|
|
| Hệ thống định vị vệ tinh Beidou của Trung Quốc cũng chịu ảnh hưởng do chiến sự ở Ukraine. Ảnh: China Daily. |
Khi Nga tấn công Ukraine vào tháng 2/2022, tín hiệu định vị vệ tinh là một trong những mục tiêu đầu tiên bị tấn công.
Hoạt động gây nhiễu ban đầu nhắm vào hệ thống định vị dân sự, nhưng chưa đầy 2 tuần sau, các băng tần quân sự cũng bị đưa vào tầm ngắm. Tất cả các hệ thống định vị vệ tinh trong vùng chiến sự – bao gồm GPS của Mỹ, Galileo của Liên minh châu Âu (EU), Beidou của Trung Quốc và thậm chí cả Glonass của Nga – đều trở thành nạn nhân.
Theo một nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc, các cường quốc phương Tây, dẫn đầu là Mỹ, đã lập tức mở chiến dịch phản chế áp để ngăn chặn nỗ lực của Nga.
Dù không được truyền thông đưa tin rầm rộ vào thời điểm đó, một số nhà phân tích đã mô tả đây là trận chiến điện tử lớn đầu tiên giữa các cường quốc quân sự hàng đầu. Đây cũng là cơ hội vàng cho giới quan sát Trung Quốc, nhất là khi Beidou cũng bị ảnh hưởng.
Chiến tranh điện tử ngày càng nổi lên như yếu tố then chốt trong xung đột hiện đại, điển hình là trong trận không chiến mới nhất giữa Ấn Độ và Pakistan, khi tiêm kích J-10 của Trung Quốc bắn hạ ít nhất một tiêm kích Rafale của Pháp. Theo một số chuyên gia công nghệ quốc phòng Trung Quốc, hệ thống dẫn đường điện tử dựa trên Beidou chính là chìa khóa.
Dù Bắc Kinh không trực tiếp tham gia chiến sự Ukraine, các nhà nghiên cứu Trung Quốc cho rằng việc nghiên cứu chiến thuật tác chiến điện tử của Nga và biện pháp phản công của Mỹ mang lại “những bài học then chốt để ứng phó các thách thức trong các cuộc chiến tương lai”.
Giáo sư Từ Anh (Xu Ying) thuộc Đại học Khoa học & Công nghệ Sơn Đông cho biết, khi chiến tranh mới bùng nổ, chỉ các hệ thống dẫn đường vệ tinh dân sự bị gây nhiễu. Nhưng khi Nga gặp phải sự kháng cự quyết liệt, mức độ gây nhiễu gia tăng mạnh.
Tại thành phố Mykolaiv ở miền Nam Ukraine, từ 24/2 đến 2/3/2022, Nga chỉ gây nhiễu trên các băng tần dân sự của bốn hệ thống định vị vệ tinh lớn: Beidou, GPS, Galileo và Glonass. Nhưng sau ngày 2/3, phạm vi gây nhiễu mở rộng ra tất cả các tần số.
Nhóm của bà Từ – gồm các nhà nghiên cứu từ Đại học Kỹ thuật Không gian Quân Giải phóng Nhân dân, Viện Theo dõi & Viễn thông Bắc Kinh và Đại học Khoa học & Công nghệ Sơn Đông – viết: “Giai đoạn đầu, gây nhiễu chính xác, ngắn gọn nhắm vào tín hiệu GNSS dân sự. Giai đoạn sau, chuyển sang tấn công toàn phổ trong thời gian ngắn, đôi khi leo thang thành can thiệp dữ dội, kéo dài”.
Nghiên cứu công bố tháng trước trên Tạp chí Đạn đạo, Tên lửa và Dẫn đường cho thấy tín hiệu của châu Âu và Mỹ chịu mức gây nhiễu gấp đôi so với Beidou.
Beidou – mạng định vị lớn nhất thế giới – có cả băng tần dân sự và quân sự. Băng tần quân sự B3 của Beidou bắt đầu bị gây nhiễu sau ngày 2/3/2022, nhưng lý do Nga nhắm vào tần số này vẫn chưa rõ. Không rõ quân đội Ukraine có sử dụng hoặc tiếp cận được hệ thống quân sự của Beidou hay không.
Bắc Kinh tuy có quan hệ thân thiết với Moscow nhưng vẫn khẳng định lập trường “trung lập”, không viện trợ vũ khí cho bên nào. Dù vậy, cả hai phía đều dùng UAV dân sự hoặc linh kiện từ Trung Quốc, và Bắc Kinh đã áp đặt hạn chế xuất khẩu các công nghệ lưỡng dụng.
Nghiên cứu không tiết lộ Beidou đã phản ứng ra sao trước gây nhiễu, nhưng mô tả chiến thuật Mỹ: khi băng tần quân sự GPS bị đánh, vệ tinh GPS tăng công suất phát trên vùng chiến sự, giúp tên lửa Ukraine vượt qua gây nhiễu của Nga.
Dữ liệu nghiên cứu được lấy từ các trạm Dịch vụ GNSS Quốc tế ở Ukraine và Nga. Hoạt động gây nhiễu cũng bám sát diễn biến chiến sự: tại Kiev, gây nhiễu mạnh giai đoạn đầu, tăng vọt khi Nga rút quân ngày 25/3, và một đợt khác khi các quan chức cấp cao Mỹ tới thăm Ukraine cuối tháng 4 cùng với viện trợ thiết bị phòng thủ điện tử.
Nghiên cứu kết luận Nga gây nhiễu nhiều hơn so với Ukraine: “Ukraine thiếu không quân, thiếu khả năng tấn công chính xác, nên ít nhu cầu gây nhiễu hơn”.
Tài liệu cũng chỉ ra rằng “mức tăng công suất tín hiệu GPS phù hợp với động thái quân sự của Mỹ” và khẳng định gây nhiễu không phá hủy vệ tinh Beidou; cả bốn hệ thống vẫn hoạt động bình thường cho người dùng bên ngoài Ukraine.