Loạt "ông lớn" ồ ạt nhập cuộc sân chơi tài sản mã hóa, nhà đầu tư cần lưu ý điều gì?

Sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, hàng loạt định chế tài chính lớn như TCBS, SSI, VPBank Securities, MB Securities, HD Securities, VIX… công bố kế hoạch góp vốn, thành lập pháp nhân để phát triển sàn giao dịch tài sản số trong nước.

Việc nhiều "ông lớn" đồng loạt nhập cuộc cho thấy sức hấp dẫn to lớn của thị trường mới mẻ này. Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là những thách thức từ khung pháp lý, chuẩn công nghệ, cơ chế quản trị rủi ro, cho đến năng lực vận hành thực tế.

Làm sao để thị trường vận hành minh bạch, đóng góp thiết thực cho nền kinh tế, VietTimes đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Xuân Cường, Phó chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, nguyên Tổng giám đốc VTC, người khởi xướng đồng Vcoin - một trong những tài sản số đầu tiên tại Việt Nam.

4 thách thức khi muốn chiếm lĩnh thị trường

-Theo ông, sau khi Nghị quyết 05/2025/NQ-CP ra đời, đâu là cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp tài chính, chứng khoán khi tham gia sàn giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam?

- Nghị quyết 05/2025/NQ-CP mở ra “sân chơi” mới đầy tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức đối với các doanh nghiệp tài chính, chứng khoán Việt Nam.

Về cơ hội, có thể nói đây là thời điểm "vàng" để các doanh nghiệp tận dụng lợi thế sẵn có. Thị trường tài sản mã hóa mang tính toàn cầu, tốc độ tăng trưởng nhanh và gắn liền với xu thế số hóa của nền kinh tế. Những công ty chứng khoán và tổ chức tài chính trong nước vốn đã có nền tảng về khách hàng, thương hiệu và hệ thống giao dịch truyền thống sẽ dễ dàng hơn trong việc xây dựng niềm tin so với các công ty khởi nghiệp thuần công nghệ.

Ngoài ra, nếu tham gia sớm và có chiến lược đúng, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh ngay trên sân nhà, thay vì để thị trường rơi hoàn toàn vào tay các nền tảng nước ngoài. Đây cũng là cơ hội để họ đa dạng hóa sản phẩm, thu hút thế hệ nhà đầu tư trẻ, những người am hiểu công nghệ, ưa thích tính minh bạch, nhanh gọn của tài sản số.

Tuy nhiên, thách thức cũng không hề nhỏ. Thứ nhất, rào cản kỹ thuật: các sàn giao dịch tài sản mã hóa đòi hỏi hạ tầng công nghệ rất cao về bảo mật, tốc độ xử lý, khả năng phòng chống tấn công mạng. Đây là điểm yếu cố hữu của nhiều doanh nghiệp tài chính trong nước vốn quen vận hành trên hệ thống cũ.

Thứ hai, về vốn: đầu tư vào công nghệ blockchain, lưu ký số, kiểm toán on-chain… đều cần nguồn lực tài chính mạnh, trong khi không phải công ty nào cũng sẵn sàng.

Thứ ba, thách thức về niềm tin và uy tín: chỉ một sự cố nhỏ liên quan đến thất thoát dữ liệu hay tài sản có thể xóa sạch niềm tin của nhà đầu tư, ảnh hưởng lâu dài tới thương hiệu.

Một thách thức lớn khác là áp lực từ khung quản lý nhà nước. Dù Nghị quyết đã mở đường, song đây vẫn là lĩnh vực mới, biến động nhanh, khó lường. Doanh nghiệp phải thích nghi với yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt về chống rửa tiền, bảo vệ nhà đầu tư, minh bạch thông tin. Trong giai đoạn thí điểm, khung pháp lý có thể sẽ liên tục được điều chỉnh, đòi hỏi doanh nghiệp vừa linh hoạt, vừa kiên trì.

Cơ hội lớn nhất là khả năng tiên phong chiếm lĩnh thị trường và mở rộng hệ sinh thái dịch vụ tài chính số. Nhưng thách thức lớn nhất lại nằm ở việc đảm bảo năng lực công nghệ, quản trị rủi ro và sự tuân thủ pháp luật. Doanh nghiệp nào dung hòa tốt ba yếu tố này sẽ trở thành người dẫn dắt, còn nếu thiếu chuẩn bị, họ có thể bị loại khỏi "cuộc chơi" chỉ sau một vài biến động nhỏ.

-Một trong những mối lo ngại lớn là thao túng thị trường, rửa tiền, hoặc phát sinh giao dịch ảo. Theo ông, cơ chế kiểm soát, giám sát nào là bắt buộc để hạn chế hoặc ngăn chặn hiện tượng này?

- Đây thực sự là thách thức lớn nhất khi nói đến tài sản mã hóa. Quan sát sự phát triển của thị trường tài sản số, trong đó có tài sản mã hoá thời gian qua, tôi cho rằng cơ chế kiểm soát hiệu quả cần hội tụ đủ 3 yếu tố: công nghệ, tổ chức và pháp lý.

Về công nghệ, nền tảng giám sát giao dịch theo thời gian thực (real-time monitoring) là bắt buộc. Điều này tương tự như cách các sàn chứng khoán theo dõi biến động giá, khối lượng bất thường để phát hiện dấu hiệu thao túng. Các thuật toán phân tích dữ liệu lớn (big data analytics) có thể giúp nhận diện những hành vi "pump & dump", khi một nhóm tài khoản đồng loạt mua vào để thổi giá, rồi xả hàng ngay sau đó.

Ngoài ra, cần có hệ thống cảnh báo sớm (early warning system) khi một đồng coin tăng/giảm vượt quá ngưỡng cho phép. Một cơ chế như circuit breaker (ngắt mạch tự động), vốn đã quen thuộc trên thị trường chứng khoán, cũng hoàn toàn có thể áp dụng: nếu một tài sản biến động quá mạnh trong thời gian ngắn, giao dịch tạm dừng để tránh hoảng loạn hoặc thao túng.

Về tổ chức, cần có một đơn vị giám sát độc lập đóng vai trò "trung tâm dữ liệu" kết nối tất cả các sàn giao dịch trong nước, đồng thời có giao thức chia sẻ dữ liệu với một số sàn quốc tế uy tín. Các sàn phải tuân thủ chuẩn kỹ thuật chung (API chuẩn, báo cáo định kỳ, cơ chế log dữ liệu không thể chỉnh sửa).

Song song, việc giám sát tự động phải đi đôi với kiểm tra thủ công, tức là có đội ngũ phân tích chuyên sâu để rà soát những mô hình giao dịch bất thường. Quan trọng hơn, hệ thống nội bộ của sàn cũng cần quy định rõ giới hạn lệnh, hạn mức giao dịch lớn phải được xác minh bổ sung, tránh tình trạng "wash trading" (tự mua bán để tạo thanh khoản giả).

Về pháp lý, hai trụ cột quan trọng nhất là KYC (Know Your Customer) và AML (Anti-Money Laundering). Người tham gia thị trường bắt buộc phải xác minh danh tính rõ ràng, tránh việc sử dụng tài khoản ảo hoặc danh tính giả. Quy định AML cần đặc biệt chặt chẽ. Các giao dịch lớn, nhất là xuyên biên giới, phải được báo cáo và lưu trữ để truy xuất. Đồng thời, cơ chế xử phạt phải đủ răn đe: nếu phát hiện sàn hoặc cá nhân thao túng, mức phạt phải tương xứng, thậm chí đình chỉ hoạt động.

Tôi tin rằng nếu hội tụ đủ 3 tầng kiểm soát này, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam sẽ tránh được phần lớn những rủi ro hiện nay. Công nghệ cho phép phát hiện nhanh, tổ chức giúp quản lý tập trung và phối hợp, còn pháp lý đảm bảo tính minh bạch, công bằng. Thực tế, không thể loại bỏ hoàn toàn hành vi gian lận, nhưng có thể giới hạn để thị trường vận hành minh bạch, bền vững và tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Tránh xung đột lợi ích bằng cách nào?

-Trước việc nhiều công ty chứng khoán, ngân hàng hoặc doanh nghiệp tài chính muốn tham gia sàn tài sản mã hóa, phải làm gì để tránh các doanh nghiệp "vừa đá bóng vừa thổi còi", ảnh hưởng đến tính minh bạch và lòng tin của thị trường?

- Trong bối cảnh nhiều công ty chứng khoán, ngân hàng và doanh nghiệp tài chính quan tâm đến việc thành lập hoặc tham gia vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa, vấn đề then chốt đặt ra là tránh xung đột lợi ích giữa các vai trò khác nhau: nhà tạo lập thị trường/sàn, nhà môi giới, chủ sở hữu, và thậm chí người dùng.

Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, doanh nghiệp vừa nắm quyền vận hành hạ tầng sàn giao dịch, vừa đóng vai trò trung gian môi giới hoặc trực tiếp giao dịch, sẽ dễ phát sinh tình trạng "vừa đá bóng vừa thổi còi", ảnh hưởng đến tính minh bạch và lòng tin của thị trường. Một số giải pháp quan trọng có thể triển khai gồm:

Thứ nhất, phân tách tổ chức và chức năng: Cần áp dụng mô hình tách bạch bộ phận (Chinese wall) giữa đơn vị vận hành sàn và đơn vị làm môi giới hoặc đầu tư. Bộ phận sàn phải hoạt động độc lập, có quy trình quản trị riêng, không chia sẻ thông tin nội bộ nhạy cảm cho khối môi giới hay khối đầu tư. Điều này giống với nguyên tắc mà các thị trường chứng khoán truyền thống đang áp dụng để bảo vệ tính công bằng.

Thứ hai, kiểm soát nội bộ và giám sát bên ngoài: Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát tuân thủ và kiểm toán nội bộ mạnh, đảm bảo mọi giao dịch được ghi nhận, đối chiếu và báo cáo định kỳ. Đồng thời, cơ quan quản lý (Ủy ban Chứng khoán, Ngân hàng Nhà nước…) phải giám sát độc lập, kiểm tra việc công bố thông tin, ngăn ngừa hành vi thao túng giá hay giao dịch nội gián.

Thứ ba, minh bạch đối tác và luồng giao dịch: Sàn tài sản mã hóa cần công bố rõ cơ chế khớp lệnh, phí giao dịch, danh tính và vai trò của các đối tác lớn. Nếu một doanh nghiệp vừa tham gia với tư cách cổ đông, vừa làm nhà tạo lập thị trường, thông tin này phải minh bạch để nhà đầu tư nhận diện rủi ro.

Thứ tư, áp dụng chuẩn mực quốc tế: Kinh nghiệm từ Mỹ, Singapore hay EU cho thấy việc đưa ra quy định "tách bạch lưu ký, môi giới, và sàn giao dịch" là điều kiện tiên quyết để thị trường tài sản số phát triển bền vững. Việt Nam có thể tham khảo các chuẩn này, đồng thời linh hoạt điều chỉnh theo thực tế trong nước.

Như vậy, để tránh xung đột lợi ích, chìa khóa là tách biệt chức năng, tăng cường kiểm soát, minh bạch thông tin. Chỉ khi đó, sàn tài sản mã hóa mới trở thành hạ tầng tin cậy, thu hút dòng vốn và củng cố niềm tin của cả nhà đầu tư lẫn cơ quan quản lý.

-Theo ông, tiêu chuẩn kỹ thuật nào cần phải bắt buộc áp dụng để đảm bảo an toàn cho người dùng và hệ thống tài chính?

- Theo tôi, khi xây dựng khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật cho các sàn giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam, trọng tâm phải đặt vào an toàn cho người dùng và ổn định hệ thống tài chính. Kinh nghiệm từ các thị trường quốc tế cho thấy, một sàn giao dịch chỉ cần một lỗ hổng bảo mật hay sự cố vận hành cũng có thể gây thiệt hại hàng trăm triệu USD, làm mất niềm tin nhà đầu tư. Do vậy, các yêu cầu kỹ thuật nên được quy định rõ ràng và bắt buộc ở một số khía cạnh sau:

Một là bảo mật hệ thống và phòng chống tấn công mạng: Sàn cần có giải pháp chống DDoS để đảm bảo khả năng duy trì dịch vụ khi bị tấn công từ chối dịch vụ. Hệ thống cũng phải áp dụng chuẩn bảo mật nhiều lớp, bao gồm tường lửa ứng dụng web (WAF), hệ thống giám sát xâm nhập (IDS/IPS), cùng cơ chế kiểm soát truy cập nghiêm ngặt cho nhân sự vận hành.

Hai là quản lý khóa cá nhân và ví lưu trữ: Các tiêu chuẩn phải quy định rõ việc mã hóa khóa cá nhân bằng thuật toán mạnh (ví dụ AES-256, RSA), đồng thời sử dụng cơ chế đa chữ ký (multi-signature) để giảm rủi ro bị chiếm quyền. Sàn cần phân tách tài sản người dùng thành ví nóng (hot wallet) cho giao dịch thường xuyên và ví lạnh (cold wallet) để lưu trữ an toàn phần lớn tài sản. Ít nhất 80–90% tài sản số của người dùng nên được giữ trong ví lạnh ngoại tuyến, giảm thiểu nguy cơ tấn công mạng.

Ba là độ sẵn sàng và khả năng mở rộng của hạ tầng: Sàn tài sản mã hóa phải thiết kế hệ thống có khả năng chịu tải cao, đáp ứng hàng triệu lệnh/giây trong giai đoạn cao điểm. Hạ tầng cần có cơ chế dự phòng (redundancy) và khôi phục sau thảm họa (disaster recovery) để không bị gián đoạn giao dịch, tránh tác động dây chuyền đến hệ thống tài chính.

Bốn là chuẩn kiểm toán và giám sát an ninh: Cơ quan quản lý cần bắt buộc các sàn định kỳ thực hiện kiểm toán bảo mật độc lập theo chuẩn quốc tế như ISO/IEC 27001, SOC 2, hoặc tiêu chuẩn an ninh blockchain chuyên biệt. Ngoài ra, các sàn phải công bố minh bạch báo cáo kiểm toán và chính sách bảo mật cho người dùng.

Năm là bảo vệ người dùng cuối: Ngoài công nghệ, tiêu chuẩn cần bao gồm cơ chế xác thực đa yếu tố (MFA), cảnh báo bất thường, giới hạn rút tiền, và quỹ dự phòng rủi ro để bồi thường khi xảy ra sự cố.

Có thể nói, các tiêu chuẩn kỹ thuật cho sàn tài sản mã hóa phải vừa bao quát bảo mật mạng, vừa quản lý an toàn tài sản và đảm bảo tính sẵn sàng của hệ thống. Đây không chỉ là "hàng rào kỹ thuật" mà còn là nền tảng xây dựng niềm tin cho thị trường tài sản số tại Việt Nam.

Không nên chạy theo đầu cơ ngắn hạn

-Trước đây, khi phát triển Vcoin, ông từng trao đổi với Ngân hàng Nhà nước về khả năng xây dựng chính sách công nhận và quản lý đồng tiền kỹ thuật số. Theo ông, trong môi trường pháp lý mới, những điểm cốt lõi nào cần được nhà nước quy định rõ, cả về quyền sở hữu, lưu hành, kiểm toán, bảo hiểm, trách nhiệm, để thị trường tài sản mã hóa phát triển lành mạnh?

- Tôi cho rằng một thị trường tài sản mã hóa muốn phát triển lành mạnh thì khuôn khổ pháp lý cần được thiết kế trên tinh thần vừa tạo thuận lợi cho đổi mới, vừa đảm bảo an toàn hệ thống tài chính - tiền tệ quốc gia. Trước hết, nhà nước cần công nhận rõ ràng quyền sở hữu hợp pháp đối với tài sản mã hóa. Điều này không chỉ giúp nhà đầu tư an tâm khi nắm giữ, mà còn là cơ sở pháp lý để giải quyết tranh chấp, thừa kế, hoặc xử lý trong các tình huống tố tụng. Khi quyền sở hữu được luật hóa, các chủ thể tham gia thị trường sẽ có điểm tựa pháp lý vững chắc để phát triển hoạt động kinh doanh.

Một khía cạnh khác là cơ chế lưu hành. Nếu chỉ dừng ở việc cho phép nắm giữ thì thị trường sẽ kém thanh khoản; ngược lại, mở cửa quá rộng sẽ tiềm ẩn rủi ro cho hệ thống tiền tệ. Do đó, cần có khung quy định rõ: đâu là loại tài sản được phép giao dịch công khai; đâu là công cụ phái sinh chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp; đâu là hoạt động phải xin cấp phép hoặc chịu giới hạn khối lượng. Những quy định này vừa đảm bảo thị trường minh bạch, vừa giúp định hướng dòng vốn vào các sản phẩm có giá trị thật, tránh tình trạng đầu cơ hỗn loạn.

Kiểm toán và công bố thông tin là trụ cột tiếp theo. Các sàn giao dịch, tổ chức phát hành token hay quỹ đầu tư tài sản số phải tuân thủ chuẩn mực báo cáo, chịu kiểm toán định kỳ bởi đơn vị độc lập. Điều này không chỉ tăng niềm tin mà còn giúp cơ quan quản lý theo dõi rủi ro kịp thời. Song song với đó, cần thiết kế cơ chế bảo hiểm và quỹ dự phòng rủi ro. Khi xảy ra sự cố như hack ví, mất thanh khoản, nhà đầu tư vẫn có kênh bảo vệ, qua đó hạn chế tác động dây chuyền lên toàn thị trường.

Cuối cùng là trách nhiệm pháp lý. Mỗi chủ thể- từ sàn giao dịch, tổ chức lưu ký, nhà phát hành, cho đến công ty kiểm toán và cả nhà đầu tư chuyên nghiệp- cần được quy định rõ trách nhiệm trong từng tình huống. Nếu có hành vi gian lận, cố ý thao túng hay không tuân thủ quy định phòng chống rửa tiền, chế tài phải đủ mạnh để răn đe. Một hệ sinh thái minh bạch, có trách nhiệm và được giám sát bởi cơ quan quản lý sẽ là nền tảng để tài sản mã hóa phát triển bền vững, đóng góp cho quá trình chuyển đổi số và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

-Trong 5 năm tới, theo ông, thị trường tài sản mã hóa Việt Nam sẽ phát triển theo hướng nào nếu được quản lý tốt? Ông có lời khuyên gì cho các doanh nghiệp mới gia nhập (nhất là những đơn vị tài chính, chứng khoán) để vừa nhanh chóng thích nghi, vừa không sa vào những rủi ro tiềm ẩn quá lớn?

- Tôi tin rằng nếu được quản lý tốt, thị trường tài sản mã hóa Việt Nam trong 5 năm tới sẽ bước vào giai đoạn phát triển có kiểm soát, thay vì vận động tự phát như hiện nay. Khi Nhà nước ban hành khung pháp lý minh bạch, phân định rõ các loại hình tài sản, công nhận quyền sở hữu và quy định trách nhiệm của từng chủ thể, thị trường sẽ chuyển từ trạng thái "xám" sang chính thức. Điều này tạo ra niềm tin cho cả nhà đầu tư trong nước và quốc tế, mở ra cơ hội huy động vốn mới cho doanh nghiệp công nghệ, fintech, cũng như thúc đẩy tiến trình số hóa nền kinh tế.

Một xu hướng quan trọng là tài sản mã hóa sẽ được tích hợp dần vào hệ thống tài chính – ngân hàng truyền thống. Các ngân hàng có thể triển khai dịch vụ lưu ký tài sản số, công ty chứng khoán có thể niêm yết token chứng khoán (security token) dưới sự giám sát của cơ quan quản lý, trong khi các quỹ đầu tư có thể coi tài sản mã hóa là một kênh phân bổ vốn mới. Việc số hóa các tài sản thực như bất động sản, trái phiếu, hàng hóa… thông qua token hóa sẽ mang lại tính thanh khoản cao, giảm chi phí giao dịch và mở rộng cơ hội tiếp cận vốn cho nhiều tầng lớp doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, lời khuyên của tôi cho các doanh nghiệp mới gia nhập, đặc biệt là các đơn vị tài chính và chứng khoán, là cần tiếp cận thị trường bằng chiến lược dài hạn và thận trọng. Trước tiên, phải đầu tư nghiêm túc vào hệ thống hạ tầng công nghệ, an ninh mạng và quy trình kiểm soát rủi ro. Một sự cố như mất khóa ví, lỗ hổng bảo mật hay sai lệch trong đối soát có thể không chỉ gây thiệt hại cho khách hàng mà còn đánh mất uy tín toàn bộ tổ chức.

Tiếp đến, doanh nghiệp nên xây dựng đội ngũ am hiểu cả về công nghệ blockchain lẫn quy định pháp lý tài chính. Đây không phải là một lĩnh vực có thể "thử và sai" quá nhiều, bởi hậu quả sai lầm rất lớn. Việc kết hợp chuyên gia kỹ thuật với chuyên gia pháp lý, kiểm toán và quản trị rủi ro là chìa khóa để phát triển bền vững.

Một điểm quan trọng khác là không nên chạy theo những làn sóng đầu cơ ngắn hạn. Trong giai đoạn thị trường còn mới, có thể xuất hiện nhiều cơn sốt giá, nhưng doanh nghiệp tài chính cần giữ vai trò dẫn dắt, cung cấp dịch vụ an toàn và minh bạch, thay vì bị cuốn vào trò chơi rủi ro. Cần ưu tiên phát triển sản phẩm có giá trị thật: token hóa chứng khoán, phát hành trái phiếu số, quỹ ETF tài sản mã hoá được giám sát… Những sản phẩm này vừa đáp ứng nhu cầu thị trường, vừa nằm trong "vùng an toàn" khi cơ quan quản lý tăng cường kiểm soát.

Như vậy, nếu khung pháp lý được định hình, trong 5 năm tới Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một thị trường tài sản mã hóa lành mạnh, hội nhập, và trở thành điểm đến của dòng vốn quốc tế. Doanh nghiệp nào biết kết hợp đổi mới với kỷ luật quản trị, lấy niềm tin nhà đầu tư làm nền tảng, sẽ là người chiến thắng trong cuộc chơi dài hạn này.

-Xin cảm ơn ông!

Hé lộ cơ cấu cổ đông của công ty tài sản mã hoá đầu tiên có vốn 10.000 tỷ đồng

Nở rộ sàn giao dịch tài sản số: Cuộc chơi "ít nhưng mạnh" của các ông lớn tài chính

Thị trường chứng khoán thăng hoa, doanh nghiệp rộn ràng gọi vốn, nhà đầu tư có nên 'cưỡi sóng'?