Nhật Bản và kế hoạch biến đảo không người thành “hàng không mẫu hạm” không thể đánh chìm của Mỹ

Trong tuần này, chính phủ Nhật Bản công bố rằng họ sẽ mua lại đảo Mageshima, một hòn đảo không người nằm cách đảo chính Kyushu ở miền Nam của nước Nhật khoảng 34 km. Hòn đảo này có phần lớn diện tích thuộc sở hữu của một công ty phát triển tư nhân ở Tokyo và không có người ở. Đảo có 2 đường băng bị bỏ hoang kể từ sau một dự án dang dở trước đây.

Chính phủ Nhật cho hay các đường băng này sẽ được dẹp quang để Hải quân Mỹ tập luyện các bài tập hạ cánh trên hàng không mẫu hạm, dù chưa đưa ra khung thời gian cụ thể để cải tạo lại các đường băng này.

Nhưng một khi các cơ sở hạ tầng phù hợp được xây dựng, hòn đảo này có thể trở thành một căn cứ vĩnh viễn của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (JSDF) trong lúc Tokyo đang tìm cách tăng cường vị trí quân sự của họ dọc biển Hoa Đông, khu vực hiện đang có nhiều tuyên bố chủ quyền chồng lấn giữa Nhật Bản và Trung Quốc, đặc biệt là ở quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

“Việc mua lại đảo Mageshima là cực kỳ quan trọng và nhằm tăng cường khả năng đánh chặn của khối liên minh Nhật-Mỹ cũng như tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản” – Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói trong lúc công bố thỏa thuận.

Giới chức quân sự Mỹ tại Nhật Bản cho hay họ không được phép bình luận về thương vụ mua đảo này.

Việc mua lại đảo Mageshima đã được thảo luận trong nhiều năm. Tasuton Airport, công ty sở hữu phần lớn diện tích đảo này, cuối cùng đã đạt được thỏa thuận với chính phủ Nhật vào thời điểm cuối tháng 11 vừa qua.

Phân tán lực lượng quân sự Mỹ

Thỏa thuận trị giá 146 triệu USD này được công bố giữa lúc mà quân đội Mỹ nhận được nhiều lời kêu gọi tăng số lượng các căn cứ chiến lược của họ ở khu vực Đông Á để đối phó với số lượng tên lửa ngày càng tăng của Trung Quốc.

Phần lớn lực lượng không quân chiến đấu của Mỹ ở Nhật Bản tập trung tại 6 căn cứ.

Một số nghiên cứu gần đây, trong đó có nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu nước Mỹ thuộc ĐH Sydney công bố trong tháng 8, chỉ ra rằng với các nguồn lực như hiện tại thì lực lượng Mỹ rất dễ chịu tổn thất trước các đòn tấn công bằng tên lửa của Trung Quốc trong giai đoạn đầu của một cuộc xung đột.

Và một biện pháp để ngăn chặn viễn cảnh đó phân tán binh sĩ và khí tài quân sự Mỹ ra nhiều căn cứ khác nhau.

“Qua thời gian, việc căn cứ Mỹ và Nhật Bản (riêng hoặc chung) phải phân tán ra sẽ là một xu hướng” - ông Corey Wallace, nhà phân tích an ninh khu vực châu Á thuộc ĐH Freie ở Berlin, nhận định – “Khối liên minh sẽ đứng vững hơn nếu các căn cứ, khí tài quân sự được phân tán”.

Theo giả thuyết này, càng có thêm nhiều căn cứ, phe địch thủ càng cần thêm nhiều tên lửa để bao vây mục tiêu.

Các căn cứ trên đất liền được xem là có giá trị hơn các hàng không mẫu hạm, bởi chúng có thể hứng chịu được nhiều đòn tấn công hơn. Trên lý thuyết, một hàng không mẫu hạm sẽ bị tiêu diệt chỉ bằng một trái tên lửa hay ngư lôi duy nhất. Ngoài ra, tổn thất với căn cứ trên đất liền có thể được sửa chữa nhanh hơn so với các cố máy chiến tranh tinh vi như hàng không mẫu hạm.

“Khi bạn nhắm bắn và đánh chìm một hàng không mẫu hạm, hậu quả không thể đảo ngược” – ông Collin Koh, chuyên gia phân tích thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam, Singapore, nhận định – “Còn với một hòn đảo? Ít nhất nó không thể chìm được…Bạn có dư thời gian để giúp nó hoạt động trở lại”.

Một mũi tên trúng hai đích

Việc thiết lập căn cứ mới được xem như tín hiệu tốt đẹp trong quan hệ hợp tác quốc phòng Mỹ-Nhật, vốn đã trở nên căng thẳng trong những năm gần đây, vì 2 nguyên nhân: Người dân địa phương ở Nhật gây sức ép để chính phủ nước này dời hoạt động quân sự của Mỹ tránh xa khu dân cư; và Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục thúc ép các đồng minh như Nhật chi thêm tiền để san sẻ gánh nặng tài chính trong lĩnh vực quân sự.

Về nguyên nhân thứ nhất, ông Wallace cho rằng đảo Mageshima sẽ được máy bay Osprey có động cơ xoay của Thủy quân lục chiến Mỹ sử dụng, nhờ vậy giảm tải cho đường băng trên các đảo chính cũng như ở Okinawa.

Tháng 2/2018, người dân ở Okinawa, trong một cuộc trưng cầu không có ràng buộc pháp lý, đã bỏ phiếu nhất trí cao để yêu cầu di dời Căn cứ không quân Futenma của Hải quân Mỹ ra khỏi đảo này. Cuộc bỏ phiếu được tổ chức sau khi xảy ra một số vụ việc mà các bộ phận của máy bay quân sự Mỹ rơi xuống các địa điểm gần trường học; cùng một số vụ bê bối liên quan tới binh sĩ Mỹ và dân địa phương.

Bất chấp cuộc bỏ phiếu, chính phủ Nhật Bản vẫn tiếp tục thực hiện các kế hoạch di dời căn cứ ở Futenma sang một địa điểm khác vẫn ở trên đảo Okinawa.

Tương tự, chính phủ được cho là sẽ chống lại những ai phản đối việc dùng Mageshima, nhất là từ đảo Tageshima cách đó 14 km về phía Đông, nơi có chính quyền địa phương. Nhưng so với Okinawa, hòn đảo đang được mua lại này không có người ở.

Xét về phương diện quốc té, Nhật Bản đang đưa ra động thái đúng đắn nhằm giữ cho đồng minh quan trọng nhất của họ - Mỹ - hài lòng; theo ông Koh.

“Tổng thống Trump đang yêu cầu Nhật chi thêm tiền. Việc mua đảo là một động thái nằm trong kế hoạch tổng thể nhằm chứng minh rằng Nhật Bản sẵn sàng gánh vác thêm chi phí” – ông Koh nói.

Và dù có vị trí địa lý rất sát Tageshima, hòn đảo mà chính phủ Nhật mua thực sự không có người ở, điều này cho phép “chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe cân bằng giữa cam kết với khối liên minh và sự ủng hộ của người dân trong nước” – ông Koh nhận định.

Cơ hội để phô diễn sức mạnh

Là một nơi tập luyện, đảo Mageshima cũng thuận tiện hơn đối với các phi công trên hàng không mẫu hạm Mỹ, rất nhiều người trong số này hiện phải cất cánh từ căn cứ không quân Iwakuni nằm trên đảo chính Honshu của Nhật Bản.

Các phi công hiện nay đang tập luyện hạ cánh trên tàu sân bay tại Iwo Jima, còn gọi là Iwo To, cách căn cứ của họ tới 1.360 km. Bay tới đảo Mageshima sẽ cắt giảm được hành trình này tới 960 km.

Theo ông Wallace, đảo Mageshima sẽ giúp tăng cường hợp tác giữa quân đội Mỹ và Nhật Bản – đặc biệt là liên quan tới mẫu chiến đấu cơ tàng hình F-35.

Nhật Bản đã tuyên bố sẽ nâng cấp các chiến hạm chở trực thăng lớp Izumo để có thể tiếp nhận chiến đấu cơ F-35B của Mỹ - những chiến đấu cơ đi theo các tàu đổ bộ tấn công của Mỹ (thực chất là những tàu sân bay cỡ nhỏ). Nhật cũng đang mua thêm vài chục tiêm kích F-35 các loại, dòng máy bay phản lực có thể cất cánh trên tàu sân bay đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng.

“Nhật Bản không có các phi công đủ kinh nghiệm hạ cánh các máy bay cánh cố định trên hàng không mẫu hạm. Tuy nhiên, cơ sở mới có thể tạo cơ hội cho Nhật Bản huấn luyện phi công cùng với Mỹ - không chỉ tập luyện với hàng không mẫu hạm của họ mà còn cả của Mỹ” – ông Wallace nói.