Sáng 10/12, tại Kỳ họp thứ 10 khóa XV, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ với 89,01% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành.
Tại báo cáo về việc tiếp thu, giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, khẳng định Luật Chuyển giao công nghệ lần này hướng tới mục tiêu xây dựng thị trường công nghệ hiện đại, minh bạch và hiệu quả, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ và tăng sức cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số.
Từ máy móc đến dữ liệu, thuật toán đều trở thành tài sản
Về đối tượng công nghệ, luật mở rộng quan niệm không chỉ giới hạn trong máy móc, thiết bị mà còn bao gồm tri thức, dữ liệu, thiết kế, mô hình, thuật toán, phần mềm và trí tuệ nhân tạo, coi tất cả là đối tượng công nghệ theo nghĩa đầy đủ.
Luật cũng quy định rõ các hình thức chuyển giao tài liệu công nghệ, quy trình quản lý chất lượng, tiêu chuẩn và thông số kỹ thuật, phản ánh xu thế công nghệ hiện nay khi giá trị gia tăng tập trung vào tài sản vô hình, mô hình sáng tạo linh hoạt và giải pháp số.
Về quyền sở hữu và sử dụng công nghệ, luật hoàn thiện các quy định xác lập và bảo vệ quyền theo pháp luật về sở hữu trí tuệ, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, quản lý tài sản công, luật dân sự, các luật liên quan và điều ước quốc tế.
Đặc biệt, tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu hoặc sử dụng công nghệ hợp pháp được thương mại hóa công nghệ hoặc góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư hoặc doanh nghiệp.
Theo định hướng mới, công nghệ không chỉ là phương tiện sản xuất mà được coi là tài sản có giá trị, có thể định giá, góp vốn, thương mại hóa và phân chia lợi nhuận minh bạch.
Các quy định liên quan đến định giá công nghệ, góp vốn bằng công nghệ, cơ chế chia sẻ rủi ro trong hợp tác nghiên cứu và phát triển (R&D) được làm rõ, tạo cơ sở cho thị trường công nghệ phát triển lành mạnh và thực chất.
Tăng lực cho thị trường nhờ tổ chức trung gian
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ được hoàn thiện theo hướng toàn diện, hiện đại và phù hợp yêu cầu phát triển của nền kinh tế số. Luật tập trung làm rõ khái niệm, mở rộng phạm vi điều chỉnh, tăng cường minh bạch trong các giao dịch công nghệ.
Việc sửa đổi này nhằm tháo gỡ các vướng mắc lâu nay trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu, kết nối cung - cầu công nghệ và mở rộng cơ hội hợp tác giữa các chủ thể trong và ngoài nước.
Luật cũng chú trọng phát triển các tổ chức trung gian, yếu tố then chốt của thị trường công nghệ. Các tổ chức môi giới, tư vấn, đánh giá công nghệ, thẩm định giá và kết nối cung - cầu được hỗ trợ phát triển chuyên nghiệp và minh bạch hơn. Việc xây dựng các sàn giao dịch công nghệ và cơ chế hỗ trợ đổi mới sẽ khắc phục những điểm yếu lâu nay của hệ sinh thái trung gian, tạo nền tảng vận hành thông suốt cho thị trường.
Một trong những thay đổi quan trọng là chuyển cách tiếp cận từ “kiểm soát” sang “thúc đẩy đổi mới sáng tạo”, tạo nên một môi trường pháp lý cởi mở và linh hoạt hơn cho hoạt động chuyển giao công nghệ.
Quản lý rủi ro và thẩm định công nghệ là nội dung được nhiều đại biểu quan tâm. Chủ trương của Đảng và Nhà nước là kiểm soát công nghệ lạc hậu và công nghệ có nguy cơ gây hại đến sức khỏe, môi trường.
Luật quy định thẩm định công nghệ chỉ áp dụng cho dự án sử dụng công nghệ hạn chế chuyển giao hoặc có nguy cơ tác động xấu đến môi trường, nhằm phòng ngừa rủi ro ngay từ đầu. Điều này phù hợp với nguyên tắc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, vì các hậu quả nếu xảy ra sẽ khó khắc phục và chi phí cao hơn nhiều so với kiểm soát sớm.
Rõ tiêu chí, mạnh hậu kiểm trong phân cấp thẩm định công nghệ
Một nội dung quan trọng khác là phân cấp thẩm định công nghệ cho địa phương. Phân cấp chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm bộ tiêu chí quốc gia rõ ràng, công bố công khai kết quả thẩm định và quyền giám sát, hậu kiểm của cơ quan quản lý nhà nước.
Hậu kiểm được tăng cường để ngăn ngừa các rủi ro như nâng khống giá công nghệ, tiếp nhận công nghệ lạc hậu hoặc gây ô nhiễm môi trường, nhưng không tạo rào cản cho hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.
Để nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh, Luật đặt trọng tâm vào chuyển đổi số toàn diện trong giám sát, thống kê và công bố công khai hoạt động chuyển giao công nghệ và công nghệ cao. Các quy định chi tiết, mang tính định lượng sẽ do Chính phủ hướng dẫn để bảo đảm linh hoạt, kịp thời với thực tiễn.
Nhà nước tiếp tục áp dụng cơ chế hậu kiểm với chế tài mạnh, đồng thời quan tâm toàn bộ vòng đời công nghệ từ nghiên cứu, phát triển, thử nghiệm đến ứng dụng và đặc biệt là giai đoạn thương mại hóa.
Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro, vừa tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ và sức cạnh tranh quốc gia.
Việc sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ được đánh giá là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện thể chế, khai thông dòng chảy công nghệ và thúc đẩy nền kinh tế dựa trên tri thức.
Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ được thông qua và triển khai đồng bộ với các luật liên quan như Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp sẽ hình thành hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch, hiệu quả cho toàn bộ quá trình thương mại hóa công nghệ.
Nếu được thông qua, 5 luật này sẽ "đại tu" thể chế số
“Không thể quản trị AI bằng đạo đức hay sandbox đơn lẻ”
