WHO cảnh báo nguy cơ dịch xâm nhập vào Việt Nam
Tại cuộc họp đột xuất vào sáng nay, 12/12, để đánh giá nguy cơ dịch bại liệt xâm nhập vào Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết Việt Nam đã được WHO công nhận thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000, với hơn 95% trẻ em được tiêm và uống vắc xin bại liệt trong nhiều năm.
Nhưng, tình hình đang thay đổi nhanh chóng sau khi Lào công bố dịch toàn quốc ngày 17/10/2025. Đặc biệt, một ca liệt mềm cấp dương tính với virus bại liệt biến đổi (VDPV1) tại tỉnh Xonabouly, cách Quảng Trị chỉ 150 km.
Tại cuộc họp, đại diện của WHO lưu ý ổ dịch tại Lào là ổ dịch khu vực. Chủng vi rút phát hiện có 30–31 nucleotide khác biệt so với Sabin 1, chứng tỏ đã lưu hành âm thầm thời gian dài.
WHO cảnh báo nguy cơ vi rút xâm nhập Việt Nam là rất cao, nhất là khi giao lưu dân cư lớn, vệ sinh môi trường chưa đồng đều và di biến động mạnh dịp cuối năm. Tình hình toàn cầu cũng phức tạp khi nhiều nước tiếp tục bùng phát các chủng vi rút bại liệt biến đổi gen.
"Những yếu tố này đặt Việt Nam trước yêu cầu phải duy trì cảnh giác cao độ và hành động nhanh hơn" - đại diện WHO nhấn mạnh.
Khoảng trống miễn dịch cần khắc phục ngay
Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương thông tin: Việt Nam có nguy cơ vì tỷ lệ tiêm chủng bại liệt vài năm gần đây chưa đạt chỉ tiêu. Năm 2024, bOPV chỉ đạt 73%, trong khi mũi IPV2 đạt 86%. Những khoảng trống miễn dịch này có thể khiến vi rút xâm nhập và lan truyền nếu không được lấp đầy kịp thời.
Cùng với đó, hệ thống giám sát liệt mềm cấp tại một số địa phương chưa đạt ngưỡng tối thiểu 2/100.000 trẻ dưới 15 tuổi. Giám sát môi trường – công cụ quan trọng để phát hiện sự lưu hành âm thầm của vi rút – đã tạm dừng từ cuối năm 2023, làm giảm khả năng phát hiện sớm.
Theo phân tích của WHO và Sáng kiến Toàn cầu về thanh toán bại liệt (GPEI), Việt Nam đang đối mặt ba nguy cơ chính: Nguy cơ dịch tễ - địa lý do giáp Lào; Nguy cơ từ khoảng trống miễn dịch; Nguy cơ từ khoảng trống giám sát.
Những yếu tố này cộng hưởng có thể dẫn tới việc phát hiện ca bệnh muộn, làm chậm khả năng khống chế dịch nếu xuất hiện vi rút.
Bộ Y tế kích hoạt ứng phó
Cục Phòng bệnh cho biết rrước diễn biến phức tạp của bệnh bại liệt, Bộ Y tế đã liên tục chỉ đạo các đơn vị trực thuộc triển khai các biện pháp chủ động phòng, chống. Trong đó có tăng cường giám sát liệt mềm cấp; khôi phục và nâng cao hiệu quả tiêm chủng thường xuyên; đánh giá nguy cơ tại từng địa bàn; và nâng cao năng lực xét nghiệm tại các tuyến.
Các Viện Vệ sinh dịch tễ và Viện Pasteur được giao hoàn thiện hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, xây dựng kế hoạch giám sát và đáp ứng với nguy cơ bùng phát bại liệt trong nước.
Bộ Y tế cũng yêu cầu tăng cường phối hợp xuyên biên giới với Lào, chia sẻ thông tin với WHO và mạng lưới bại liệt toàn cầu nhằm bảo đảm hỗ trợ kỹ thuật, vắc xin và kinh phí khi cần thiết.
WHO khuyến nghị Việt Nam sẵn sàng triển khai chiến dịch tiêm chủng bổ sung bOPV tại các tỉnh nguy cơ cao, đồng thời tăng cường tiêm bù, tiêm vét tại các địa phương còn lại. Việc xây dựng Kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch bại liệt toàn diện – bao gồm tiêm chủng, giám sát, xét nghiệm và phối hợp liên quốc gia – cần được hoàn thành sớm.
Giám sát liệt mềm cấp cần được kích hoạt ở mức chủ động, thực hiện điều tra ca bệnh và lấy mẫu kịp thời tại tất cả các cơ sở y tế; đồng thời khôi phục các điểm giám sát môi trường, đặc biệt tại khu vực miền Bắc và các tỉnh có nguy cơ cao.
Thứ trưởng Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị, địa phương cần sớm hoàn thiện kế hoạch đáp ứng nguy cơ xâm nhập và lây lan bại liệt, sẵn sàng kích hoạt mọi biện pháp ứng phó cần thiết.
Ngành y tế khuyến cáo các địa phương không chủ quan trước nguy cơ, bảo đảm tỷ lệ tiêm chủng bại liệt đúng và đủ, khôi phục hệ thống giám sát toàn diện, cùng phối hợp quốc tế chặt chẽ để ngăn chặn vi rút xâm nhập, bảo đảm nguyên tắc bốn tại chỗ khi có tình huống dịch.