Gần 2.000 nghệ sĩ, KOL, streamer Trung Quốc bị “bị sờ gáy” vì vi phạm thuế

Tại cuộc họp báo hôm 8/12, Cục Thuế quốc gia cũng cho biết ngoài ra có 1.168 đối tượng vi phạm thuế nghiêm trọng đã được xóa khỏi “danh sách đen” trước thời hạn sau khi chủ động sửa sai và khắc phục.

Những người bị điều tra là những người có thu nhập từ 1 triệu NDT/năm trở lên hoặc có số tiền đầu tư từ 10 triệu NDT trở lên. Tính ra bình quân mỗi người phải truy nộp 840.000 NDT.

Ông Đới Thi Vũ, Vụ trưởng Vụ Pháp chế – Cục Thuế quốc gia Trung Quốc, nói rằng ngoài việc xử lý các ngôi sao và streamer trốn/né thuế trong 11 tháng qua, cơ quan thuế còn điều tra 3.904 cây xăng có rủi ro cao, cho thấy mức độ và hiệu quả thực thi pháp luật đã được tăng cường rõ rệt.

Vì sao giới giải trí, các KOL và livestreamer luôn bị kiểm tra?

Theo nhiều nguồn tin, giới giải trí Trung Quốc và ngành livestream bán hàng là khu vực có tỷ lệ trốn thuế cao, nên mỗi đợt thanh tra thuế, đây thường là nhóm bị kiểm tra đầu tiên. Trước đây từng xảy ra một số vụ nổi tiếng.

Năm 2018: Ngôi sao điện ảnh Phạm Băng Băng– vụ “hợp đồng âm dương”, bị truy thu 248 triệu NDT, bị phạt là 900 triệu NDT, bị phạt tiền & truy thu thuế lớn được coi là “biểu tượng” của đợt soi thuế;

Năm 2021: Ngôi sao điện ảnh Triệu Vy “bị xoá”/rút khỏi nền tảng; liên quan đến vụ đầu tư/quản lý, bị phạt 270 triệu NDT vì gian lận thuế;

Năm 2021: “Hoa đán” Trịnh Sảng, bị phạt 299 triệu NDT và bị công chúng/truyền thông tẩy chay; Streamer Viya (Vi Á) bị phạt 134 triệu NDT; hai streamer Chu Thần Huệ và Lâm San San bị điều tra và phạt hàng chục triệu NDT; ngôi sao chuyên đóng phim võ thuật Lý Liên Kiệt bị phạt 170 triệu NDT;

Năm 2023: Ngôi sao điện ảnh Tống Tổ Nhi bị tố trốn thuế khoảng 45 triệu NDT, nhưng năm ngoái cô công khai phủ nhận…

Từ sau chiến dịch chấn chỉnh thuế bắt đầu năm 2018, một loạt nghệ sĩ lớn và KOL bị liệt vào diện “nghệ sĩ có vết nhơ”, bị phong sát và đến nay vẫn chưa thể quay lại làng giải trí, như Phạm Băng Băng, Triệu Vy, Lý Liên Kiệt, Đặng Luân, Trịnh Sảng; các streamer nổi tiếng như Viya (Vi Á), Chu Thần Huệ, Lâm San San.

Xu hướng điều tra có sự chuyển dịch

Chuyển từ “điều tra rời rạc” sang chiến dịch có hệ thống, dựa trên bigdata. Từ năm 2018, cơ quan thuế tăng cường phân tích dữ liệu (hợp đồng, thu nhập, ghi chép doanh nghiệp), nhắm vào “điểm nóng” ngành giải trí và livestream bán hàng. Điều này giúp phát hiện nhanh các mô hình “hợp đồng âm-dương” (tức hợp đồng thật và giả), chuyển thu nhập thành doanh thu doanh nghiệp...

Mục tiêu là những người “song cao”, tức nghệ sĩ và KOL/streamer có thu nhập cao và tầm ảnh hưởng rộng. Năm 2025, cơ quan thuế công bố đã kiểm tra 1.818 cá nhân “song cao” trong 11 tháng, truy thu 1,523 tỷ NDT.

Biện pháp được đưa ra là: truy thu — phạt — cấm cửa. Ngoài truy thu tiền thuế và phạt hành chính, các cá nhân/đơn vị có thể bị gỡ bỏ tài khoản mạng xã hội, hủy hợp đồng quảng cáo, “đặt vào danh sách đen” (blacklist) hoặc bị gỡ nội dung trên nền tảng.

Tác động lan rộng: từ cá nhân (mất nguồn thu, uy tín) tới hệ sinh thái (nền tảng thương mại điện tử siết kiểm soát, công ty sản xuất/truyền thông thận trọng hơn, nhà quảng cáo tránh rủi ro), và là một phần của chính sách “thịnh vượng chung” & siết quản lý ngành kỹ thuật số.

Chiến dịch không phải đơn lẻ mà là quyết tâm chính sách dài hạn: kiểm soát thu nhập bất minh, giảm rủi ro tài chính/thuế, kìm bớt “văn hóa thổi phồng thu nhập” của showbiz/livestream. Năm 2025 có số người bị kiểm tra nhiều, tiền truy thu lớn khẳng định chiến dịch tiếp tục duy trì, thậm chí mở rộng.

"Ngôi sao" vụt tắt vì trốn thuế

Tuy Cục thuế Trung Quốc không công bố cụ thể danh sách các ngôi sao giới giải trí, KOL hay streamer bị trừng phạt vì trốn thuế năm 2025, nhưng người ta chú ý đến một KOL nổi tiếng. Đó là ông Tư Mã Nam (Sima Nan), tên thật Vu Lực (Yu Li), sinh năm 1956 tại Liêu Ninh, là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất trong không gian dư luận Trung Quốc suốt hai thập niên qua.

Tư Mã Nam nổi lên từ truyền hình, sau đó chuyển qua blog, Weibo và các nền tảng video, trở thành “vũ khí truyền thông” của dòng tư tưởng dân tộc chủ nghĩa.

Tư Mã Nam đại diện cho một thế hệ “người kể chuyện chính trị” ở Trung Quốc – sử dụng phong cách thuyết giảng, chỉ trích gay gắt phương Tây, đồng thời cổ vũ “tự tôn quốc gia”.

Từ talk show truyền hình đầu những năm 2000 cho tới các vlog hàng triệu lượt xem về địa chính trị, Tư Mã Nam luôn xuất hiện trong tư thế một “chiến binh” với lời lẽ quyết đoán, giọng điệu thẳng thừng và sự tự tin.

Ông từng tấn công các nhà trí thức, lên án doanh nghiệp tư nhân “tích tụ quyền lực”, chỉ trích Big Tech Trung Quốc, và nhiều lần công kích thẳng các công ty Internet như Alibaba hay Tencent — điều khiến ông được một bộ phận khán giả yêu thích, nhưng cũng bị chỉ trích mạnh mẽ.

Trong nhiều năm, ông là một trong những tiếng nói thường trực trong làn sóng phê phán phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Các video “giải mã CIA”, “mổ xẻ dã tâm tư bản”, “cảnh báo sức mạnh thao túng của Internet ngoại bang” của ông từng lan truyền mạnh mẽ trên Weibo và Bilibili.

Việc Tư Mã Nam vướng vào một vụ án thuế lớn trong năm 2025 đã gây bất ngờ lớn. Theo truyền thông Trung Quốc, ngày 21/3/2025, Cục thuế thành phố Bắc Kinh xác nhận: Tư Mã Nam bị truy thu và phạt tổng cộng khoảng 9,27 triệu NDT (1,3 triệu USD). Lý do: khai sai thuế thu nhập cá nhân, không kê khai đầy đủ nguồn thu từ: Livestream, quảng cáo, truyền thông tài trợ, các hợp đồng sản xuất nội dung…

Đây không phải mức phạt lớn nhất dành cho KOL hoặc nghệ sĩ Trung Quốc, nhưng ý nghĩa của vụ việc lại vượt xa con số tuyệt đối. Bởi người phạm sai phạm không phải một ngôi sao giải trí, mà là một nhân vật “nhà truyền thông”, một người được xem là có ảnh hưởng tới tâm lý công chúng.

Tư Mã Nam công kích mạnh doanh nghiệp tư nhân, nhưng thu nhập của chính ông lại đến từ các hợp đồng thương mại và quảng cáo. Ông từng ủng hộ mạnh mẽ các chiến dịch thanh lọc nghệ sĩ, nhưng cuối cùng lại rơi vào chính chiến dịch đó.

Điều này khiến cư dân mạng Trung Quốc bùng lên hàng loạt tranh cãi. Nhiều người mỉa mai rằng “cây búa phê phán cuối cùng lại rơi trúng chính người cầm búa”.

Ngay khi tin về việc Tư Mã Nam bị phạt lan ra, trên Weibo và Douyin nổ ra tranh luận hai chiều. Phe ủng hộ cho rằng Tư Mã Nam “vẫn là người yêu nước”, sai phạm thuế chỉ là “sơ suất”, cho rằng một nhân vật uy tín như ông “không thể gian lận cố ý”. Phe chỉ trích đặt câu hỏi về sự “đạo đức kép”: Chính ông từng gọi các nghệ sĩ vi phạm thuế là “làm ô danh xã hội”, nhưng giờ ông lại mắc.

Xuất hiện hàng loạt bài đăng chế giễu việc Tư Mã Nam từng công kích giới KOL, nhưng bản thân lại sống bằng nghề KOL. Một số học giả Trung Quốc công khai nhận xét: “Đây là bài học về nguy cơ của một mô hình truyền thông dựa trên sự giận dữ công chúng. Khi không còn kiểm soát được chính câu chuyện mình tạo ra, người kể chuyện cũng sẽ bị cuốn đi”.

Cũng có ý kiến cho rằng, vụ Tư Mã Nam chính là tín hiệu cho thấy không ai nằm ngoài lưới thanh tra thuế, kể cả những người thường được cho là có lập trường gần gũi với chính quyền.

Theo Sina, Thepaper