm nhấn mạnh rào cản lớn nhất vẫn là kỳ thị và phân biệt đối xử: “Chúng ta có thuốc tốt, có kỹ thuật tốt, có mạng lưới phủ rộng, nhưng nếu người dân còn e ngại và sợ bị đánh giá, họ sẽ không đến xét nghiệm, không tiếp cận PrEP hay ARV. Kỳ thị khiến mọi nỗ lực trở nên kém hiệu quả”.
Lời cảnh báo từ UNAIDS
Phát biểu tại sự kiện, ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam, đưa ra bức tranh toàn cầu không mấy lạc quan. Năm 2024 ghi nhận 1,3 triệu ca nhiễm mới – con số vượt xa mục tiêu toàn cầu. 630.000 người tử vong do AIDS vẫn là mức “không thể chấp nhận được”, dù đã giảm hơn một nửa so với năm 2010. Khoảng 77% người sống chung với HIV được điều trị ARV và 73% đạt ức chế virus, nhưng thế giới vẫn chưa đi đúng hướng để chấm dứt AIDS vào năm 2030.
Ông Raman cũng cảnh báo về sự suy giảm mạnh nguồn tài trợ quốc tế, đe dọa các dịch vụ thiết yếu như tìm kiếm ca bệnh, PrEP hay ARV bậc hai. Việt Nam dù có nguồn lực nội địa tương đối ổn định vẫn cần đẩy nhanh tiến trình tự chủ hoàn toàn vào năm 2029.
Trong bối cảnh đó, Bộ Y tế và lãnh đạo UNAIDS đều nhấn mạnh vai trò then chốt của báo chí. Những câu chuyện về người sống chung với HIV, những mô hình cộng đồng hiệu quả hay dịch vụ sẵn có như xét nghiệm miễn phí, điều trị Methadone hoặc PrEP cần được truyền tải sâu rộng để giảm kỳ thị và khuyến khích tiếp cận sớm.
Chỉ khi mọi người được tiếp cận bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau, Việt Nam mới có thể tiếp tục bảo vệ vững chắc thành quả 35 năm qua và tiến gần hơn đến mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030.