Từ tháng 1/2023, khi Ant Group thông báo tái cấu trúc thượng tầng, đến gần đây, tập đoàn đã hoàn tất toàn bộ quy trình “gỡ bỏ quyền kiểm soát của Jack Ma”. Gã khổng lồ fintech từng có thời điểm được định giá hơn 1 nghìn tỷ NDT này chính thức bước từ “kỷ nguyên Jack Ma” sang thời kỳ “không có cổ đông kiểm soát thực tế”.
Jack Ma “sảy miệng” và cuộc cải tổ
Ngòi nổ cho sự thay đổi bắt đầu từ tháng 10/2020, khi Jack Ma phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Tài chính Thượng Hải, Jack Ma đã chỉ trích gay gắt các ngân hàng truyền thống vì "tư duy tiệm cầm đồ" và chỉ trích các cơ quan quản lý.
Chỉ vài tuần sau, kế hoạch IPO trị giá hơn 37 tỷ USD của Ant Group vốn đã bắt đầu đếm ngược đến ngày niêm yết trên cả hai sàn giao dịch chứng khoán Hong Kong và Thượng Hải đã bị đình chỉ, tạo ra cú sốc chưa từng có trong lịch sử IPO toàn cầu. Ant Group nhanh chóng vướng vào một loạt các cuộc điều tra và chỉnh đốn, và Jack Ma dần dần biến mất khỏi tầm mắt công chúng.
Phản ứng dây chuyền do sự cố này gây ra cũng đã biến Jack Ma, Alibaba và Ant Group từ tâm điểm của thị trường vốn thành mục tiêu điều chỉnh và quản lý của chính phủ. Vào tháng 4/2021, Alibaba đã bị các cơ quan quản lý phạt nặng khoảng 2,75 tỷ USD vì độc quyền thị trường.
Trong 2 năm tiếp theo, Ant Group bị yêu cầu tái cấu trúc, tách khỏi Alibaba về sở hữu và quản trị, đóng dịch vụ “Mutual Bao”, điều chỉnh các sản phẩm tín dụng tiêu dùng gây tranh cãi như "Huabei", "Jiebei" và đón nhà đầu tư quốc doanh. Bên cạnh việc rút toàn bộ ban lãnh đạo cấp cao khỏi đội ngũ đối tác của Alibaba, Ant Group cũng bắt đầu giới thiệu các cổ đông nhà nước.
Cuối năm 2022, Công ty TNHH Tài chính Tiêu dùng Trùng Khánh Ant, công ty con của Ant phụ trách mảng tín dụng tiêu dùng, đã hoàn thành kế hoạch tăng vốn, tăng đáng kể vốn đăng ký từ 8 tỷ NDT lên 18,5 tỷ NDT. Hangzhou Jinshuke, một công ty nhà nước, đã đầu tư 1,85 tỷ NDT để nắm giữ 10% cổ phần, trở thành cổ đông lớn thứ hai. Sự tham gia của vốn nhà nước này đã tạo tiền đề cho tương lai của gã khổng lồ công nghệ tư nhân này.
Ngày 7/1/2023, Ant Group công bố chấm dứt thỏa thuận “hành động nhất trí” tại Yunbo Investment – cấu trúc giúp Jack Ma nắm 53,46% quyền biểu quyết – và hạ tỷ lệ này xuống 6,208%. Từ đây, không cá nhân hay nhóm cổ đông nào có quyền kiểm soát tuyệt đối. Thời kỳ Jack Ma nắm quyền kiểm soát Ant Group trên thực tế đã kết thúc.
Theo Wall Street Journal, Jack Ma từng tính giảm quyền biểu quyết để bỏ quyền kiểm soát, nhưng lo ảnh hưởng đến IPO. Việc đình chỉ niêm yết năm 2020 đã vô tình mở đường cho quyết định này, giúp tháo gỡ rào cản pháp lý để Ant Group có thể tái khởi động IPO trong tương lai.
Tháng 1/2024, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc phê duyệt việc biến Alipay thành công ty “không có cổ đông kiểm soát thực tế”. Với hơn 1 tỷ người dùng và 80 triệu đối tác kinh doanh, Alipay chính thức trở thành nền tảng công cộng do nhiều cổ đông cùng quyết định.
Sự thay đổi này cho thấy Alipay không còn "thuộc sở hữu của Ma", với các quyết định được đưa ra chung bởi nhiều cổ đông, trở thành một nền tảng công khai thực sự.
Đồng thời, Ant đẩy nhanh việc thoái vốn khỏi các khoản đầu tư truyền thông và văn hóa liên kết với Alibaba, bán cổ phần tại Caixin Media và 36Kr, cũng như thoái vốn khỏi các khoản đầu tư văn hóa và giải trí như Mango Super Media. Đại học Lakeside, từng được coi là một học viện khởi nghiệp ưu tú, đã được đổi tên thành Trung tâm Nghiên cứu và Học tập khởi nghiệp Lakeside Chiết Giang để tuân thủ các yêu cầu quy định. Học viện DAMO của Alibaba đã dần thu hẹp các dự án nghiên cứu tiên tiến về điện toán lượng tử và xe tự hành.
Định giá của Ant cũng đã giảm từ mức cao 2,1 nghìn tỷ NDT vào năm 2020 xuống còn khoảng 567,1 tỷ NDT vào thời điểm mua lại cổ phiếu vào giữa năm 2023.
Tuy nhiên, báo cáo tài chính của Alibaba cho thấy lợi nhuận của Ant trong quý đầu tiên năm 2023 đạt khoảng 13,2 tỷ NDT, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy lợi nhuận đang dần phục hồi sau khi điều chỉnh.
Cuối 2024, Ant thay đổi nhân sự cấp cao: CEO Trương Dũng rời chức, Hàn Hâm Nghị (Han Xinyi, gia nhập từ 2014) lên thay từ 1/3/2025, đối mặt áp lực giữ thị phần và tìm nguồn thu mới. Tối 8/12/2024 Jack Ma xuất hiện tại lễ kỷ niệm 20 năm Ant Group, nói rằng: “Tôi đến không phải vì 20 năm qua, mà vì 20 năm tới của Ant”.
Kỷ nguyên Jack Ma kiểm soát Ant đã chấm dứt
Theo truyền thông Trung Quốc, Ant Group mới đây đã công bố hoàn tất quá trình loại bỏ quyền kiểm soát của Jack Ma. Gã khổng lồ công nghệ tài chính đã chuyển đổi từ một doanh nghiệp tư nhân do một cá nhân điều hành thành một nền tảng công khai với sự kiểm soát và cân bằng giữa nhiều cổ đông.
Mặc dù Jack Ma vẫn giữ vị trí cổ đông lớn nhất, quyền biểu quyết của ông bị giới hạn ở mức 6,208%, hạn chế khả năng ảnh hưởng đến các quyết định của tập đoàn. Ant đang nộp đơn xin trở thành công ty holding tài chính, bổ sung thêm thành viên hội đồng quản trị độc lập và nỗ lực cân bằng giữa lợi nhuận và lợi ích công chúng.
Giới nghiên cứu nhận định, “hậu Jack Ma”, Ant và Alipay sẽ là hạ tầng kinh tế Trung Quốc, buộc phải vận hành như dịch vụ công cộng khi đạt tới quy mô người dùng và dòng vốn nhất định. Giống như câu Jack Ma từng nói năm 2006: “Nếu đất nước cần, tôi sẵn sàng trao lại Alipay”. 17 năm sau, điều đó đã thành hiện thực.
Ngay cả khi không còn "Thầy Mã Vân", trụ sở chính của Ant Group tại Hàng Châu vẫn luôn nhộn nhịp hoạt động. Tập đoàn đang bước vào một kỷ nguyên mới, tìm hướng đi cho 20 năm tiếp theo.
Jack Ma xuất hiện trong cuộc họp được Chủ tịch Trung Quốc đích thân chủ trì
