Do USD đóng vai trò là một đồng tiền chính được sử dụng trong thương mại và tài chính toàn cầu, nên sự dao động của nó gây ra những ảnh hưởng lan rộng. Tác động của đồng USD mạnh hiện đang được cảm nhận rõ ràng nhất thông qua tình trạng thiếu nhiên liệu và thực phẩm ở Sri Lanka, tình trạng lạm phát cao kỷ lục ở châu Âu và mức thâm hụt thương mại lớn của Nhật Bản.

Đồng yen Nhật đã mất 1/5 giá trị trong năm nay (Ảnh: ShutterStock)

Trong tuần qua, các nhà đầu tư đã theo dõi sát sao cuộc họp bàn chính sách của Fed để dự đoán về quỹ đạo của đồng USD. Có nhiều dự báo rằng Fed, trong thứ Tư tới, sẽ nâng lãi suất thêm ít nhất 0,75 điểm phần trăm để kiềm chế lạm phát – càng khiến đồng bạc xanh tăng giá.

Trong một tín hiệu đáng lo ngại, các nhà hoạch định chính sách ở Trung Quốc, Nhật Bản và châu Âu nỗ lực để bảo vệ đồng tiền của họ, thế nhưng những nỗ lực đó đều thất bại khi đối diện với mức tăng không ngừng của USD.

Tuần trước, đồng USD đã vượt qua một ngưỡng quan trọng đối với đồng NDT của Trung Quốc, trong đó 1 USD đổi được hơn 7 NDT lần đầu tiên kể từ năm 2020. Giới chức Nhật Bản trước đây từng hờ hững khi thấy đồng Yen mất 1/5 giá trị trong năm nay, giờ cũng không thể ngồi yên.

Sự thay đổi trong chỉ số USD của WSJ (Ảnh: Dow Jones)

Chỉ số ICE U.S. Dollar Index, dùng để đo lường giá trị đồng USD đối với một giỏ các đồng tiền lớn khác, đã tăng hơn 14% trong năm 2022, và đang có xu hướng đạt mức cao kỷ lục kể từ lần đầu tiên nó được công bố vào năm 1985. Các đồng euro, yen Nhật và bảng Anh đều tụt xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ so với đồng bạc xanh. Nhiều đồng tiền ở các thị trường mới nổi đã chịu tác động ghê gớm: đồng bảng Ai Cập đã sụt giá 18%, đồng forint Hungary giảm 20% và đồng rand của Nam Phi giảm 9,4%.

Đồng USD quá mạnh trong năm nay được cho là kết quả của việc Fed tăng lãi suất một cách quyết liệt, từ đó khuyến khích giới đầu tư toàn cầu rút tiền khỏi các thị trường khác để đầu tư vào các loại tài sản có lợi suất cao của Mỹ. Dữ liệu kinh tế mới đây cho thấy lạm phát ở Mỹ vẫn ở mức cao, càng khiến nhiều người tin rằng Fed sẽ tiếp tục tăng lãi suất, đồng USD do đó mà càng mạnh hơn.

Những viễn cảnh kinh tế ảm đạm của phần còn lại của thế giới cũng làm tăng sức mạnh cho đồng bạc xanh. Châu Âu hiện đang trong một cuộc chiến kinh tế với Nga. Trung Quốc đang đối diện với mức giảm nền kinh tế lớn nhất trong nhiều năm, do khủng hoảng vỡ nợ bất động sản.

Đối với Mỹ, đồng USD mạnh hơn đồng nghĩa với hàng nhập khẩu rẻ hơn, đây là làn gió tốt lành trong nỗ lực kiềm chế lạm phát, và sức mua của người dân Mỹ tăng mạnh. Nhưng phần còn lại của thế giới lại đang căng mình chống đỡ do sức tăng của đồng USD.

“Tôi cho rằng nó (sự mạnh lên của đồng USD) mới chỉ bắt đầu,” Raghuram Rajan, Giáo sư tài chính đến từ Trường Kinh tế thuộc ĐH Chicago, nói. Thời điểm còn là Thống đốc Ngân hàng trung ương Ấn Độ, ông từng công khai phàn nàn về chính sách của Fed cùng đồng USD mạnh ảnh hưởng như thế nào đến phần còn lại của thế giới. “Chúng ta sẽ bị mắc kẹt trong một môi trường lãi suất cao trong một khoảng thời gian. Sự bất ổn sẽ tăng dần".

Hệ quả của đồng USD mạnh

Thứ Năm tuần trước, Ngân hàng Thế giới cảnh báo rằng nền kinh tế toàn cầu đang hướng tới suy thoái và “một chuỗi các cuộc khủng hoảng ở thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển sẽ khiến họ chịu tác động lâu dài.”

Thông điệp trên càng làm tăng quan ngại rằng sức ép tài chính sẽ lan rộng tới các thị trường mới nổi, vượt ra khỏi các “mắt xích yếu” như Sri Lanka và Pakistan – hai nước đang phải tìm kiếm sự giúp đỡ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Serbia là nước mới nhất phải đàm phán với IMF trong tuần trước.

“Nhiều quốc gia chưa phải trải qua những đợt tăng lãi suất cao kể từ thập kỷ 90. Có quá nhiều khoản nợ, chủ yếu do vay mượn trong bối cảnh đại dịch,” ông Rajan nói. Sức ép ở các thị trường mới nổi sẽ mở rộng, ông nói thêm. “Nó sẽ không thể được kiểm soát.”

Sự thay đổi trong lãi suất ở một số quốc gia, tính từ tháng 1/2021 (Ảnh: Bank of International Settlements)

Đồng USD mạnh khiến cho khoản nợ của chính phủ và công ty ở các thị trường mới nổi bị phồng lên và khó trả hơn. Chính phủ ở các thị trường mới nổi có khoản nợ 83 tỉ USD sắp đến hạn trả vào cuối năm ngoái, theo dữ liệu của Viện Tài chính Quốc tế có độ bao phủ 32 quốc gia.

“Các bạn cần phải đánh giá đồng USD mạnh thông qua tác động của nó tới túi tiền của mình”, Daniel Munevar, nhà kinh tế học đến từ Hội thảo LHQ về Thương mại và Phát triển, nói. “Chúng ta bước vào năm 2022 và bất ngờ đồng tiền của các bạn giảm tới 30%. Bạn sẽ có thể sẽ buộc phải cắt giảm chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe, giáo dục để đủ sức thanh toán nợ.”

Đồng USD tăng giá càng làm tăng thêm nỗi đau ở các quốc gia nhỏ hơn, bằng cách khiến cho giá nhập khẩu bằng đồng USD của các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm và nhiên liệu tăng. Nhiều nước buộc phải dự trữ đồng USD và các loại ngoại tệ khác để thanh toán hàng nhập khẩu và bình ổn đồng tiền của họ. Mặc dù giá hàng hóa đã tạm giảm nhiệt trong những tháng gần đây, nhưng sức ép với các nước đang phát triển vẫn rất lớn.

“Nếu đồng bạc xanh tiếp tục tăng giá, nó sẽ là giọt nước tràn ly,” Gabriel Sterne, người đứng đầu phòng nghiên cứu thị trường mới nổi tại Oxford Economics, nói. “Các thị trường cận biên hiện đang ở điểm dẫn tới khủng hoảng, không ai muốn có một đồng USD mạnh.”

Ngân hàng trung ương ở các thị trường mới nổi đã đưa ra những biện pháp mạnh tay để tránh cho đồng tiền của họ bị mất giá. Argentina đã tăng lãi suất lên 75% để kiềm chế lạm phát và bảo vệ đồng peso – đã mất giá 30% so với đồng USD trong năm nay. Ghana cũng khiến giới đầu tư giật mình khi nâng lãi suất lên 22% trong tháng trước – thế nhưng đồng tiền của họ vẫn trượt giá.

Không chỉ có các nền kinh tế đang phát triển chật vật đương đầu với đồng tiền mất giá. Ở châu Âu, sự suy yếu của đồng euro trở nên trầm trọng hơn do lạm phát tăng tới mức kỷ lục, bắt nguồn từ cuộc chiến ở Ukraine khiến giá khí đốt và điện tăng đột biến.

Tại cuộc họp của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) ngày 9/8, Chủ tịch Christine Lagarde đã thể hiện quan ngại về mức trượt giá 12% của đồng euro trong năm nay, nói rằng điều này “làm tăng sức ép về lạm phát.” ECB đang đánh tín hiệu sẽ có chính sách quyết liệt hơn, và giới đầu tư dự báo rằng họ có thể nâng lãi suất lên 2,5%. Nhưng điều đó cũng không giúp được nhiều trong việc nâng giá của đồng euro.

Đồng euro nằm trong số những đồng tiền trượt giá mạnh nhất so với đồng USD (Ảnh: AP)

“Dù cho ECB có quyết liệt hơn, dù cho có một vài sự cải thiện về viễn cảnh kinh tế, dù cho điều gì xảy ra đi chăng nữa, thì nhìn chung họ vẫn bị áp đảo bởi sức mạnh đang tăng của đồng USD", Frederik Ducrozet, người đứng đầu phòng nghiên cứu kinh tế vĩ mô tại Pictet Wealth Management, nói.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen thừa nhận rằng sự tăng giá của đồng USD có thể gây ra nhiều thách thức cho các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là những nước có khoản nợ lớn bằng đồng USD. Nhưng trong tháng 7, bà nói rằng, bà không lo lắng về một chu kỳ luẩn quẩn khiến đà tăng trưởng toàn cầu giảm.

Sức mạnh của đồng USD mạnh cũng lan tới Phố Wall, tác động tới lợi nhuận mà các công ty của Mỹ kiếm được từ bên ngoài và tạo ra sự hạn chế đối với các khoản đầu tư liên quan tới các loại hàng hóa như vàng và dầu.

“Đồng USD mạnh đã tạo ra làn gió ngược đối với mọi lớp tài sản lớn,” Russ Koesterich, đến từ hãng BlackRock, nhận định. “Đây là một khía cạnh khác của các điều kiện thắt chặt tài chính và ảnh hưởng tới mọi thứ.”

Đồng USD mạnh kéo dài tới khi nào?

Giới đầu tư và các nhà kinh tế học đang đưa ra viễn cảnh mà trong đó các nước trên thế giới sẽ có hành động để làm suy yếu đồng USD – mặc dù khả năng vẫn còn thấp. Vào năm 1985, Mỹ, Pháp, Tây Đức, Anh và Nhật Bản từng đưa ra nỗ lực chung, còn gọi là Hiệp định Plaza, để giảm giá đồng USD trong bối cảnh quan ngại rằng đồng USD mạnh sẽ tác động tới nền kinh tế toàn cầu.

“Có khả năng sẽ có một sự phối hợp can thiệp để làm suy yếu đồng USD,” Paresh Upadhyaya, Giám đốc chiến lược tiền tệ tại hãng quản lý tài sản Amundi US, nói. “Bên ngoài nước Mỹ, đồng USD mạnh giờ trở thành một làn sóng tiêu cực đối với nhiều ngân hàng trung ương.”

Ngân hàng trung ương Trung Quốc đã nỗ lực tăng giá trị đồng NDT bằng cách bơm thêm thanh khoản USD vào thị trường. Họ đã cắt giảm tỷ lệ USD dự trữ mà các ngân hàng cần có so với lượng tiền gửi ngoại tệ, và liên tục ấn định ngoại hối hàng ngày mạnh hơn so với kỳ vọng của thị trường.

Các cơ quan quản lý của Trung Quốc nhạy cảm với đồng NDT suy yếu có thể bắt nguồn từ nỗi lo rằng, đồng NDT yếu sẽ làm giảm lòng tin của người tiêu dùng, Tommy Xie, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu Greater China và chiến lược tại Ngân hàng OCBC, nói.

“Đồng NDT suy yếu có thể tạo nên một chu kỳ nguy hiểm,” ông Xie nói.

Đồng yen suy yếu đã gây ra mức thâm hụt thương mại kỷ lục của Nhật Bản, ghi nhận trong tháng 8 (Ảnh: Bloomberg)

Ở Nhật Bản, các nhà hoạch định chính sách lo ngại rằng đồng yen giảm xuống mức thấp nhất trong 24 năm so với đồng USD sẽ gây tổn hại cho giới doanh nghiệp. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Haruhiko Kuroda trong tháng này nói rằng sự trượt giá mạnh của đồng yen “rất có thể sẽ khiến cho chiến lược kinh doanh của các công ty trở nên bất ổn.”

Đồng yen suy yếu đã khiến cho mức thâm hụt thương mại trong một tháng duy nhất của Nhật Bản tăng đến mức kỷ lục, tính trong tháng 8 vừa qua - ở mức 2,82 nghìn tỉ yen, tương đương 20 tỉ USD – trong khi giá trị nhập khẩu tăng 50% do giá năng lượng cao và đồng tiền trượt giá.

Thủ tướng Fumio Kishida hôm thứ Tư tuần trước nói rằng Nhật Bản cần phải đưa ra cách thức tận dụng mặt tích cực của đồng yen suy yếu. Một giải pháp trong số đó là: tăng thêm lượng du khách đến nước này.

“Tăng cường thêm các nỗ lực thu về lợi nhuận của đất nước chúng ta là nhiệm vụ quan trọng,” ông nói.

Chủ tịch Fed: Nếu không kiềm chế được lạm phát, 'nỗi đau' sẽ còn lớn hơn nhiều!

[ĐỌC CHẬM] Đồng USD đang mạnh nhưng cũng đừng quên sự trỗi dậy của NDT và EUR

Tổng thống Putin: Mỹ tự làm suy yếu đồng USD bằng cách “vũ khí hóa” và in tiền vô tội vạ

Theo Wall Street Journal