Sau các cuộc suy thoái năm 1990, 2001 và 2007, nhiều nhà kinh tế ở Phố Wall cho rằng Mỹ đang tiến gần một cú “hạ cánh mềm”- lãi suất tăng sẽ kiềm chế lạm phát mà không gây ra suy thoái kinh tế.
Tương tự, sự kết hợp giữa lạm phát giảm và thị trường lao động hạ nhiệt trong mùa hè năm nay đã làm tăng sự lạc quan của các nhà kinh tế học và giới chức Fed, giúp họ tin rằng rằng mục tiêu khó nắm bắt này có thể đạt được.
Nhưng cú hạ cánh nhẹ nhàng rất hiếm khi xảy ra vì một lý do: Chúng rất khó thực hiện. “Bạn cần rất nhiều may mắn”, Antúlio Bomfim, cựu cố vấn của Chủ tịch Fed Jerome Powell, hiện đang làm việc tại Northern Trust Asset Management, nhận định.
Giới chức Fed dự kiến sẽ giữ lãi suất ổn định trong cuộc họp tổ chức vào tuần này, sau khi nâng lãi suất lên mức cao nhất trong 22 năm, bởi họ không muốn bỏ lỡ cơ hội đạt được một cú 'hạ cánh mềm'.
Tuy nhiên, mục tiêu đó hiện phải đối mặt với 4 mối đe doạ: Fed duy trì lãi suất quá cao trong thời gian dài, tăng trưởng kinh tế tăng tốc, giá năng lượng tăng hoặc khủng hoảng tài chính bùng nổ.
“Fed có thể tạm thời đạt được cú 'hạ cánh mềm', nhưng tôi hoài nghi họ có thể duy trì nó trong thời gian dài”, Peter Berezin, người đứng đầu bộ phận chiến lược toàn cầu tại BCA Research, cho biết.
Do nền kinh tế Mỹ đang hoạt động không có sự trì trệ đáng kể, bất cứ điều gì thúc đẩy nhu cầu đều có thể gây ra lạm phát. Trong khi đó, bất cứ điều gì làm giảm nhu cầu đều có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng lên, và xu hướng này khó có thể dừng lại một khi đã bắt đầu, ông Berezin cho biết. Ông dự kiến sẽ có một cuộc suy thoái vào nửa cuối năm 2024.
Cuộc đổ bộ lên mặt trăng năm 1969 đã đưa cụm từ “hạ cánh mềm” vào thuật ngữ kinh tế trong đầu những năm 1970. Các quan chức chính quyền Tổng thống Nixon đã từng tìm cách khắc phục tình trạng lạm phát cao mà không gây ra một cuộc suy thoái nghiêm trọng.
Theo các nhà kinh tế học, kể từ sau Thế chiến II, Mỹ mới chỉ đạt được một cú hạ cánh mềm bền vững duy nhất, đó là vào năm 1995. “Chúng tôi đã lèo lái nền kinh tế một cách rất chuyên nghiệp, nhưng thêm vào đó, chúng tôi đã may mắn. Không có điều gì tồi tệ xảy ra”, Alan Blinder, nhà kinh tế học từng là Phó Chủ tịch Fed trong khoảng 1994-1996, cho hay.
Sau đây là những thách thức mà nước Mỹ có thể đối diện khi thực hiện mục tiêu “hạ cánh mềm”.
Fed đã 'siết quá chặt'
Đầu tiên, nếu Fed duy trì lãi suất quá cao trong thời gian dài, sẽ có nguy cơ xảy ra suy thoái nghiêm trọng không cần thiết. Cú “hạ cánh mềm” năm 1995 diễn ra sau khi giới chức Fed nhanh chóng chuyển sang cắt giảm lãi suất. Sau khi tăng gấp đôi lãi suất quỹ liên bang lên 6% trong vòng 12 tháng tính đến tháng 2 năm đó, họ nhận ra rằng có thể đã hành động quá quyết liệt. Đà tăng trưởng chững lại và các lực lượng toàn cầu dường như đang làm giảm áp lực giá. Kết quả là họ đã giảm lãi suất 3 lần bắt đầu từ tháng 7.
Vào thời điểm đó, lạm phát ở mức khoảng 2% và các quan chức Fed đã nâng lãi suất để ngăn chặn lạm phát tăng lên. Ngày nay, khi tỷ lệ lạm phát trên 3%, Fed đang nỗ lực giảm nó. Các quan chức cho biết họ sẽ giữ lãi suất ở mức cao lâu hơn so với đợt lạm phát gần đây để đảm bảo áp lực giá không tăng trở lại.
Sau khi giới chức Fed ngừng nâng lãi suất, Berezin nói, "Tôi lo ngại rằng họ có thể 'tạm dừng' lâu hơn mức cần thiết, vì sẽ thấy 'xấu hổ' nếu họ phải cắt giảm lãi suất ngay sau khi đã nâng lãi suất, và họ cũng sợ lặp lại sai lầm từ hai năm trước, khi họ đánh giá thấp lạm phát."
Ngoài ra, khi lạm phát đã được kiềm chế, việc tránh khỏi một cuộc suy thoái sẽ đòi hỏi phải giữ lãi suất ở gần mức được gọi là trung lập để không thúc đẩy hay làm chậm đà tăng trưởng. Vì không thể quan sát được mức trung lập này nên rất khó để xác định.
Nền kinh tế quá “nóng”
Thứ hai, chi tiêu tiêu dùng và hoạt động kinh doanh ở Mỹ đang có dấu hiệu tăng tốc trở lại sau đợt chững lại vào năm ngoái. Nếu xu hướng này tiếp diễn, giới chức Fed có thể kết luận rằng đà giảm lạm phát sẽ chững lại trừ khi họ nâng lãi suất cao hơn, điều này đồng nghĩa với việc tăng nguy cơ suy thoái kinh tế.
Fed nâng lãi suất để chống lạm phát bằng cách làm chậm hoạt động kinh tế. Điều đó xảy ra một phần do chi phí đi vay cao hơn và giá tài sản thấp hơn khiến các doanh nghiệp giảm chi tiêu và tuyển dụng. Nhưng cho đến nay, nền kinh tế Mỹ đã chứng tỏ khả năng phục hồi đáng kinh ngạc bất chấp những động thái mạnh mẽ của Fed.
Trong những năm tới, nền kinh tế có thể nhận được sự hỗ trợ bởi khoản tiết kiệm và thu nhập cao hơn nhờ các biện pháp kích thích mạnh mẽ mà các chính phủ triển khai để giảm bớt hậu quả của đại dịch, Steven Blitz, kinh tế trưởng Mỹ tại GlobalData TS Lombard, cho biết.
“Nếu tôi ngồi ở Fed, điều làm tôi khó chịu nhất là thấy lợi nhuận doanh nghiệp phi tài chính tăng trong quý hai, và thị trường chứng khoán không cho thấy bất kỳ dấu hiệu nào về việc các nhà đầu tư dự đoán lợi nhuận sẽ giảm trong quý này”, Blitz cho biết. “Nếu lợi nhuận tăng lên, việc làm sẽ không yếu đi”.
Ông kỳ vọng các giới chức Fed trong năm tới sẽ nhận ra rằng họ đã nâng lãi suất cao hơn mức cần thiết hoặc nâng chưa đủ cao. Điều đó sẽ làm giảm khả năng xảy ra “hạ cánh mềm”. “Máy bay hạ cánh. Các nền kinh tế thì không. Họ đang ở trong một tiến trình năng động, liên tục”, Blitz nhận định.
Giá năng lượng tăng
Thứ ba, giá dầu đang tăng có thể khiến lạm phát tăng cao hơn trong khi làm giảm đà tăng trưởng bằng cách làm chậm chi tiêu không kiểm soát. Cú sốc “lạm phát đình trệ” như vậy “ngược lại với những gì bạn mong muốn nếu bạn đang cố gắng thiết kế một cú hạ cánh mềm”, Blinder cho biết.
Việc OPEc và các đồng minh cắt giảm sản lượng đã nâng giá dầu thô lên mức cao nhất trong 10 tháng và tăng phí bảo hiểm mà các nhà lọc dầu có thể tính phí khi sản xuất nhiên liệu nặng cung cấp cho xe tải, máy bay và tàu thủy. Giá dầu diesel, giá nhiên liệu cho máy bay phản lực và tàu thuyền tăng có thể đảo ngược mức giảm lạm phát gần đây – do chi phí vận chuyển thấp hơn – và đẩy giá mọi thứ, từ thực phẩm cho đến xây dựng, tăng cao.
Giá dầu tăng vọt sau khi Fed bắt đầu cắt giảm lãi suất vào năm 1990 và 2008 đã góp phần làm cho việc "hạ cánh" trở nên khó khăn hơn nhiều. Giá dầu thô tương lai của Mỹ đóng cửa ở mức khoảng 91 USD/thùng vào thứ Sáu tuần trước, tăng gần 30% kể từ tháng 6. “Tôi không nghĩ chúng ta sẽ đi đến chỗ khó khăn đó, nhưng nếu giá dầu lại tăng vượt mốc 100 USD một lần nữa, tôi chắc chắn sẽ lo lắng hơn”, ông Berezin nói.
Trong những đợt trước, Fed đã không nâng lãi suất khi phải đối diện với tình trạng khan nguồn cung khiến giá cả tăng cao. Nhưng sau 2 năm rưỡi lạm phát cao, các quan chức có lý do lo ngại về một cú sốc giá mới sẽ làm tăng lạm phát. Các quan chức cho biết kỳ vọng của người tiêu dùng và doanh nghiệp về lạm phát trong tương lai đóng vai trò quan trọng trong việc xác định lạm phát thực tế. Giá xăng cao hơn có nguy cơ làm gia tăng những kỳ vọng đó.
Sự cố trên thị trường tài chính
Thứ tư, nền kinh tế Mỹ có thể bị ảnh hưởng bởi sự rạn nứt thị trường hoặc khủng hoảng địa chính trị. Nhiều nhà phân tích coi sự điều chỉnh nhanh chóng trong chi phí vay mượn trên toàn cầu và những tác động trễ của những đợt nâng lãi suất trong quá khứ là nguồn gốc của sự bất ổn.
Fed đã duy trì lãi suất gần bằng 0 trong 7 năm sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, sau đó nâng lãi suất lên mức thấp kỷ lục trong những năm trước khi đại dịch lại đưa lãi suất về 0. Kết quả là, một số công ty tài chính và doanh nghiệp có thể đã thực hiện các khoản đầu tư hoặc kế hoạch tận dụng lãi suất ở mức thấp hơn trong thời gian dài.
Giám đốc điều hành JPMorgan Chase Jamie Dimon cho biết tại một hội nghị tuần trước rằng việc tăng lãi suất thêm nửa điểm phần trăm sẽ gây căng thẳng lớn hơn cho lĩnh vực ngân hàng và bất động sản./.
'Cú chốt' lãi suất của Fed
'Sai lầm may mắn' của Fed trong cuộc chiến chống lạm phát
Cơ hội để Fed 'hạ cánh mềm' nền kinh tế Mỹ tăng lên sau báo cáo việc làm tháng 8
Theo Wall Street Journal
