Tình trạng cổ đông/nhóm cổ đông lớn, thao túng, chi phối ngân hàng đã được hạn chế
Trong báo cáo gửi tới Quốc hội về việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã báo cáo Quốc hội về nội dung "Ngăn ngừa tình trạng sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng (TCTD)".
Theo báo cáo, những năm qua, NHNN tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý và quyết liệt triển khai các giải pháp ngăn ngừa, xử lý sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo, cho vay, đầu tư không đúng quy định cùng với quá trình cơ cấu lại tài chính tín dụng.
Cụ thể, Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024 bổ sung các quy định giúp tăng cường ngăn ngừa tình trạng đầu tư chéo, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng.
Luật đã bổ sung nhiều quy định quan trọng như: mở rộng khái niệm “người có liên quan” (khoản 24 Điều 4), quy định về hạn chế và giới hạn cấp tín dụng (Điều 135, 136), giới hạn góp vốn, mua cổ phần (Điều 137), quy định cụ thể các trường hợp không được kiêm nhiệm chức vụ tại tài chính tín dụng và doanh nghiệp khác… Qua đó, ngăn chặn việc lạm dụng quyền lực từ các cổ đông lớn, người quản lý trong việc thao túng hoạt động của tài chính tín dụng.
Cùng với Luật, nhiều văn bản dưới luật đã được ban hành như Thông tư 16/2024/TT-NHNN quy định về việc xây dựng và thực hiện lộ trình tuân thủ các quy định về giới hạn góp vốn, mua cổ phần của TCTD, công ty con của TCTD và Thông tư 25/2024/TT-NHNN quy định điều kiện, hồ sơ, trình tự và thủ tục chấp thuận việc góp vốn, mua cổ phần của TCTD nhằm góp phần hạn chế sở hữu chéo, sở hữu có tính chất chi phối hoạt động của TCTD, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động cấp tín dụng và Thông tư 52/2024/TT-NHNN ngày 29/11/2024 quy định về việc ngân hàng thương mại (NHTM) có cổ đông, cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt giới hạn tại Điều 55 Luật Các TCTD năm 2010 (đã sửa đổi bổ sung) và lộ trình tuân thủ các quy định tại Luật Các TCTD năm 2024.
Ngân hàng Nhà nước cũng tiếp tục chỉ đạo ngăn ngừa, xử lý sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo, cho vay, đầu tư không đúng quy định. Theo đó, sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo trong hệ thống tài chính tín dụng từng bước được xử lý, tình trạng cổ đông/nhóm cổ đông lớn, thao túng, chi phối ngân hàng đã được hạn chế.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các tài chính tín dụng xử lý tình trạng cổ đông, nhóm cổ đông lớn sở hữu vượt giới hạn theo quy định. Nhờ đó, tình trạng sở hữu này đã giảm đáng kể, khắc phục được tình trạng sở hữu cổ phần của ngân hàng thương mại vượt 5% tại các tổ chức tín dụng khác. Các trường hợp vi phạm chủ yếu còn tồn tại ở một số tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước.
Ngân hàng Nhà nước cho rằng cần tiếp tục chỉ đạo xử lý nhằm tập trung vốn cho hoạt động kinh doanh chính và sử dụng vốn có hiệu quả hơn.
Đối với những vi phạm phát sinh từ trước khi Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 có hiệu lực, như sở hữu chéo trực tiếp giữa các tổ chức tín dụng hoặc giữa tổ chức tín dụng và doanh nghiệp, Ngân hàng Nhà nước đang dần được xử lý. Sau khi luật được sửa đổi, bổ sung năm 2024 với quy định chặt chẽ hơn về sở hữu cổ phần, các tổ chức tín dụng sẽ tiếp tục xây dựng lộ trình đảm bảo tuân thủ quy định.
Cố tình che giấu, nhờ người khác đứng tên cổ phần để lách luật
Báo cáo của NHNN cũng nêu trong công tác phát hiện, ngăn ngừa và xử lý tình trạng sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc
Trong đó, Ngân hàng Nhà nước cho biết việc kiểm soát sở hữu chéo rất khó khăn trong trường hợp cổ đông và người có liên quan cố tình che giấu, nhờ cá nhân hay tổ chức khác đứng tên số cổ phần sở hữu để lách quy định.
"Điều này dẫn tới tiềm ẩn nguy cơ hoạt động của TCTD thiếu công khai, minh bạch, đồng thời, việc này chỉ có thể được phát hiện và nhận diện thông qua công tác điều tra, xác minh của cơ quan điều tra theo quy định của pháp luật", Ngân hàng Nhà nước nêu.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước không chủ động được trong việc tra cứu thông tin xác định tính liên quan về sở hữu của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp không phải là công ty đại chúng, cũng như độ chính xác, tin cậy của các nguồn thông tin, trong bối cảnh thị trường chứng khoán, công nghệ phát triển nhanh như hiện nay.
Theo Ngân hàng Nhà nước, việc sở hữu chéo có thể liên quan đến nhiều đối tượng thuộc sự quản lý của các bộ, ngành. Trong đó, hiện nay còn tồn tại tình trạng sở hữu cổ phần vượt giới hạn tại ngân hàng thương mại là doanh nghiệp Nhà nước với tỷ lệ sở hữu khá lớn, các ngân hàng gặp khó khăn trong việc yêu cầu cổ đông này thực hiện thoái vốn.
Thanh tra việc cấp tín dụng đối với khách hàng/nhóm khách hàng lớn
Ngân hàng Nhà nước cho biết thời gian tới, tiếp tục thực hiện giám sát an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng. Qua công tác thanh tra về vốn, tình hình sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng, hoạt động cho vay, đầu tư, góp vốn...
Trường hợp phát hiện rủi ro hoặc vi phạm, Ngân hàng Nhà nước sẽ chỉ đạo xử lý triệt để nhằm ngăn ngừa rủi ro hệ thống. Cùng với đó, các bộ, ngành, đơn vị chủ quản doanh nghiệp cũng cần vào cuộc, chỉ đạo các doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật khi đầu tư vào lĩnh vực ngân hàng, sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, đảm bảo an toàn tín dụng và khả năng trả nợ.
Ngân hàng Nhà nước tiếp tục thực hiện công tác thanh tra theo kế hoạch thanh tra đã được phê duyệt, hoặc thanh tra đột xuất. Trong đó, thanh tra các nội dung về tỷ lệ sở hữu cổ phần; mua bán, chuyển nhượng cổ phần của ngân hàng, cấp tín dụng đối với khách hàng/nhóm khách hàng lớn (cho vay, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp....) nhằm phát hiện, chỉ đạo xử lý khắc phục các tồn tại, vi phạm trong hoạt động, nhất là các sai phạm về hoạt động cấp tín dụng, đầu tư, góp vốn, mua cổ phần của các tổ chức tín dụng.
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu để kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản quy định pháp luật nếu cần thiết nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về sở hữu cổ phần theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.
Sở hữu chéo ngân hàng: 'Lách luật' bằng chiêu nhờ người đứng tên hộ
Thủ tướng yêu cầu xử lý tình trạng sở hữu chéo tại các tổ chức tín dụng
