|
|
| Cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã vượt mốc năm thứ ba. Ảnh: BBC. |
Về lý thuyết, lệnh ngừng bắn 30 ngày là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, trong cuộc xung đột đã kéo dài hơn một thập kỷ, một thỏa thuận đình chiến không chỉ đơn giản là tạm dừng giao tranh – mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể gây tổn thất về mặt chiến lược. Việc lệnh ngừng bắn có thể được duy trì hay không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ ủng hộ dành cho Ukraine, chủ quyền của nước này và quan trọng nhất, là sự tồn vong của Kiev.
Với con số thương vong có thể lên đến hàng trăm nghìn người ở cả hai phía, không bên nào lại muốn mình trở thành bên bác bỏ khả năng đình chiến. Điện Kremlin giờ sẽ chịu áp lực phải chứng minh rằng họ không phải là rào cản đối với mục tiêu hòa bình của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Đây là một tình thế khá khó khăn đối với Moscow sau 3 năm chiến tranh khốc liệt. Để duy trì hình ảnh "đối tác" của ông Trump trong tiến trình hòa bình này, Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể sẽ chấp nhận một hình thức hoà bình nào đó. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là lệnh ngừng bắn sẽ có hiệu lực ngay lập tức. Điện Kremlin có thể sẽ trì hoãn để tận dụng thời gian đạt được những mục tiêu quân sự trước mắt – đặc biệt là ở khu vực Kursk, nơi Ukraine sắp mất đi vùng lãnh thổ nhỏ bé mà họ kiểm soát từ tháng 8 năm ngoái.
Thỏa thuận ngừng bắn cũng phải đối mặt với tình hình trên thực tại. Thứ nhất là liệu Nga có chấp nhận thỏa thuận mà Mỹ và Ukraine vừa nhất trí hay không? Thứ hai là liệu Ukraine có tiếp tục theo đuổi mục tiêu của họ là giành lại toàn bộ lãnh thổ hay không? Bởi nếu chấp nhận “đóng băng” chiến tuyến hiện tại, Kiev gần như sẽ mất vĩnh viễn 1/5 lãnh thổ đất nước. Thêm vào đó, khả năng tái vũ trang của Ukraine không thể sánh với Nga, khiến họ luôn ở tình thế bất lợi.
Tình hình đó có thể sẽ thay đổi. Tuy nhiên, có một thực tế không thể phủ nhận: Đối với phần lớn người dân Ukraine, mong muốn phản công và giành lại vùng lãnh thổ đã mất đang dần trở thành viễn tưởng, khi mà ngay việc chống chịu cũng chưa chắc đã nổi do thiếu đạn dược và nhân lực.
Thực tế khắc nghiệt và hỗn loạn của cuộc chiến này không có chỗ cho những lệnh ngừng bắn dễ dàng. Thay vào đó, bất kỳ thỏa thuận đình chiến nào cũng có nguy cơ nhanh chóng biến thành một cuộc đổ lỗi giữa các bên, có rủi ro sụp đổ.
Theo giới phân tích phương Tây, mục tiêu quan trọng nhất của Tổng thống Putin lúc này là khiến cho ông Trump tiếp tục nghi ngờ rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là trở ngại lớn nhất đối với hòa bình. Moscow hiện nay khó có thể từ chối lệnh ngừng bắn mà không gây ảnh hưởng tới hình ảnh hướng tới hòa bình của họ.
Và trong trường hợp Nga chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Đây không chỉ là một lệnh ngừng bắn cục bộ mà là một lệnh ngừng bắn toàn diện, trên toàn bộ chiến tuyến, và kéo dài suốt 1 tháng. Đây là một yêu cầu vô cùng lớn. Trong nhiều năm qua, trên hàng trăm dặm chiến tuyến, cả hai bên đã sử dụng xe bọc thép, pháo binh, và máy bay không người lái để truy sát lẫn nhau không khoan nhượng. Giờ đây, người ta kỳ vọng rằng mọi thứ sẽ đột ngột dừng lại trong 1 tháng – không có bất kỳ sai sót nào, không ai được nổ súng. Bất cứ một vụ việc nào vô tình dẫn đến một cuộc đọ súng có thể phá hủy hoàn toàn thỏa thuận mong manh này.
Chính vì lý do này, một số quan chức châu Âu và Ukraine ban đầu đã đề xuất một lệnh ngừng bắn giới hạn – chỉ áp dụng đối với các cuộc tấn công trên không, trên biển, và vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Họ lập luận rằng thỏa thuận kiểu này sẽ dễ giám sát hơn và giúp việc xác định bên vi phạm trở nên rõ ràng hơn.
Nhưng tại cuộc đàm phán hôm 11/3 ở Jeddah, đề xuất này đã bị bác bỏ để thay thế bằng một thỏa thuận toàn diện hơn. Nếu Moscow đồng ý, điều đó có nghĩa là toàn bộ hoạt động quân sự sẽ phải dừng lại ngay lập tức trong vòng 1 tháng.
Tuy nhiên, xảy ra sai sót hoặc xung đột là điều gần như không thể tránh khỏi. Trong bất kỳ giai đoạn đình chiến nào, nguy cơ xảy ra các vụ đụng độ lẻ tẻ bằng vũ khí cá nhân hoặc các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái là rất cao, và việc xác định bên nào là bên châm ngòi gần như là điều bất khả thi.
Không gian thông tin sẽ bị bóp méo bởi những đoạn video giả mạo bằng AI, những tài khoản ảo và thậm chí cả những sự kiện hoàn toàn dàn dựng, tạo ra cái cớ để phá vỡ lệnh ngừng bắn.
Nguy cơ về thỏa thuận ngừng bắn này là rất rõ ràng: lệnh ngừng bắn sụp đổ – có thể do hành động của một trong hai bên. Nhưng với quan điểm của ông Trump hiện tại thì Ukraine đang là bên bị gắn mác kẻ gây hấn.
Nga sẽ đưa ra động thái gì tiếp theo đối với thỏa thuận ngừng bắn này, là điều mà cả thế giới đang theo dõi. Tuy nhiên, trong trường hợp thỏa thuận được chấp nhận, nó cũng chỉ là lệnh ngừng bắn tạm thời, trong khi con đường dẫn tới hòa bình lâu dài vẫn còn tiếp diễn.