Tư lệnh Không quân Ấn Độ Amar Preet Singh mới đây đã xác nhận rằng các hệ thống phòng không tầm xa S-400 mới được mua đã có khả năng tiêu diệt máy bay đối phương ở khoảng cách cực xa, và khả năng này đã được chứng minh trong các cuộc đụng độ với lực lượng Pakistan vào đầu tháng 5.
Theo ông Singh, S-400 đã bắn hạ “một máy bay cỡ lớn, có thể là máy bay trinh sát điện tử (ELINT) hoặc máy bay cảnh báo sớm & chỉ huy (AEW&C), từ khoảng cách khoảng 300 km”, và nhấn mạnh đây là “màn bắn hạ từ đất liền xa nhất từng được ghi nhận mà chúng ta có thể công khai”.
S-400 được Nga đưa vào biên chế từ năm 2007 với tên lửa 48N6E3, có tầm bắn 250 km. Tuy nhiên, vào cuối thập niên 2010, tầm bắn tối đa đã được nâng lên 400 km nhờ tích hợp tên lửa 40N6 — một loại vũ khí độc nhất mà chưa hệ thống phi Nga nào có được. Việc tiêu diệt mục tiêu ở 300 km gần như chắc chắn cho thấy Ấn Độ đã nhận được 40N6.
Quá trình phát triển 40N6 từng bị trì hoãn đáng kể. Sau khi chính thức được biên chế tại Trung Quốc và Nga vào cuối thập niên 2010, vẫn chưa rõ liệu loại tên lửa này có được bán cho các khách hàng S-400 khác như Belarus, Algeria hay Thổ Nhĩ Kỳ. Việc Ấn Độ triển khai 40N6 đã thu hẹp đáng kể chiều sâu chiến lược của Pakistan, cho phép tấn công máy bay ở mọi độ cao sâu trong lãnh thổ đối phương, nhờ 6 tiểu đoàn S-400 sẽ được bố trí gần biên giới Pakistan.
40N6 có thể vượt qua đường cong trái đất để tấn công ở tầm xa nhờ dữ liệu mục tiêu từ radar mặt đất triển khai phía trước hoặc radar trên không của tiêm kích Su-30MKI Ấn Độ. Quỹ đạo bay gồm hai giai đoạn: đầu tiên tên lửa vọt lên độ cao gần 30.000 m (trên giới hạn Armstrong), sau đó hạ xuống, sử dụng dữ liệu dẫn đường để tấn công mục tiêu ở độ cao từ 30.000 m đến chỉ 5 m so với mặt đất.
Loại tên lửa này đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với máy bay cảnh báo sớm A-50 AEW&C và tiêm kích Su-30MKI, nhờ radar mạnh mẽ giúp “nhìn” sâu vào không phận Pakistan để dẫn đường. Nếu Ấn Độ mua thêm tiêm kích tàng hình Su-57 của Nga, với cảm biến tiên tiến và khả năng tàng hình, hiệu quả của 40N6 sẽ còn tăng mạnh.
Nga cũng đã sử dụng 40N6 để bắn hạ máy bay Ukraine, kết hợp với A-50 AEW&C để tăng hiệu quả. Từ cuối 2023 đã xuất hiện thông tin về việc dùng 40N6 ở chiến trường Ukraine, và tháng 4/2025 được cho là đã hạ F-16 Ukraine bằng loại tên lửa này.
Việc S-400 gia nhập biên chế quân đội Ấn Độ mang tính cách mạng hơn nhiều so với các khách hàng nước ngoài khác, do nước này đặt mua số lượng lớn và trước đó khả năng phòng không còn rất hạn chế. Hợp đồng trị giá 5,43 tỷ USD cho 10 tiểu đoàn S-400 được ký tháng 10/2018, giúp Ấn Độ trở thành thành khách hàng lớn nhất.
New Delhi tiến hành thương vụ này bất chấp sức ép và đe dọa trừng phạt kinh tế từ phương Tây, đồng thời chỉ trích gay gắt những đe dọa này là bất hợp pháp; trên thực tế, các lệnh trừng phạt hứa hẹn đã không bao giờ được áp dụng.
Tiểu đoàn S-400 đầu tiên được triển khai gần biên giới phía tây với Pakistan vào tháng 12/2021, và tiểu đoàn thứ hai gần biên giới phía bắc với Trung Quốc một năm sau đó. Chưa rõ 40N6 được bàn giao ngay từ đầu hay sau này. Có thông tin chưa xác nhận rằng Ấn Độ quan tâm tới hệ thống S-500 của Nga, cũng sử dụng 40N6 nhưng còn có tên lửa tầm 600 km.
Tầm quan trọng của S-400 đối với phòng không Ấn Độ càng tăng sau hiệu quả vượt trội trước không quân Pakistan hồi tháng 5, trong bối cảnh tiêm kích Rafale của Pháp tỏ ra kém hiệu quả, với 1–4 chiếc bị bắn rơi (nhiều khả năng bởi tiêm kích J-10C mới của Trung Quốc).
Khi năng lực tiêm kích châu Âu ngày càng bị nghi ngờ và Ấn Độ chưa mua thêm chiến đấu cơ phi châu Âu như F-18E/F của Mỹ hay Su-57 của Nga, S-400 trở thành trụ cột chính để cân bằng lại ưu thế đang nổi lên của Pakistan, đặc biệt nhờ 40N6 có thể tiêu diệt các máy bay hỗ trợ chiến lược ở tầm mà không hệ thống phi Nga nào với tới.
Nga biến UAV Geran-2 thành “cỗ máy gieo ác mộng” trên chiến trường Ukraine
Châu Âu tăng tốc sản xuất vũ khí, Nga cảnh báo nguy cơ chiến tranh
Tướng Ấn Độ xác nhận S-400 của Nga giúp "thay đổi cuộc chơi" trong cuộc đụng độ với Pakistan
