Đó là những nội dung chính mà các đại biểu đưa ra tại hội thảo “Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết, chết não” do Trung tâm điều phối tạng Quốc gia và Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam tổ chức sáng 5/3, tại Hà Nội.
Bước tiến trong vận động hiến mô tạng
Bà Nguyễn Thị Kim Tiến, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cho biết năm 2024, đã có số ca hiến tạng sau chết não nhiều nhất với 41 ca; ghép khí quản và ghép tim - gan đồng thời đầu tiên tại Việt Nam từ người hiến tạng sau chết não; nhiều đơn vị tư vấn hiến tạng tại các BV tư cũng ra đời.
Tuy nhiên, nhận thức về đăng ký hiến tạng còn hạn chế nên số người đăng ký hiến và số hiến tạng chết não còn thấp so với các nước.
Bà Tiến chỉ ra do công tác truyền thông vận động còn hạn chế; cách thức để người dân tiếp cận đăng ký online hoặc trực tiếp còn khó khăn. Đáng nói khi CNTT trong quản lý đăng ký hiến tạng, danh sách chờ, điều phối ghép tạng còn hạn chế. Chưa xây dựng định mức kỹ thuật, xây dựng giá, bao gồm cả hiến và ghép tạng. Thanh toán từ BHYT cho hiến và ghép tạng còn hạn chế.
Vì thế, theo bà Tiến cần sử dụng đa dạng các kênh truyền thông để phổ biến về công tác đăng ký hiến tạng, giúp xóa bỏ những quan niệm sai lầm như "chết phải toàn thây"; cải tiến quy trình đăng ký hiến tạng đơn giản, thuận tiện.
Bên cạnh đó cần phải sửa đổi luật để tạo thuận lợi cho việc hiến tạng sau chết não, bảo vệ quyền lợi của người hiến và gia đình; có chính sách hỗ trợ chi phí cho quá trình hiến và ghép tạng và vinh danh những gia đình hiến tạng của người thân sau chết não.
Phát biểu chỉ đạo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho rằng Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng mô hình của nhiều nước phát triển coi tư vấn hiến tặng mô, tạng là một phần quan trọng trong hệ thống y tế.
Ông Thuấn đưa ra một số giải pháp trọng tâm: Bộ Y tế sẽ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách để có chế độ đãi ngộ phù hợp cho đội ngũ tư vấn hiến mô, tạng; đẩy mạnh công tác truyền thông theo hướng đa dạng hóa hình thức, tận dụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội, báo chí; phối hợp với các tổ chức tôn giáo, đoàn thể, để tạo sức lan tỏa trong xã hội.
Giám đốc BV phải vào cuộc
Ông Dương Đức Hùng, Giám đốc BV Việt Đức nhấn mạnh sự vào cuộc của Ban Giám đốc BV rất quan trọng trong công tác vận động hiến tạng. Bên cạnh đó, phải nâng cao nhận thức của chính nhân viên y tế và người dân; cần có chính sách chi trả phù hợp cho người vận động hiến tạng.
Ông Hùng chia sẻ kinh nghiệm của BV là coi vận động hiến tạng là hoạt động chuyên môn và người vận động được sẽ có thưởng, để động viên người làm việc tâm huyết và hiệu quả. BV có mạng lưới trên 100 người làm công tác vận động, đều phải lựa chọn từ những người có tâm, làm việc bất cứ lúc nào, kể cả ngày lễ Tết. Mạng lưới điều phối cũng được xây dựng có chất lượng, xác định làm vì lợi ích chung.
BV đặc biệt coi trọng công tác truyền thông với việc sử dụng mạng xã hội bên cạnh báo chí, để nhiều người biết và ủng hộ. BV còn tổ chức gặp gỡ các gia đình hiến tạng và phát thẻ khám bệnh miễn phí để tri ân. Việc vận đồng hiến tạng dựa vào tôn giáo nhưng cần theo đặc thù của từng địa phương, từng gia đình.
Ông Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm điều phối tạng Quốc gia thông tin: Chỉ 2 tháng đầu năm 2025, cả nước đã có 16 ca hiến tạng từ người chết não, là con số chưa từng có.
Ông Hệ cũng nhấn mạnh vai trò của giám đốc BV rất quan trọng để công tác vận động hiến tạng hiệu quả. Có bệnh nhân tử vong, gia đình đưa về trên đường mới biết có thẻ hiến tạng, nhưng đề nghị BV tỉnh đó phối hợp lấy tạng thì bị từ chối. Ca này cũng cho thấy, nhân viên y tế ở BV không sâu sát nên không biết bệnh nhân nằm viện đã có thẻ hiến.
Tuy nhiên, ông Hệ cho biết hiện chưa có tiêu chí cấp cứu, nên không kiểm soát được.
GS Shinozaki Naoshi, Tổng Giám đốc điều hành và Chủ tịch Nikko Academy Inc đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đạo đức trong hiến và ghép tạng: Chính phủ cần xây dựng và triển khai các chương trình có nền tảng đạo đức và lâm sàng vững chắc để phòng ngừa và điều trị cho bệnh nhân suy tạng; Chăm sóc tối ưu cho người hiến tạng/thân nhân và người nhận mô tạng phải là mục tiêu trọng tâm của các chính sách và chương trình ghép tạng. Hiến mô tạng phải là hành động không vì lợi ích tài chính.
GS Shinozaki Naoshi cũng lưu ý: Mọi công dân được tiếp cận công bằng tới các phẫu thuật ghép và minh bạch trong việc tiếp nhận mô tạng được lấy từ người hiến tặng đã chết/chết não.