Sau thành công của mô hình AI như DeepSeek, Manus do Lương Văn Phong 40 tuổi và Tiểu Hồng 33 tuổi phát triển, đã có những câu hỏi đặt ra xoay quanh việc làm thế nào để Việt Nam có những tài năng AI như Lương Văn Phong và Tiểu Hồng? Để tìm câu trả lời, VietTimes đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Phan Huy Khôi, Phó chủ tịch Hiệp hội Thể thao điện tử, Giải trí Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Thanh niên Khởi nghiệp Việt Nam (Hội LHTN Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS HCM).
Những Lương Văn Phong và Tiểu Hồng từ đâu ra?
- Thưa ông, thời gian gần đây Trung Quốc đã có bước tiến vượt bậc về KHCN, đặc biệt là trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), khi cho ra đời DeepSeek, Manus, mà những người sáng lập đều ở độ tuổi 30-40. Ông có thể lý giải hiện tượng này không?
- Thành công của Trung Quốc trong AI không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của một chiến lược bài bản, đầu tư có hệ thống và sự quyết tâm ở cấp độ quốc gia. Họ đã xác định AI là trụ cột quan trọng, từ đó tập trung mọi nguồn lực để phát triển. Các tài năng trẻ như Lương Văn Phong hay Xiao Hong (Tiểu Hồng) là sản phẩm của một hệ sinh thái công nghệ được xây dựng và nuôi dưỡng trong suốt nhiều năm.
Từ lâu Trung Quốc đã xác định KHCN là trụ cột chiến lược để thúc đẩy phát triển kinh tế và củng cố vị thế toàn cầu. Trong lĩnh vực AI, Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành cường quốc AI hàng đầu vào năm 2030, với các chính sách đầu tư mạnh mẽ từ chính phủ đến khu vực tư nhân.
Một là chiến lược quốc gia và đầu tư mạnh mẽ từ chính phủ: Trung Quốc đã đưa AI vào các kế hoạch phát triển quốc gia như "Kế hoạch phát triển AI thế hệ mới" (2017) và chiến lược "Made in China 2025". Chính phủ hỗ trợ nghiên cứu, tài trợ các startup AI và hợp tác với doanh nghiệp tư nhân để thúc đẩy đổi mới. Vì thế thành phố như Bắc Kinh, Thâm Quyến, Thượng Hải trở thành trung tâm AI nhờ chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, và nguồn vốn.
Hai là Trung Quốc có lợi thế về dữ liệu khổng lồ, thị trường nội địa lớn và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ. Ai cũng biết, AI phát triển mạnh dựa trên dữ liệu, và Trung Quốc có lợi thế lớn nhờ dân số 1,4 tỷ người cùng hệ sinh thái số rộng lớn. Các nền tảng như WeChat, Alipay, Taobao thu thập khối lượng dữ liệu khổng lồ, giúp huấn luyện các mô hình AI hiệu quả hơn.
Ba là hệ sinh thái công nghệ và startup phát triển mạnh mẽ: Trung Quốc có nhiều công ty công nghệ hàng đầu như Alibaba, Tencent, Baidu, Huawei... đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển AI. Các startup AI như DeepSeek, Manus được hưởng lợi từ hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ, dễ tiếp cận nguồn vốn đầu tư từ các quỹ lớn như Sequoia China, Hillhouse Capital.
Bốn là nguồn nhân lực chất lượng cao và thế hệ doanh nhân trẻ: Các trường đại học hàng đầu như Thanh Hoa, Bắc Kinh, Đại học Khoa học & Công nghệ Trung Quốc đào tạo nhiều chuyên gia AI. Trung Quốc có lượng du học sinh lớn tại Mỹ, Anh trong ngành AI, nhiều người sau đó quay về khởi nghiệp hoặc tham gia vào các dự án AI lớn. Thế hệ doanh nhân trẻ (30-40 tuổi) năng động, được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm từ các tập đoàn công nghệ lớn trước khi khởi nghiệp.
Tóm lại sự phát triển nhanh chóng của AI tại Trung Quốc không phải là ngẫu nhiên mà đến từ chiến lược dài hạn của chính phủ, lợi thế dữ liệu, môi trường khởi nghiệp mạnh và nguồn nhân lực chất lượng cao. Các nhà sáng lập trẻ trong độ tuổi 30-40 đang trở thành lực lượng nòng cốt, giúp Trung Quốc tiến nhanh trên con đường trở thành cường quốc AI.
Bài học để có DeepSeek và Manus
Theo ông thì Việt Nam có thể học hỏi gì từ chiến lược phát triển KHCN, đặc biệt là trong lĩnh vực AI của Trung Quốc?
- Việt Nam có thể học hỏi nhiều kinh nghiệm từ Trung Quốc về chiến lược phát triển KHCN, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Dưới đây là một số phân tích và bình luận về các bài học mà Việt Nam có thể rút ra:
- Về xây dựng chiến lược quốc gia về AI: Trung Quốc đã công bố Kế hoạch phát triển AI quốc gia đến năm 2030 vào năm 2017, với mục tiêu đưa nước này thành trung tâm đổi mới sáng tạo về AI hàng đầu thế giới. Chính phủ Trung Quốc đã xác định AI là động lực cốt lõi của nền kinh tế, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, tài chính và nguồn lực.
Việt Nam đã có chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030, nhưng cần: Rõ ràng hơn về lộ trình thực hiện: Đặt ra những mốc cụ thể về nghiên cứu, ứng dụng AI vào các ngành quan trọng như y tế, tài chính, sản xuất; Đầu tư mạnh mẽ hơn từ chính phủ: Xây dựng các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp AI và các trung tâm nghiên cứu quốc gia về AI; Tạo cơ chế thuận lợi hơn: Thu hút nhân tài AI, hỗ trợ startup AI phát triển, liên kết với khu vực tư nhân.
- Về phát triển hệ sinh thái AI với sự hỗ trợ của doanh nghiệp lớn: Trung Quốc có những gã khổng lồ công nghệ như Baidu, Alibaba, Tencent (BAT) đóng vai trò trung tâm trong phát triển AI. Chính phủ nước này đã khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp thông qua:
Hợp tác công - tư (PPP) mạnh mẽ: Doanh nghiệp được trao các dự án lớn liên quan đến AI. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu AI: Baidu phát triển xe tự lái, Alibaba ứng dụng AI vào thương mại điện tử, Tencent đầu tư vào y tế AI.
Việt Nam có thể học hỏi như: Hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ lớn như FPT, Viettel, VNG, VNPT phát triển AI, đóng vai trò dẫn dắt thị trường. Xây dựng các trung tâm AI do doanh nghiệp phối hợp với chính phủ vận hành. Khuyến khích startup AI bằng các chính sách ưu đãi thuế, quỹ đầu tư mạo hiểm.
- Về phát triển nguồn nhân lực AI: Trung Quốc đã tập trung mạnh vào giáo dục AI, tích hợp AI vào giáo dục sớm. Các trường đại học như Tsinghua, Peking đều có chương trình đào tạo AI chất lượng cao. Hợp tác với các tập đoàn công nghệ để đào tạo nhân tài AI. Các công ty lớn hỗ trợ nghiên cứu và cung cấp học bổng AI.
-Về xây dựng dữ liệu lớn (Big Data) để phát triển AI: Trung Quốc có lượng dữ liệu khổng lồ, tạo điều kiện cho AI phát triển. Chính phủ và doanh nghiệp đã xây dựng các kho dữ liệu quốc gia để phục vụ nghiên cứu AI. Áp dụng các chính sách dữ liệu mở giúp AI phát triển nhanh hơn.
Từ sự thành công của Trung Quốc, Việt Nam có thể xây dựng các chương trình đào tạo AI từ cấp đại học đến sau đại học. Khuyến khích hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp AI để cung cấp môi trường thực hành thực tế. Mở rộng đào tạo AI tại các viện nghiên cứu công nghệ và hỗ trợ du học ngành AI.
Việt Nam cũng cần phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu lớn, đặc biệt trong y tế, giao thông, tài chính. Cải thiện khả năng thu thập và chia sẻ dữ liệu, đảm bảo quyền riêng tư nhưng vẫn thúc đẩy nghiên cứu AI.
Tuy nhiên, Việt Nam cũng cần lựa chọn lộ trình phù hợp với điều kiện thực tế, tránh rập khuôn và tận dụng lợi thế riêng để phát triển AI một cách bền vững.
Làm gì để Việt Nam cũng có những Lương Văn Phong và Tiểu Hồng?
- Có ý kiến cho rằng, ở Việt Nam chưa có những Lương Văn Phong và Tiểu Hồng là do giới trẻ Việt Nam “thiếu lý tưởng”, “thiếu đam mê nghiên cứu tìm tòi” trong lĩnh vực AI. Ý kiến của ông về nhận xét này như thế nào?
- Nhận định trên phản ánh một góc nhìn tiêu cực về giới trẻ Việt Nam trong lĩnh vực AI, nhưng cần được xem xét một cách khách quan và đa chiều.
Không thể phủ nhận rằng một bộ phận giới trẻ dành quá nhiều thời gian vô bổ trên mạng xã hội thay vì tập trung vào nghiên cứu, học tập. Một số bạn trẻ có xu hướng muốn thành công nhanh chóng, chạy theo các khóa học ngắn hạn về AI chỉ để kiếm việc lương cao thay vì thực sự đầu tư thời gian nghiên cứu sâu.
Tuy nhiên không phải tất cả giới trẻ đều thiếu lý tưởng: Có rất nhiều bạn trẻ Việt Nam đam mê AI, thể hiện qua các cuộc thi như AI Challenge, các nhóm nghiên cứu ở trường đại học, hay các startup AI đầy tiềm năng. AI là lĩnh vực mới, đòi hỏi kiến thức liên ngành.
Nhiều bạn trẻ đang chủ động học tập từ các khóa học online, tham gia cộng đồng lập trình, thử nghiệm mô hình AI thực tế. Ngày càng có nhiều người trẻ Việt làm việc tại các công ty công nghệ lớn như Google, Facebook, OpenAI… hoặc có công trình nghiên cứu được công bố quốc tế.
- Với vai trò là Giám đốc Trung tâm hỗ trợ Thanh niên Khởi nghiệp Việt Nam, theo ông cần phải làm gì để hỗ trợ giới trẻ và thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực Ai?
- Nhà nước ta có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ giới trẻ khởi nghiệp và thúc đẩy lĩnh vực AI phát triển. Để đạt được điều này, chính phủ cần thực hiện một số biện pháp sau:
Một là xây dựng chính sách hỗ trợ AI và khởi nghiệp: Ban hành chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và các quỹ đầu tư cho startup AI. Xây dựng khung pháp lý linh hoạt, giúp doanh nghiệp AI dễ dàng thử nghiệm, thương mại hóa công nghệ mới. Đơn giản hóa thủ tục hành chính để các startup có thể tiếp cận thị trường nhanh hơn.
Hai là phát triển hạ tầng công nghệ và dữ liệu: Đầu tư vào hệ thống máy tính hiệu suất cao, trung tâm dữ liệu lớn (Big Data) và điện toán đám mây để hỗ trợ nghiên cứu AI. Mở rộng kho dữ liệu mở của chính phủ để giúp các startup có nguồn dữ liệu chất lượng phục vụ cho nghiên cứu và phát triển.
Ba là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực AI: Tích hợp AI vào giáo dục phổ thông và đại học, đào tạo kỹ năng lập trình, học máy (Machine Learning), khoa học dữ liệu. Hỗ trợ chương trình hợp tác với các doanh nghiệp AI quốc tế, tạo cơ hội cho sinh viên thực tập và làm việc trong các dự án thực tế. Tổ chức các cuộc thi AI, hackathon để kích thích sáng tạo và tìm kiếm nhân tài.
Bốn là tạo môi trường kết nối giữa startup và doanh nghiệp lớn: Xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo (Innovation Hub) và vườn ươm khởi nghiệp (Incubator) chuyên về AI. Khuyến khích các doanh nghiệp lớn hợp tác với startup AI, đặt hàng nghiên cứu, hỗ trợ vốn đầu tư. Tổ chức các hội nghị, diễn đàn AI để kết nối startup với nhà đầu tư, chuyên gia và chính phủ.
Năm là hỗ trợ tài chính và quỹ đầu tư cho AI startup: Thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm nhà nước dành riêng cho startup AI. Hỗ trợ startup tiếp cận nguồn vốn từ các quỹ đầu tư trong và ngoài nước. Cung cấp các gói vay ưu đãi hoặc tài trợ nghiên cứu cho những dự án AI có tiềm năng.
Và, cuối cùng là thúc đẩy ứng dụng AI trong các ngành công nghiệp trọng điểm: Triển khai AI vào các lĩnh vực như y tế, giáo dục, giao thông, sản xuất để tạo thị trường cho các startup AI. Khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng AI vào chuỗi sản xuất, kinh doanh, giúp tăng nhu cầu sử dụng AI trong thực tế.
Việt Nam có tiềm năng lớn để trở thành trung tâm AI khu vực nếu có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước. Việc kết hợp giữa chính sách hợp lý, đầu tư vào hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và tạo điều kiện cho startup sẽ giúp AI Việt Nam bứt phá và cạnh tranh với thế giới, từ đó sẽ xuất hiện những Lương Văn Phong và Tiểu Hồng ở Việt Nam.
- Xin cám ơn ông!
Manus AI của Trung Quốc: Khi trí thông minh không là tài sản độc nhất của con người
Ai đứng sau Manus AI - ứng dụng khiến thế giới kinh ngạc những ngày qua?
Lương Văn Phong, ông chủ của DeepSeek, trở thành tỷ phú công nghệ mới của thế giới?
